De Nieuwe Stem. Jaargang 9

[p. 295]

Raymond Brulez
De titan

Reeds de eerste dag, toen de storm nog niet zijn volle geweld ontwikkelde, werd het werk op het uiteinde van de havendam stopgezet. Zelfs bij het halftij was er nog zulke felle deining en stroming dat men er moest van afzien het grote zinkstuk neer te laten. Het werkvolk betoonde zich niet weinig opgelucht toen de tuiboot het grote vlakke rijshouten rechthoek naar de rustige binnenhaven terugsleepte.

De volgende dag werden ook de metselwerken op de havendam stopgezet.

‘Een pantervel’, zo heette de dichter de woelige oceaan. Vanuit de houten barak waar zijn kantoor ondergebracht was, zag Bertrand de schuimbekkende roofdieren de buitenzijde van de muur bespringen en neerklauwen op de loodsendaken. Langsheen de aanspoelende vloed herkende hij enkele van zijn arbeiders, strandjutters voor deze gelegenheid, speurend naar wrakgoed. Ze schreden moeizaam tegen de wind in, met de trage tred van bergbeklimmers. Het stuifzand krabde hun in het gezicht. Ze leken zo klein en pover tegenover het bewogen fond: de aanrukkende brandingsgolven, regelmatig en onweerstaanbaar als de pletrollen in een walswerk. Ook de meeuwen labeurden tegen de luchtstroming in, schommelend met de zwingen als koorddansers met de balanceerstok. De vogels bleven haast ter plaatse zweven als waren ze vliegers door onzichtbare touwen aan de duinkam vastgesnoerd. Maar plots wendden enkele onder hen de snavel, vatten de wind onder de linkeroksel en beschreven over de breedte van drie strandhoofden een magistrale parabool.

Tegen de avond scheen de storm te luwen. Vanuit ‘Ultima Thule’ belde de aannemer het Weerkundig Instituut op. Het antwoord luidde verontrustend. Van bewesten Ierland naderde een zeer diepe cyclonale depressie. De klimaks van het tempeest was voor Raversloo voorzien in de avonduren: een windsterkte van 140 kilometer in het uur.

Daelman bleef slapeloos. Als jonge knaap had hij, in stormnachten, verrukt geluisterd naar de Eoolsharp: de hoge telefoonpaal volbezet met isolatoren. Het gieren der draden gemengd met het zoeven van deur- en raamspleten, het rammelen der luiken en het dof maar aanhoudend gebrom der branding pijnigden nu zijn hart als het gekreun van een zieke. Op dit moment zette voor de Haven de zwaarste beproeving in. Tegenover de losbarsting van de elementen stond hij

[p. 296]

hulpeloos. De Natuur liet met haar niet onderhandelen, geen compromissen afsluiten, zoals met stakers en financiers. Hij moest passief het geweld laten voorbijgaan, betrouwend op zijn goed gesternte. Passief? Zijn vader had toch bij de dijk-doorbraak in de bres gestaan? Maar welk was het zwakke punt van de haven? Reeds vroeg begaf hij zich naar Raversloo. Langsheen de landbaan, al bleef die nog beschut door de duinkam, vermochten fietsers niet eens meer tegen wind-in te trappen. Aan de mast van het Loodswezen waren de ergste seinen gehesen: de rieten bal en de ijzeren driehoek, onheilspellend als een valbijl. De rode vaan van het springtij klapperde jachtig, voor de helft reeds aan flarden uitgerafeld.

De zee? Zij vertoonde niet meer, zoals gisteren, het regelmatig oprukken van golven in ordevolle gelederen, maar de ontketende furie van een bandeloos, onderling oproer; de baren die naar het strand spoelden, botsten elkander zijdelings brutaal in de flank, steigerden heinde en ver schuimbekkend tegen elkaar op. En vanuit deze ziedende woeling dreef naar de kust een rook als van smeulende loofvuren op herfstakkers. Het zilt smaakte wrang op de lippen. In zijn volle lengte lag de havendam onder een trommelvuur van witte losbrandingen, als het Woud van Houthulst bij het Septemberoffensief van 1918. ‘Ik ben zo bang als toen....’ dacht Bertrand.

