De Nieuwe Stem. Jaargang 10

[p. 528]

B. Sluimers
De A.A.-conferentie te Bandung

Toen goed drie maanden geleden premier Sastroamidjojo van Indonesië de conferentie van Aziatische en Afrikaanse landen, die van 18 tot en met 24 April duurde, sloot, was een ieder die deze reeks van bijeenkomsten van dichtbij had gevolgd er diep van overtuigd, dat de betekenis dezer A.A.-conferentie veel verder ging, dan de simpele aanvaarding van een uitvoerige slot-resolutie, welke ten slotte niet zo héél veel nieuws inhield. De waarde van de conferentie lag in de geest van oprechte toenadering, welke de Aziatische en Afrikaanse staatslieden bij hunne onderlinge beraadslagingen bezielde.

President Sukarno had in zijn openingsrede uiteraard de nadruk gelegd op alles wat de vertegenwoordigers van de Aziatische en Afrikaanse volken verenigde: hun gemeenschappelijke vredeswil; hun verlangen naar grotere welvaart voor de honderden millioenen gekleurden, die een wel uiterst schamel deel ontvangen van het goede dezer aarde; hun afkeer van iedere vorm van rassendiscriminatie en hun volstrekte afwijzing van iedere vorm van kolonialisme. Ook Sukarno ontveinsde zich geen ogenblik, dat naast veel wat verenigde er ook veel was, dat onderlinge scheiding te weeg bracht: ideologische tegenstellingen, verschillen in godsdienst, verschillen in culturele achtergrond. De diepe kloof, die de Westerse wereld verdeelt in twee vijandige kampen heeft uitlopers gekregen in de wereld van Azië en van Afrika en dreigt ook hier meer en meer een scheiding in het leven te roepen tussen volken, die alleen dan hun nauw verworven nieuwe plaatsen in de samenleving der onafhankelijke staten zullen kunnen weten te handhaven, wanneer zij er in slagen de weg naar onderlinge samenwerking te vinden over alle barrières van ideologische, godsdienstige en historische tegenstellingen heen.

Dat was het doel, dat de initiatiefnemers, de regeringen van India, Pakistan, Indonesia, Burma en Ceylon zich hadden gesteld. Het antwoord op de vraag of de conferentie een succes dan wel een mislukking is geworden wordt bepaald door de mate waarin de conferentie er toe heeft bijgedragen de Afrikaanse en Aziatische staatslieden er van te overtuigen, dat zij niet langer genoegen kunnen en mogen nemen met de handhaving der situatie, waarin Azië en Afrika politiek en economisch weinig anders zijn dan aanhangsels van de Westerse grote mogendheden. De verovering van de nationale onafhankelijkheid heeft

[p. 529]

de politieke leiders der volken van Azië en Afrika de onontkoombare plicht opgelegd zich bij het bepalen van hun politieke beleid niet langer te laten leiden door inzichten en belangen van voormalige meesters, maar in de eerste plaats door die van de eigen volken. Het belang van de volken, die te Bandung vertegenwoordigd waren, eist versterking van het besef van onderlinge saamhorigheid en verdieping van het bewustzijn, dat alleen een vèr-gaande onderlinge samenwerking voorkomen kan, dat een eventuele strijd om de macht in de sfeer der Westerse volken zal leiden tot pogingen om de wereld der gekleurden opnieuw ondergeschikt te maken aan de doelstellingen van het Westen. Het besef van dit gevaar leeft diep bij vele Aziatische en Afrikaanse leiders. Het heeft in het recente verleden reeds tot velerlei vormen van samenwerking geleid, boven alle onderlinge geschillen uit. Het hangt voor een aanzienlijk deel van de geografische situaties af van welke kant men in bepaalde landen het gevaar het grootst acht. Ook historische factoren spelen daarbij een belangrijke rol. Dat de landen van het Nabije en Midden-Oosten over het algemeen geneigd zijn de gevaren van de Communistische, lees Russische, kant het hoogst aan te slaan zal wel niemand verwonderen. Van landen als India, Burma en Indonesia kan men slechts verwachten, dat zij het dreigende gevaar vooral zien komen van de kant der vroegere koloniale overheersers. Tot op zeker hoogte nemen de landen als de Philippijnen en Thailand een uitzonderingspositie in, maar wie de situatie daar wat nader analyseert ontdekt al gauw dat zulks meer schijn dan wezen is. Het Philippijnse nationalisme is lang niet zo pro-Amerikaans als velen buiten dat land menen te mogen opmaken uit het optreden van staatslieden als Romulo, die zich af en toe voordoet als Amerikaanser dan de Amerikanen. Hij kan echter naar het oordeel van de meestbevoegde Philippino's in geen enkel opzicht gelden als vertegenwoordiger van de opvattingen van het merendeel van de nationalisten van zijn land. Men erkent echter in hem een goed representant van Manilla in Washington en men is zeker niet blind voor de voordelen, die dat oplevert bij de nationale opbouw in het door de oorlog zwaar getroffen Philippijnse land. De Philippijnse politiek is er echter op gericht om de economische afhankelijkheid van de Verenigde Staten zo snel mogelijk om te zetten in een werkelijke onafhankelijkheid. In dit opzicht zijn de aspiraties van de nieuwe bourgeoisie van de Philippijnen geen andere dan die van de nieuwe handels- en industrie-klassen in India en in Indonesia.

