De Nieuwe Stem. Jaargang 8

[p. 321]

Maurits Dekker
De reiziger

De mist was doorschijnender geworden en gedeeeltelijk opgetrokken, zodat de reiziger het vlakke land kon zien, dat aan weerszijden van de weg lag. Een paar bomen met kale takken tekenden zich zwart af tegen de nevelige achtergrond, er stond hier en daar een hek en hij zag enkele lage, scheefstaande boerenwoningen, die schenen te drijven op het natte gras, waarin zij reeds gedeeltelijk weggezonken waren. Een verloren, onherbergzaam gebied tussen water en land, dat bij storm door de zee, die achter de nevel verborgen kon zijn, overstroomd werd. Toch kwam het de reiziger voor, dat hij de streek herkende.

Slechts weinigen, een oude boer en een paar vrouwen, schenen mee te gaan tot het eindpunt. De bus was vol vertrokken, maar de meeste passagiers waren onderweg uitgestapt. Hoewel hij wist, dat iedereen hier in de buurt vroeg of laat deze tocht moest maken, had het hem niet verwonderd dat zovelen onderweg de bus verlieten en viel het hem nog mee, dat hij gedurende het laatste deel van de reis niet alleen was. Zijn medepassagiers keken zwijgend voor zich heen, zaten ineengedoken met hun handen in hun mouwen of in de zakken hunner mantels en huiverden zoals hij van de kille luchtstroom, die bij vlagen langs hen heen streek.

Al heel lang had hij geweten, dat hij deze reis zou moeten ondernemen, maar desondanks was hij, toen het ogenblik van vertrek plotseling aangebroken was, onvoorbereid geweest. Overigens zou hij, ook als hij vooraf op de hoogte zou zijn geweest, toch niet geweten hebben welke toebereidselen hij zou hebben moeten treffen. Op het kantoor waar hij werkte, sprak men zo weinig mogelijk over deze reizen, waaraan men zich niet onttrekken kon, maar die niemand voor zijn genoegen maakte. Het was alsof men door dit zwijgen zichzelf en anderen in de waan wilde brengen, dat er van reizen geen sprake was en dat men nooit gedwongen zou worden het gezellige kantoor te verlaten. Men dreef de pogingen om de onaangename noodzakelijkheid te negeren zo ver, dat men zich hield alsof men het niet merkte, als weer een der collega's opdracht om te vertrekken gekregen had en het lokaal verliet. En zelfs dan kwam men er nog niet toe over de gebeurtenis te spreken en verried alleen de toon waarop de gesprekken werden hervat, dat ontspanning was ingetreden en de achtergeblevenen zich er over verheugden, dat de keus nog niet op hen gevallen was.

[p. 322]

Toen de chef in de deuropening was blijven staan en hem aangekeken had, had hij onmiddellijk begrepen, dat de beurt aan hem gekomen was. Hij was zo zeker van zijn zaak geweeest, dat men hem niet eens had behoeven te waarschuwen. Gedurende zijn lange diensttijd was het reeds talloze keren voorgekomen, dat iemand van de directie hem bij het betreden van het kantoor aangekeken had. Deze belangstelling, die doorgaans niet veel goeds voorspelde, had hem altijd onzeker gemaakt en herhaaldelijk was hij er bang voor geweest, dat hij ontslagen zou worden. Ditmaal echter had hij geen onzekerheid of vrees ondergaan, had hij begrepen, dat het onvermijdelijke, waaraan zelfs door zijn ontslag niets meer veranderd kon worden, gebeuren moest. Middenin de zin had hij zijn penhouder neergelegd en hij was opgestaan en naar de uitgang gelopen, zonder nog naar zijn collega's te kijken. Hij wist dat zij hem niet helpen konden en dat zij - zoals hij het vroeger wanneer anderen op reis gingen zelf zo vaak gedaan had - over hun boeken gebogen zaten en zich hielden, alsof alles hen ontging. Waarom ik juist, had hij zich afgevraagd, toen hij de deur van het kantoor achter zich dicht getrokken had. Hij wist dat dit een dwaze, althans overbodige vraag was, omdat het gehele personeel, van hoog tot laag, verplicht was deze reis eens te ondernemen en dat hij dus niet verongelijkt werd. Het was zelfs al herhaaldelijk voorgekomen, dat men jongere mensen had aangewezen, die veel korter in dienst waren dan hij. Toch was hij ontevreden en vond hij, dat men hem tenminste de zin had moeten laten afmaken, waarmee hij bezig was.

De vestibule, waarop alle gangen van de verdieping uitkwamen en waar altijd een levendig verkeer heerste, bleek verlaten te zijn. Het was alsof het grote kantoorgebouw, waar vele honderden mensen werkten, uitgestorven was. Ook de liftjongens bleken afwezig te zijn en hij kwam beneden, zonder zich te herinneren, dat hij op een van de knoppen gedrukt had. De enige die hij ontmoette was de portier, maar de man keek langs hem heen, alsof hij hem niet gezien had.