In het kantoor zat Gaspard de ploegbaas verdrietig zijn pijpje te roken. ‘Godver!’, vloekte hij opeens. Het dak van de schrijnwerkersbarak werd uiteengerukt. De ijzeren platen zeilden door de lucht, als kaarten weggegooid door een mismoedige speler. ‘Een geluk nog dat wij in de lijzijde liggen van het Loodsgebouw! anders voerde onze barak ook de looping-the-loop uit....’

De telefoon rinkelde. Uit Luik. Een vrouwenstem - allicht Dumonceau's minnares - verwittigde dat de hoofdingenieur zijn vakantie onderbrak en op weg was naar Raversloo. In de namiddag zou hij ter plaatse zijn. ‘Ook hij is bezorgd’, dacht Bertrand. Hij verwachtte hem ongeduldig, als een zieke de arts. Toen Dumonceau's wagen voor het venster stopte liep hij naar buiten.

‘Wat 'n weer, Baas! 'n Wind om alle hoorndragers van hun gewei te beroven!’

Bertrand apprecieerde maar matig de scherts. De ingenieur had zijn veldkijker mee. Als een generaal overschouwde hij de stormloop op de muur, die de rede beveiligde.

‘Grandioos spektakel, stond er niet zoveel op het spel!

‘Ik heb alle werk doen stilleggen op de dam. Het werkvolk stond

[p. 297]

er in de stortzeeën als in de stroomversnellingen van de Niagara. Ik heb er enkel drie wachters gelaten: één aan de basis, één aan het uiteinde en één halverwege de dam’. Met een blik bedelend om geruststelling:

‘Dumonceau, moeten wij, zoals Zeebrugge onze 27-Januari-nacht kennen?’ Hij herhaalde het lamento van ingenieur Coiseau:

‘Op een lengte van 125 meter werd de pier, die hier als open paalwerk was gebouwd, volledig vernield....’

‘Zo iets althans kan ons niet overkomen.’ De ingenieur gaf de technische verklaring van de Zeebrugse-ramp: De golfslag beukend op de metalen borstwering met een geweld van acht duizend kilo per vierkante meter - wat een stormram! - had enkele palen langs de open zeezijde gebroken, waarop het hele werk als een akkordeon was geplooid. ‘Bij ons geen akkordeon-paalwerk om een Sombere-Zondag-deuntje te spelen. De wering bestaat uit massieve betonblokken van vijf ton. Men verschuift die maar niet zoals pionnen op een schaakbord.... Het enige gevaar dat ons dreigt is dat we de Titan kwijtspelen....’

‘Wat? Een tuig van maar eventjes vierhonderdvijftig ton?’

‘Te Bizerta is het wel gebeurd: een kraan haast zo zwaar als de Titan: weggespoeld als Mecanospeelgoed.... Op het uiteinde van de havendam heeft de kunstmatige bodem zich nog niet vastgezet. Rijshout, bazalt, beton dit alles is niet zo inert als ge zoudt menen. Dat lééft.... En hoe de storm aan het hoofdeinde de gronden aan het losspoelen is, kunt ge allicht raden....’

Hij belde de wachter van de Titan op. ‘Constant! Kijk het waterpas eens na....’

Hij wachtte; dan fezelde het antwoord in de hoorn. Bertrand verstond het niet maar hij merkte Dumonceau's bezorgde blik.

‘Precies wat ik vreesde. Er is reeds een hoogteverschil van bijna twaalf centimeter tussen de beide sporen waar de Titan op rust. Het hele gevaarte begint naar het water over te hellen. We moeten er mee achteruit.... Gaspard, waar is Van Doorne?’

‘Bij de Sowjetvrienden.... Ze draaien een film af over de Ukraïne....’

‘Haal hem als de bliksem uit zijn cinema! Vandaag ligt het Dnieprostroï te Raversloo!’

