De Nieuwe Stem. Jaargang 8

[p. 730]

Kort bestek

Toeval

Na het bezoek van het Brits koninklijk paar aan Bermuda protesteerde een Neger-parlementslid tegen het feit, dat geen Negers voor het staatsie-diner waren uitgenodigd. De gouverneur verklaarde toen op een persconferentie, aldus het Parool, dat er onder het aantal gasten dat genodigd kon worden ‘toevallig geen Negers waren’. ‘Gasten waren de voornaamste regeringsambtenaren, de bisschop en andere hoge functionarissen en hun echtgenoten. Wel werd een aantal Negers uitgenodigd voor het tuinfeest in het regeringshuis.’

Het is prettig te weten, dat bij een eventueel koninklijk bezoek aan andere koloniën alle Negers, die voornaam regeringsambtenaar, hoge functionaris of bisschop zijn, of een echtgenote van dezulken, wèl zullen worden uitgenodigd voor een staatsiediner. Zelfs zal het zich wel eens kunnen voordoen, dat onder het aantal gasten, dat genodigd kan worden, ‘toevallig geen blanken zijn’. Het zal nog prettiger voor deze blanken zijn te weten, dat zij dan wèl op een eventueel tuinfeest zullen worden genodigd, en daarmee dus blijkbaar toch ‘in het regeringshuis’ zullen zijn toegelaten.

Maar het prettigste is het, te weten, dat het toeval de wereld nog niet uit is.

Eer is teer

Adriaan Morriën heeft zijn eervolle vermelding aan de door de Gemeente ingestelde jury teruggestuurd.

Gaat dat zo maar, vragen wij ons af. Want nu lijkt het, alsof de jury van Adriaan Morriën een eervolle vermelding heeft ontvangen. En dat kan hij toch niet bedoeld hebben. Maar hij kan de vermelding ook niet weigeren. Want hij is en blijft vermeld. Als het niet eervol is, dan toch oneervol. Maar ook dàt kan zijn bedoeling niet zijn geweest. Want hij vond de vermelding juist niet eervol genoeg.

Wij komen er niet uit. Eer is teer.

La mort avec phrase

Nadat het Kort Bestek ‘Op zoek naar Christenen’ voor onze vorige aflevering reeds was geschreven, heeft zich terzake van het instituut der priester-arbeiders een nieuwe ontwikkeling voorgedaan. De Gallicaanse kerk heeft geweigerd voor Rome voetstoots te zwichten. Zij bleef staan op het behoud van deze inwendige zending.

[p. 731]

Tenslotte werd door de radio in bloemrijke taal kond gedaan, dat men er in is geslaagd het instituut te redden. Maar vraag niet, ten koste waarvan. Priesters zullen nog wel te midden van de arbeiders mogen werken; maar zij zullen voortaan zo geselecteerd worden, dat hun gehoorzaamheid aan de prelaten verzekerd blijft. En om hen vooral goed onder toezicht te houden, laat men hen ook niet meer te midden der arbeiders leven en wonen. Zij zullen in afzonderlijke priester-tehuizen worden ondergebracht. Opdat de kans, dat zij aan het Christendom een andere uitleg gaan geven dan de prelaten, tot het uiterste beperkt wordt. Waarmee tevens de zending van haar wezenlijke kenmerken beroofd wordt. Want als de priester niet met de arbeiders mee hun noden zal kunnen beleven, zal hij door de arbeiders ook nimmer als een der hunnen worden aanvaard.

Toen wij, na de machtsspreuk van Rome, schreven: La mort sans phrase, hadden wij dus, achteraf beschouwd, ongelijk. Maar toch niet helemaal. Want het is èn blijft, voor de beweging der priester-arbeiders, la mort. Avec phrase.

Het loon van de angst

In 1898 schreef Zola zijn ‘J'accuse’, een beroep op het wereld-geweten in de Dreyfus-zaak. In 1906 Upton Sinclair zijn ‘Jungle’ over de hemeltergende toestanden in de vleesbedrijven van Chicago. Het werkte. De pers kwam in beroering, de mensheid liep te hoop en nàm het niet.

Sinds dien bezitten we de film, die, men zou zeggen, nog veel directer en overtuigender aan het menselijk verantwoordelijkheidsgevoel kan appelleren. En toch.... In Amsterdam draait op het ogenblik de Franse film ‘Le salaire de la Peur’, om zijn zeer bijzondere filmische kwaliteiten zeker terecht bekroond op het filmfestival in Cannes. De geschiedenis van vier maatschappelijke schipbreukelingen ergens in Mexico, die voor 2000 dollar de man hun leven verkopen om twee wagens vol nitroglycerine naar een brandende oliebron te vervoeren om - ten bate van de olie-onderneming - die brand te blussen.

Je kan tot het laatst toe geboeid blijven door de uiterst suggestief opgevoerde spanning van deze dodenrit of je kan het half weg opgeven tegen die spanning en de niet minder enerverende ontladingen ervan in het gelach van de toeschouwers om de cynische grapjes van de slachtoffers. Maar in beide gevallen sta je achteraf op straat niet in een laaiende verontwaardiging, omdat mensen hun medemensen dit aandoen ter wille van zoveel vaten olie, maar met een reeks van

[p. 732]

twijfelende vragen: Komt het werkelijk voor, dat nitroglycerine in olieblikken vervoerd wordt, is het aannemelijk, dat de weg naar een oliebron in exploitatie eigenlijk nauwelijks een weg, maar een ideaal traject voor een hindernisrace is, enz., enz.

M.a.w. wordt het beroep op het menselijk geweten, waartoe de film ongetwijfeld een prachtig instrument is, niet vertroebeld, ja, onmogelijk gemaakt doordat het gehanteerd wordt door een filmindustrie, waarbij de sensatie zwaarder weegt dan het onthullen van de waarheid?

Bevrijding van de vrouw

‘De ware bevrijding van de vrouw,’ schreef Lenin indertijd, ‘zal pas daar en dan beginnen, waar en wanneer de massastrijd begint.... tegen het geestdodend huishoudwerk of beter gezegd de massale reorganisatie ervan tot een groot socialistisch bedrijf.’

Deze nog altijd ware uitspraak zagen we aangehaald als inleiding op een aankondiging, dat men in de S.U. in het kader van de opvoering van het algemeen levenspeil heeft besloten tot het massaal produceren van.... huishoudmachines: stofzuigers, naaimachines, wasmachines, groentensnijmachines en ijskasten. Ieder gezin zijn eigen stofzuiger en wasmachine! Is dit een socialistisch of een Amerikaans ideaal? Hier in het achterlijke Europa verkoopt de groentenboer al gesneden groenten. Zijn er dan in al die geweldige woonblokken, die in de sowjetsteden uit de grond schieten, geen centrale wasserijen enz.? Of zijn de vrouwen daar ook van: het slijt er zo van en je krijgt het toch nooit zo helder thuis? Zo ja, dan zijn ze toch niet waard, dat Lenin ook voor haar gedacht heeft.