Het sneeuwde. Hij meende zich te herinneren, dat hij in de zomer, bij zonneschijn van huis gegaan was en nu sneeuwde het. Bij de hoek gekomen had hij zich omgekeerd om voor het laatst nog eens te kijken naar het gebouw, waarin hij zoveel jaren gewerkt had. Achter een gordijn van sneeuwvlokken stond de hoge grijze gevel met talloze vensters, waarachter hij vaag de hoofden meende te zien van de mensen die hem nakeken. Hij vond het vreemd, dat er zoveel aandacht aan zijn vertrek werd besteed, maar toen hij nogmaals keek, ontdekte hij

[p. 323]

niemand en begreep hij, dat de warrelende sneeuw hem had misleid.

Ondanks het drukke verkeer was het stil in de stad. De voetgangers en voertuigen bewogen zich niet alleen onhoorbaar over de sneeuw, maar ook andere geluiden bereikten hem niet. In de hal van het station werd hij opgewacht door een geuniformeerde beambte die hem, voordat hij iets had gevraagd, naar een doorgang onder een bord met het opschrift ‘Alleen-reizenden’ verwees. Ook zonder deze aanwijzing zou hij de weg gevonden hebben naar het laatste, lege perron, waar een locomotief met slechts een enkel personenrijtuig er achter wachtte. Hij zat nog maar nauwelijks, toen de trein zich in beweging zette.

Het was niet de eerste keer dat de man op reis ging. In zijn vacanties had hij wel uitstapjes gemaakt, maar hoewel hij toen altijd dichter bij huis gebleven was, had hij nooit zo gemakkelijk gereisd als deze keer. Hij hoefde niemand iets te vragen en had geen bagage bij zich, maar niettemin reisde hij met tegenzin. Hij was onvoorbereid vertrokken, maar hij zou toch minder ontevreden zijn geweest, als hij tenminste die zin zou hebben kunnen afmaken. Nu men hem hiertoe geen gelegenheid gegeven had, hinderde hem voortdurend de gedachte, dat hij niet klaar was en zijn werk in de steek gelaten had.

Op het stille kopstation, waar de trein niet verder kon, was hij de enige reiziger die uitstapte. Hij had niet verwacht dat iemand hem zou afhalen, maar dit nam niet weg, dat het hem teleurstelde dat er niemand was. Voor het station wachtte reeds de bus, die hem verder brengen zou. De mensen gingen zwijgend terzijde om hem te laten passeren en stapten pas in, toen hij plaatsgenomen had. Tijdens de rit werd door niemand gesproken en als iemand de bus verlaten moest, stopte de chauffeur, zonder dat hij gewaarschuwd was.

Er was nu nog maar een passagier overgebleven, de oude boer, die in slaap gevallen scheen te zijn. Als ook deze uitgestapt was, zou de bus het laatste deel van de rit alleen voor hem moeten maken. Een gevoel van verlatenheid overviel hem. Hij stelde niet het minste belang in de slapende boer, maar hoopte toch, dat deze zou meegaan tot het eindpunt. Het land onder de laaghangende wolken zag er nu nog drassiger uit en tussen het grijze en roestbruine gras lagen zoveel plassen, dat het de reiziger voorkwam alsof hij over een door een moeras voerende weg reed. Boerderijen zag hij niet meer, alleen nog maar wat verspreid staande bomen en een enkele plank, die als een scheefgezakte grafzerk in de bodem stond.

Bij een kruisweg, die zich aan de beide kanten in nevels verloor, stapte ook de laatst overgebleven passagier uit. De reiziger was nu al-

[p. 324]

leen met de chauffeur. Hij overwoog of hij vragen zou, hoe lang de tocht nog zou duren, maar liet deze gedachte weer varen. Het stellen van dergelijke vragen had even weinig zin als het kijken op zijn horloge, dat hij na twee of drie keer nagelaten had.

Toen de bus stopte, stond de reiziger op en begaf zich naar de uitgang. Hij bleef naast de bus staan en liet zijn blik over het land gaan, dat zich voor hem uitstrekte. Een woestijn van grint, zand en keien en daartussen bleek grijze waterplassen. Bomen waren er niet meer, alleen wat kale, afgeknapte en aan de boveneinden tot kwasten versplinterde stammen. De weg, waarlangs hij gekomen was, hield op en een andere was er niet.

Dit is het dus en altijd maar rechtdoor, dacht de reiziger. Hij hief zijn hoofd op en keek door het geopende portier de chauffeur aan.

Rechtdoor? vroeg hij.

De chauffeur haalde zwijgend zijn schouders op en trok het portier dicht.

Wat maakt het ook uit, dacht de reiziger.

Hij keek de auto na en toen deze uit het gezicht verdwenen was, keerde hij zich om.

Jammer, dat ik die zin niet heb kunnen afmaken, mompelde hij. Langzaam verwijderde hij zich. Zijn benen bewogen, maar meer dan te lopen, scheen hij te zweven, te worden gedragen door de nevels, die hem omhulden en waarin hij verdween, geluidloos en spoorloos, alsof hij nimmer had bestaan.