De ploegbaas snelde weg met de wagen van de ingenieur.

‘We voeren de Titan een zeshonderd meter achteruit tot aan de richtingspaal met het trapezium. Daar hebben we precies voor de

[p. 298]

eventualiteit die zich vandaag voordoet een wijkplaats aangelegd: een caisson van twaalf meter breedte in plaats van zeven. De schuttingsmuur is er tot acht meter hoog opgetrokken. In het beton zijn speciale ankerringen gemetseld.... We leggen onze Prometheus vast aan de keten tot de stormfurie is geluwd.’

De telefoon rinkelde. Cattoor, de Provinciale directeur van Bruggen en Wegen informeerde hoe Raversloo de storm doorstond.

‘Tot nogtoe best....’

‘De sluizen?’

‘Ongedeerd. Zolang de storm Noord-West blijft, zijn ze goed beschut door de havendam.’

‘En de havendam?’

‘C'est Verdun, la glorieuse!

Halte là, on ne passe pas....’

‘Moest het nood doen, dan kunt ge beschikken over een bataillon infanteristen dat uit Kortrijk op weg is naar uw sektor.’

‘Wat moet ik aanvangen met piotten?’, grinnikte Dumonceau, ‘ik heb slechts een enkele kerel van doen: de machinist van de Titan.’

‘Tussen Heist en Duinbergen is de dijk op vier plaatsen doorgebroken’, verwittigde Cattoor. De pontonniers van Claven werden reeds ingezet.... Een verdomd beroerde storm. Sinds 1827 heeft onze kust zo'n geweld niet meer ondergaan. Te Oostende zijn de Kursaal en de huizen van de Kapellestraat ondergelopen.’

‘En Borgen?’

‘Totnogtoe meldt men mij alleen dat de danstent op het uiteinde van het staketsel gekraakt is lijk een stekjesdoos....’

Ha! Daar was Van Doorne!

‘Kom!’, kommandeerde Dumonceau, ‘geen moment meer verloren. Vooruit!....’

De drie mannen trokken hun oliejassen aan, zetten de zuidwester op....

‘Ik deed wellicht best om met U meê te gaan?’ stelde Bertrand voor.

‘Waarom? Van Doorne manoeuvreert: Gaspard, Constant en ikzelf zijn mans genoeg om de wielblokken van de Titan weg te trekken.... Blijf jij maar hier in het hoofdkwartier....’

Zij trokken op uitgejouwd door het stormgegier. De loodsdeur blafte nijdig achter hen dicht.

‘Ik had hen toch moeten vergezellen....’ overwoog de aannemer. Hij keek door de ruit die trilde in het raam. Arm in arm laveerden de

[p. 299]

drie mannen schrijlings tegen de wind in over de opene vlakte. Daar bereikten zij de beschutting. Even pauseerden ze als om te beraadslagen; dan trokken ze verder, dicht scherend langs de muur, soms verdoken door de stortzeeën die achter hen neerplensten. Aan elk der richtingspalen met de meetkundige erkenningstekens: cirkel, vierkant, ruit, Sint Andreaskruis, driehoek, trapezium, brandden de electrische lampen die de welvende lijn van de havendam afbakenden, en het spattend golvenschuim doorlichtten.

Daar toette een autohoorn, het hem zo vertrouwde signaal: drie korte klankstoten en één lange: de aanvangsmaat uit Beethovens Symfonie: So klopft das Schicksal an die Tür.... ‘Ik ben toch ùw Noodlot!’ had zijn vrouw hem de symbolische betekenis eens olijk verklaard. Marthe trad binnen in stralende opgetogenheid:

‘Te Borgen spoelt de zee over de dijkpromenade de stad in. Iets unieks! De Griffioenen-trap en de Leeuwentrap lijken wel op de cascade van Coo!....’ Maar bruusk liet ze haar opgeruimdheid varen.

‘Wat scheelt er? Je ziet er kwaad uit?....’