Thailend verkeert in de moeilijke positie, dat een aanzienlijk

[p. 530]

deel van zijn bevolknig, vooral van de bevolking van de hoofdstad Bangkok en van enkele andere steden, van Chinese afstamming is en nog altijd sterk culturele en politieke invloeden van China ondergaat. Het grote gevaar dat de heersende groepen in Thailand, de feodale aristocratie en een uitgebreide bureaucratie, bedreigt is, dat er een samenwerking zou kunnen tot standkomen tussen het landelijke en het stedelijke proletariaat enerzijds en de grotendeels uit Chinezen bestaande ondernemersklassen. Deze omstandigheid dwingt de regering van Pibulsonggram tot de scherpste onderdrukking van alles wat op socialisme of communisme lijkt en tot allerlei uitzonderingsmaatregelen tegen de Chinezen. Zij bepaalt tevens de anti-Chinese buitenlandse politiek van het regime, dat steun zoekt waar het die krijgen kan.

Een land, dat te Bandung een gewichtige rol heeft gespeeld was Egypte. En dat niet alleen omdat de regering te Caïro zóveel gewicht hechtte aan de A.A.-conferentie, dat daarheen de politiek krachtigste delegatie werd gezonden, die mogelijk was, maar vooral omdat Bandung een uitnemend operatie-terrein was voor de Egyptenaren. Nasser kon hier dagenlang in nauw contact treden met de andere Arabische landen van het Midden-Oosten en kon bij zijn streven om de saamhorigheid in de Arabische wereld te herstellen, rekenen op de steun van verschillende andere Islamitische en niet-Islamitische mogendheden. De opzet van de A.A.-conferentie strookte geheel met het oorspronkelijke doel van de Arabische Liga. Het verzet van de Arabische staten tegen de vestiging van de Israëlitische staat is van het begin af aan gekenmerkt geweest door de opvatting, dat Israël weinig anders was dan een voorpost van het Westen in de Arabische wereld. Men zag er een bedreiging in van de maatschappelijke structuur dezer Arabische wereld. Het was vooral de erkenning van dit dreigend gemeenschappelijk gevaar, dat de regeringen van Libanon, Syrië, Trans-Jordanië, Irak en Saudi-Arabië bracht tot de samenwerking met Egypte in de Arabische Liga, die dus van huis uit een sterke inslag had van afwijzing van Westen. De laatste tijd echter, we denken aan het verdrag tussen Turkije en Irak en aan de samenwerking met Pakistan, dreigt dit aspect van de Liga meer en meer verloren te gaan en zijn enkele landen al aardig op weg zich te laten opnemen in het Westerse bloc. De uiteindelijke consequentie daarvan kan slechts zijn een accoord ook ten aanzien van Israël met het Westen. Deze ontwikkeling zou op den duur ook Egypte dwingen tot nadere aansluiting bij het Westen en de leidende rol van Caïro in de Arabische wereld zou dan zijn uitgespeeld. Nasser zocht te Bandung steun voor de oude opvatting van de Liga en

[p. 531]

heeft die naar het schijnt in vrij sterke mate gevonden. Hij had daarbij in zoverre de wind mede, dat hij de Noord-Afrikaanse nationalisten en de vertegenwoordigers van de Islam uit dat deel van het Franse koloniale rijk ten volle op zijn hand had. Ook de Groot-Mufti van Jeruzalem kon worden gemobiliseerd voor het denkbeeld van hernieuwing van eenheid der Islamitische wereld tot eliminering van het Israëlische gevaar en ter bevrijding van de geloofsgenoten in Marokko, Algiers en Tunis. Noord-Afrika heeft in de beraadslagingen van Bandung een grote rol gespeeld en de behoefte van de Islamitische wereld om steun te verwerven voor de strijd der Noord-Afrikaanse nationalisten heeft niet weinig bijgedragen tot het scheppen van een geest van samenwerking tussen de Islamitische en de andere staten van Azië en Afrika.

