De Nieuwe Stem. Jaargang 8

[p. 586]

Bertien Buyl
Verhaal voor Rogier

Hij bracht me door een smal gangetje met een zwaar fluwelen gordijn aan 't einde, zich verontschuldigend: de beleefdheid zegt dit en dat.... maar die stoep hier is erg hoog en ge zoudt kunnen vallen. In de veranda liet hij me voorgaan naar de keuken.

Hebt ge al gezien wat er op die muren geschilderd is?

Ik maakte de opmerking dat de tekening van die hel-blauwe vloer zo onrustig is dat ge eigenlijk nooit iets anders ziet, en alleen vaag een schemering van kleuren op de muren, maar hoe of wat er op geschilderd is, zou ik op geen stukken na kunnen zeggen.

Toen ik in de keuken kwam, brachten al dat zwart en die roodomrande ogen me weer bij waarom ik gekomen was, die vloer had het me bijna doen vergeten. Ik zei iets van innige deelneming terwijl ik Anna en Romanie de hand gaf. Romanie natuurlijk drukdoend met haar haren in de wind en op haar hoge hakken. Lieve hemel wat is dat vrouwmens lelijk!

Seffens had ze me weer ingepalmd: hoe is 't met de kindjes? en 't weer? magnifiek zeker op uw berg? o, wij hebben werk, werk; 'k weet niet waar mijn hoofd staat. Koos, ge zoudt me eens een aspirine moeten halen, hè ventje? Weer tegen mij: o, hoofdpijn dat ik heb, 't is ook zulk een slag, vier en twintig jaar, peins een keer, ge hebt haar toch gekend?

Nee, zei ik.

Ah, maar Rogier heeft ze gekend.

Ik dacht dat gij niet eens wist wie 't was maar zei niets.

Zij weer lament geven over de drukte, het verdriet, het kerkhof, haar zwarte hoed waaraan ze een sluier had trachten te futselen, terwijl de andere het allemaal stil stond te beamen al hoofdknikken.

Koos zei nu en dan dringend maar zo verschrikkelijk kalm, dat ik denk dat ze hem ook ferm op de zenuwen werkte, dat hij het geld wou. Zij al maar aan 't tateren tegen hem en mij terzelfder tijd: ge ziet er goed uit, ge ziet er snel uit, hoe heet ge weer, ik vergeet telkens uw naam.

Bertien, zei ik stom-automatisch en was kwaad dat ik niet zei: loop, riek het.

Ge stelt het goed, he?.... dat ziet ge wel.... god, Koos ik weet niet waar dat geld is. Tegen mij: zijt ge ook zo verstrooid? ge kunt zo

[p. 587]

van die dagen hebben.... en dan zo één, 't was als een eigen kind, hebt ge haar gekend? ah nee, nee, nee, ge hebt het al gezegd.

Binst graaide ze in haar haar, in haar handtas, op de tafel en ging en deed op haar wankele stelten in die te kleine keuken.

Ik vind die keuken een hol, met die verweerde, schilferende muur van de overkant vlak bij hun raam. Er hangt daar iets dat me ik weet niet welk naar gevoel in mijn rug geeft.... in de hoek bij de stoof zat een jongen. Toen ik hem gewaar werd zei Anna met haar vermoeide, meelijwekkende stem: dat was haar man, van ons Madeleintje. Hij stond recht en knikte meewarig of hij zei: ecce homo. Hij leek geen twintig. Met dat zwart kostuum, zwarte kousen en schoenen, dat zwart, stijf hoedje boven op een onnozel kindergezicht dat tevens verbluft en bluffend scheen, vond ik hem een nietig monster, een hulpeloze parodie van een mens, in 't hol van twee heksen beland.

Ik kon 't over mijn hart niet krijgen hem ook mijn deelneming te zeggen. Hij ging zo lijdzaam weer zitten dat ik niet kon uitmaken of hij werkelijk terneergeslagen was of toch alleen maar de ‘diepgetroffen echtgenoot’ speelde. ‘Echtgenoot’!! Ik griezel als ik denk aan zo'n melkmuil. Die half volwassen mannen lijken me even weerzinwekkend als een half voldragen kind.... en even zo veeleisend, schrokkerig, opdringerig.