‘Inderdaad, kwaad op mezelf.... Mijn plaats was bij Dumonceau en Van Doorne. Mijn vader stond in de bres van de Caldo-dijk. Il payait de sa personne....’

Zij ging niet in op het romantisch parallel; informeerde zakelijk:

‘Wat halen die dààr uit?’

‘Ze halen de Titan in veiligheid. Spelen we die kwijt, dan is het dè catastroof!’

‘Maar die machine is toch verzekerd....’

‘'t Gaat niet om het geld!.... Baume-Marpent zou wel twaalf maanden nodig hebben om een nieuwe kraan te bouwen. De haven moet àf zijn tegen de vastgestelde datum....’

De telefoon rinkelde.... Nogmaals Cattoor ‘....om U te waarschuwen dat de dijk te Sas Slijkens begeven heeft. De vloed nadert de electrische centrale.’

Het werd een wedstrijd tegen het uurwerk.

Eindelijk zoemde het tweede apparaat. Dumonceau's stem: ‘Van Doorne zit reeds in de machinekabine. Wij geraken in gang binnen drie minuten....’

‘Haast U, man! Sas Slijkens loopt onder. Licht en drijfkracht kunnen ieder moment uitvallen....’

‘Nom de Dieu.... We doen ons best patron, à la grâce de Dieu....’

Ha! De vierkante klaarte van de Titankabine gleed naar links, na-

[p. 300]

derde de richtingspaal met de zeshoek. Langzaam aan schoof zij nu ook voorbij de tweede, de derde, de vierde, bereikte, eindelijk! het trapezium, sein van de veilige wijkplaats.... Bruusk doofden toen al de lichten....

‘De brave dynamo's van Sas Slijkens! Ze hebben net nog zo lang volgehouden tot we gered waren!....’ Bevend van opgeluchte aandoening ontstak Bertrand de wiek van de stormlantaarn.... Ze schonk een fraaie, romige klaarte. Marthe geleek op de buffetjuffrouw van Saint Pol gebogen over haar schemerlamp. Hij zoende zijn vrouw. Haar arm omvatte zijn leest en beiden schouwden naar buiten, wachtend op de terugkeer van de vrienden. In het duister pinkte een enkel lichtje, de electrische toorts van Dumonceau. Het bewoog en naderde behoedzaam, traag. Nu moesten ze wel halverwege zijn. Waarom bleef het daar zo lang pauzeren? Een domme zegswijze schoot hem te binnen: ‘Zoeken ze misschien spijkers op laag water?....’ Eindelijk belichtte de toorts het kiezelpad naar de loods. Bertrand duwde de deur open tegen het windgeweld. Dumonceau en Gaspard. Niet triomferend, maar uitgeput en ontdaan....

‘En Van Doorne?’

‘Weggespoeld van de muur. Aan de paal met de zandloper gaapt een bres van dertig meter in de wering. Wij werden alle drie neergeslagen door een golf. Van Doorne werd van mijn arm losgerukt....’

Een weeë misselijkheid vulde Bertrands hart. Er was dan toch een macht die betonblokken van vijf ton verschoof als pionnen op een schaakbord.... Het ongeluk was gebeurd bij de paal-met-de-zand-loper: het gedeelte dat door vader Daelman was gebouwd toen men nog enkele zakken cement ‘uitspaarde’.... Was hij maar bij hen geweest op de muur! Moest er iemand boeten voor de oneerlijkheid van zijn vader, dan de zoon.... En een keten van vier man, arm in arm, is sterker dan één van drie. Neen, een keten is maar zo sterk als zijn zwakste schakel.... De zwakste was: die arme drommel....

‘We moeten de overheden verwittigen’, zegde Dumonceau. ‘De burgemeester van Raversloo, het parket te Claven, de verzekeringsmaatschappij.... En er zal ook iemand naar mevrouw Van Doorne moeten gaan....’

‘Wil ik het doen?’ stelde Marthe voor.

De drie mannen keken dankbaar naar haar op.

Fragment uit Het Mirakel der Rozen