Chou En-lai, de Chinese minister-president en minister van Buitenlandse Zaken, liet geen poging achterwege om de in vele Aziatische landen bestaande vrees voor communistisch China uit de weg te ruimen. In een reeks van particuliere besprekingen ontmoette hij de leiders van vrijwel alle delegaties en uit verklaringen van velen hunner bleek, dat zij onder de indruk waren van de ernst waarmee hij had gesproken. Hij weigerde in te gaan op allerlei bezwaren van verschillende delegaties tegen het optreden van de Russen - niet onze verhouding tot de Soviet-Unie of tot Amerika is het onderwerp van deze conferentie, maar de verhouding tussen onze landen onderling en die moeten we verbeteren! In dit licht ook moeten we de verklaring zien van Vrijdagmiddag 22 April, toen hij zich bereid verklaarde rechtstreeks met Amerika te onderhandelen over de punten van geschil tussen dat land en China. Hierdoor werd niet alleen een einde gemaakt aan pogingen om de Chinees-Amerikaanse tegenstellingen op deze conferentie tot onderwerp van discussie te maken, maar konden ook de tegenstellingen tussen de Sovjet-Unie en verschillende deelnemende landen worden geëlimineerd. De kunst van onderhandelen bestaat vooral uit het vermogen om het aantal onderwerpen te reduceren. De A.A.-conferentie is er in geslaagd de discussies ten slotte te beperken tot zaken, waarbij de deelnemende landen direct belang hadden en daardoor de grondslag te leggen voor een mate van overeenstemming die groter was, dan velen voor mogelijk hadden gehouden.

Die overeenstemming is neergelegd in de hiervoor reeds aangehaalde eindresolutie en komt neer op een duidelijke uitspraak vóór handhaving van de wereldvrede; vóór uitbanning van het gevaar van A.- en H.-bommen; tégen iedere vorm van kolonialisme; vóór toekenning van grotere invloed aan de Aziatische en Afrikaanse vol-

[p. 532]

ken bij het totstandkomen van internationale beslissingen; vóór samenwerking van alle volken bij de opvoering van de levensstandaard in de in economisch opzicht achtergebleven gebieden; vóór culturele samenwerking. Bijzondere vermelding verdienen nog de paragrafen, waarin een beroep op Frankrijk wordt gedaan ten aanzien van Noord-Afrika en op Nederland ten aanzien van West-Nieuw Guinea.

Het was de stem van zestig procent van de wereldbevolking, die zich in Bandung deed horen. In tegenstelling tot de congressen van koloniale volken, zoals we die vóór de tweede wereldoorlog kenden, was hier geen sprake van hartstochtelijke pleidooien voor recht en gerechtigheid van ontrechten, die aanklachten de wereld in slingerden. Hier waren verantwoordelijke staatslieden bijeen, bewust van de macht die zij vertegenwoordigden, maar ook van de beperkingen van die macht. Er is niemand bedreigd, er is geen woord van haat gepredikt tegen het Westen. Er is géén bondgenootschap opgericht van gekleurde volken: in tegendeel men legde steeds weer de nadruk op de diepe noodzaak van handhaving van de beste verhoudingen tot de landen van het Westen en sprak steeds opnieuw de overtuiging uit, dat alleen uit een innige samenwerking tussen de landen van alle continenten een betere wereld zal kunnen geboren worden. Hier werd een voorbeeld van regionale samenwerking gedemonstreerd, volslagen in overeenstemming met de letter en de geest van het Charter van de Verenigde Volken. In dit opzicht hebben de volken van Azië en van Afrika een voorbeeld gegeven aan de naties van de Westelijke Wereld. Want o.i. kan er geen twijfel aan bestaan, dat de te Bandung tot standgekomen A.A.-samenwerking van een beter begrip voor de idealen van het UNO-charter getuigt, dan de bondgenootschappen, die de namen van NATO en Warschau dragen.