Koos zat Romanie met een ondoorgrondelijke snuit gade te slaan.

Romanie: laat me eens denken, laat me eens denken. Ze zou het honderd keren gezegd hebben: laat me eens denken. O, Koos ik weet het niet, ik kan 't niet zeggen.

Koos zei boe noch bah.

Zij graaide in haar haar, taterde, ratelde aan één stuk door tegen hem en mij: Koos mijn hoofd is om te barsten.... de kinders hebben het misschien genomen; zijn d'uwe ook zulke bengels? voorzeker wel, he? kinders zijn al gelijk, ge hebt er nog eentje bij, heb ik gehoord?

't Is drie weken, zei ik.

Ge ziet er goed uit, ge ziet er snel uit, oprecht!

Ja, zei ik en hoorde meteen hoe stom het klonk.

De echtgenoot in kwestie verschanste zich onder zijn stijf zwart hoedje.

Wilt ge ze eens zien, zei Anna, ze ligt zo schoon.

Ik voelde dat ik moeilijk nee kon zeggen.

Koos, ga eens mee met Madame. Romanie stond midden de keuken op haar hoge hakken, met een hand voor d'ogen, met de andere mi-

[p. 588]

merend al wat ze zei: 'k heb de deur gesloten en 'k had mijn groene mantel aan en daar zijn zakken in.... 'k heb Marietje bij de hand genomen en 'k had een boodschappentas mee want 'k moest brood hebben.... 'k zal daar nog eens kijken.... o Koos, 'k weet niet waar dat geld is....

't Was of ze Koos en mij in een duistere kamer gestopt hadden en we alle twee niet wisten wat, zoals ik hem stijf onbeholpen naast mij voelde staan en de indruk had dat hij het precies zo voelde van mij. We hoorden Anna zeggen: ge wilt ons Madeleintje zeker eens zien, Pol? Koos is daar ook juist.

Die Pol, ge weet wel, die met zijn neus, ging met een stap van één die weet hoe 't hoort op 't bed toe; breed sproeide hij een kruis met een hand en een lange, zware arm als van een mensaap.

't Is triestig, Anna. Hij schudde zijn hoofd. Zulk een snel, jong meisje, een bloem in 't schoonste van haar bloei afgerukt, zei hij tegen ons.

Hebt ge al op zijn stem gelet? Ze bromt en zingt binnenin zijn borstkas als een orgel.

Die auto's, zei hij, die auto's, ze rijden als zotten, er is geen deftig voetganger nog veilig op straat, ze moesten ze allemaal onder de straat doen rijden.... allemaal!

Hij zwaaide vervaarlijk met zijn armen, hij zal nog eens iemand 't hoofd afslaan voor hij het zelf weet.

Allemààl.... onder de straat.

Hij spreekt langzaam en al wat hij zegt, schijnt zo oprecht gemeend dat het bijna naïef of in ieder geval geweldig onschuldig aandoet.... 'k hoor hem graag bezig, die trage, diepe orgeltonen binnenin zijn geweldig karkas.

Ooooo.... zei hij jammerend tegen Anna, dat een mens zo iets moet aanzien.... ziet dat nu liggen, hoe schoon ligt ze daar.... en dat ge er niets kunt aan doen.

Koos.... 'k heb dat geld!!

Heilige Maria, zei Anna verschrikt. Koos en zij haastten zich buiten of ze met vereende krachten Romanie een prop gingen opsteken.

Hebt ge haar gekend?.... Ah, deed hij en na een ogenblik: ik wist niet dat ze er nog ‘zo goed uitzag’.

Hij zei het telkens weer, hij scheen er niet bij te kunnen dat ze er nog ‘zo goed uitzag’.

We bleven daar staan of we niet weg konden voor Koos ons kwam verlossen.

[p. 589]

't Is zeker dat witte doek rond haar hoofd, herbegon hij. Ge ziet heur haar niet zó.... ze was ros.... een schraapmes van een meisje met een lelijke rosse permanent.... bah, zei hij afkerig en er volgde een hele strofe, een orgel dat zijn zwaarste tonen uitspuwt, over haar gestalte, haar spreken, haar doen, er deugde niets aan als ge hem geloofde.... toen, vergoeilijkend zei hij: 't was een sloor eigenlijk; en tot slot als een orgelpunt: en ze had maar één oog.

't Bleef in die duistere, zwoele ruimte natrillen: één oog.... Ik bekeek de gesloten, bolle oogleden; hij vangt ze, dacht ik. Ik voelde dat hij ook keek en met eens schiet hij op 't bed af met zijn zware, doorzakkende benen; 'k dacht: seffens zit hij er bovenop. Vlak bij haar stopt hij met een ruk, zijn armen bengelend langs zijn lijf. Huhhh! deed hij en deinsde een stap of twee achteruit. Hij keek om naar mij en 'k had veel goesting om me uit de voeten te maken maar 'k durfde niet roeren.

Hij kwam naar me toe zijn armen gestrekt in hulpzoekend, breed gebaar: en 'k moest u wel vertellen dat ze maar één oog had, als ge er nu niet bij waart zou ik denken dat ik scheel kijk!

Hij weer naar dat bed, hij stond daar zijn hoofd te rollen, knikkebollen en schudden terzelfder tijd was 't.

Kunt ge nu zo iets vragen aan de familie? Een mens die nog een gevoelig hart heeft?.... al is 't verre familie, ze hebben haar toch opgekweekt.... en ze was pas getrouwd.... en voilà, verongelukt ze niet vlak voor hun deur?! En met een gevaarlijke beweging naar mij toe: zoudt gij durven spreken over dat oog? En zich zwaar terug-trekkend: nee.... nee.... een mens doet dat niet.

Hij trok weer naar het bed, traag en gemeten, één die een stuk land afstapt. Plots klaart zijn tronie op; 't zal van de slag zijn.... gezwollen misschien....

Na een ogenblik, ik kon me bijna niet weerhouden te glimlachen en misschien heb ik toch gelachen, ik ben er niet zo zeker van of niet de spot of 't leedvermaak in trillende lichtjes op mijn gezicht stonden te dansen, toen ik het zijne in een meelijwekkende kramp zag vertrekken.

Het lijkt absoluut niet gezwollen, zei ik om toch iets te zeggen of om mijn spot van daarjuist te vergoeden....

En Koos die maar niet terugkwam, ik wilde daar weg, die zwoele lucht, het zwakke, flikkerende licht maakten me misselijk, niet echt misselijk, eerder bedwelmd en ook de nabijheid van die Pol. Pol de neus of Pol de mensaap, hoe zou je hem noemen? Of Pol de jenever-

[p. 590]

pul? Zijn adem rook geweldig. 'k Had te weinig kennis van zaken om te zeggen of 't eigenlijk wel jenever was. De reuk mengde zich met de walm van de kaarsen, het hoopte zich op rond mij als een tastbare huls.

Hij had al een paar keer de hand geheven naar 't gezicht, beurtelings, wriemelend met de vingers, ze dan traag en breed openend, een stekvogel boven zijn prooi, vòòrproevend, aarzelend. Ze schiet neer en heft het ooglid.

Een zilverstuk....!! Zijn stem is zo laag dat ze van achter mij schijnt te komen. Ik had er genoeg van.... ik wilde weg.... ik kon niet.

Gaan ze haar daarmee begraven?

Ik trachtte te antwoorden, mijn tong roerde in mijn mond.

Denkt ge dat ze dàt zouden doen? Zijn vingertoppen wriemelden, betastten het idee.

Zouden ze dàt ècht doen? Hij smeekte, proefde de mogelijkheid. We hoorden een deur open en toe gaan. 'k Voelde me verschrompelen.

De vogel zweefde cirkelend boven het gesloten, stil gezicht, hing toen bijna onbeweeglijk, een oogwenk, een seconde zwaar als een barstensrijpe vrucht.

Hoe hij het doet, zie ik eigenlijk niet maar wel het gebaar van de andere hand die in zijn zak schuift.... en 'k hoor nog zijn stem die zo rustig en opgelucht zegt: 't zijn wel tien borrels gered.

't Is dus een jeneverlucht, dacht ik.

De walm van kaarsen zou me onwel maken, zeg ik als Koos binnenkomt en 'k maak een dwaze stap in 't ijle als ik de veranda inga omdat die hel-blauwe vloer me in d'ogen springt en ik aan die gevaarlijke hoge stoep onder het fluwelen gordijn dacht.