De Nieuwe Stem. Jaargang 8

[p. 315]

Kort bestek

Koerswijziging

Wel onverwacht zijn zij gekomen, die reeks van verzoenende woorden en gebaren, die, elk op zich zelf, al enig opzien zouden hebben gewekt, maar die, tezamen genomen, niets minder dan een verrassing zijn geworden. Het bezoek van Amerikaanse journalisten aan de Sovjet Unie en hun hartelijke ontvangst, een soepeler houding te Berlijn van de Russen, vrijlating van Britse burgers uit Noord-Korea, het vrijlaten door China van Japanse krijgsgevangenen, uitwisseling van gewonde krijgsgevangenen in Korea, het weer op gang komen van de bestandsbesprekingen, dit alles heeft een ongedachte opluchting en ontspanning teweeggebracht.

Misschien heeft wel de meeste indruk gemaakt de erkenning van de begane fout ten opzichte van de arrestatie en het tot schuldbekentenis dwingen van de, overwegend Joodse, artsen te Moscou, nadat de antisemietische koers zo onmiskenbaar voor de dag was getreden.

De ‘deskundigen’ spreken elkaar flagrant tegen omtrent de interpretatie van wat toch in zijn totaliteit niet anders dan een koerswijziging mag heten. Dit betekent niet, dat de hangende vraagstukken nu zomaar opgelost kunnen worden, maar wel, dat het klimaat van onderhandelen een stuk is verbeterd, dat er iets van beweging is gekomen in de aldoor verergerde verstarring der standpunten. Van de angstpsychose is iets afgenomen. De mogelijkheden van een vergelijk tekenen zich af tegen de zwarte achtergrond van het tot dusver steeds dreigender wordende oorlogsgevaar.

En nog iets: het adagium van wie de vrede wil, moet zich tot de oorlog voorbereiden, heeft een lelijke knak gekregen. De vrede af te dwingen met de gewapende vuist, in het Westen als de hoogste wijsheid ten opzichte van het communistische blok verkondigd, als de enige koers die gevaren moet worden, deze wijsheid is gebleken niet het enige en laatste woord te zijn.

Koersdaling

De koerswijziging in het Oosten deed overal ter wereld hoop opvlammen in de harten. Men was een derde wereldoorlog eigenlijk al als onvermijdelijk gaan beschouwen. En nu bleek er toch een grijpbare kans te zijn op het bewaren van de vrede.

Maar niet in alle harten was er vreugde. De koersen op de beurs weerspiegelden de schrik en ontsteltenis, die de koerswijziging teweeg-

[p. 316]

bracht in de hoofden van de beperkte groep, die profiteerde van de spanning, de ellende en de angst van zovele millioenen. En zoals er in de Russische koerswijziging een volkomen nieuwe kwaliteit naar voren was getreden, een totdusver onbekende en haast ontstellende openhartigheid waarmee vroegere fouten werden erkend, hoorde men ook in de wereld van het Westen een totdusver niet, en zeker niet in die intensiteit beluisterde klank: de openhartigheid, waarmee de schrik, de angst voor de vrede, de vrees voor de vermindering van de internationale spanning werd uitgeschreeuwd. Een week lang stonden degenen, die belang hebben bij oorlog of oorlogsdreiging, onverhuld te kijk. Even was het zijden gordijn weggetrokken. Maar spoedig had de ‘dynasty of death’ haar houding hervonden. Zij trok het gordijn dicht, en probeerde nieuwe rationalisaties, nieuwe leuzen te bedenken en, als het kon, nieuwe haarden van spanning te ontsteken om de koersdaling te stuiten.

Maar voorlopig is de tot nieuwe hoop gewekte mensheid niet bereid, het démasqué te vergeten. Het zijn niet alleen de koersen van grondstoffen en effecten, die gedaald zijn. Er zijn ook heel wat leuzen gedevalueerd. ‘Verdediging van onze vrijheden’, ‘moreel leiderschap’, ‘ontwapening’ - zij doen het niet meer. Ieder, die de koerswijziging in het Oosten ziet als meer dan een manoeuvre, of het nu een regering is of the man in the street, kan op ieder geschikt ogenblik ‘de week der schande’ tegenover de Amerikaanse regering uitspelen, om haar tot rede te brengen.

Waarmee wij alleen maar willen zeggen, dat ook de koers van de heer Foster Dulles gevoelig gedaald is.

Koersstijging

Deze zullen we niet op de beurs moeten zoeken. Het Weekbericht van De Twentsche Bank, dat verscheen, nadat president Eisenhower op 16 April zijn programma heeft ontvouwd voor het bereiken en behouden van de vrede, meldt, dat men niet kan zeggen, dat de beurzen reeds veel blijk hebben gegeven van optimisme. Men zou hebben kunnen verwachten, dat een vertrouwen in de uitvoering van Eisenhowers groots opgezette plan tot opheffing van het levenspeil in de enorme achterlijke gebieden de depressie, die opgeroepen was door de verwachting van verlaagde defensie-uitgaven, weer enigszins zou hebben verdreven. Dit nu is allerminst het geval geweest.

En dat is helaas maar al te begrijpelijk, want aan dit grootse plan zitten enkele voorwaarden verbonden. Eerst moet de tegenpartij aan

[p. 317]

een aantal eisen voldoen. Er moeten concessies gedaan worden, zo heet het ook in onze pers, of met andere woorden: de Russen moeten daden tonen, niet alleen maar vredelievende woorden spreken. Maar dat Eisenhower met geen enkel woord heeft gerept van concessies van zijn kant, is blijkbaar geheel in orde. Over Formosa, Tsjang Kai-sjek geen woord, de erkenning van China en het opnemen van deze grootste Aziatische mogendheid in de Verenigde Naties is er niet bij. En blijkbaar is de gedachte aan het ‘terugdringen’ van de Russen nog steeds leidinggevend te Washington. West-Europa mag vooral niet verslappen in zijn defensie-opbouw.

Toch stijgt de koers van al die krachten in de wereld, die de verdeling der wereld in twee blokken als de grootste hinderpaal voor het bereiken van vrede beschouwen. De weg van overleg, van wederzijdse concessies, van het compromis, dat de scherpste tegenstellingen wegneemt, toont zich als de enige weg die begaanbaar is. De koerswijziging van de Sovjet Unie hoeft ons niet toe te verleiden in een fool's paradise te gaan geloven, wel geeft zij steun aan het geloof in andere mogelijkheden dan aan een - trouwens onmogelijke - vrede door dwang.

Open brief

A M. Pablo Ruiz y Picasso Valloirs, Provence France.

Cher confrère,

Nous sommes désolés, nous autres intellectuels! Imaginez-vous notre sympathie pour vous quand les premières nouvelles arrivaient du châtiment que le Parti Communiste vous a infligé. Qu'est-ce qu'il aura fait, ce Picasso, nous nous sommes demandés. En quelle façon aura-t-il péché contre le réalisme photographique? Aura-t-il dessiné Staline avec cinq yeux, un sur la jambe, un sur le front, un a travers et le reste à l'avenant? A-t-il appliqué un bout de moustache à l'épaule? En tout cas, nous étions convaincus que vous ayiez raison, et que vous représentiez la liberté artistique à l'opposé de l'incompréhension d'un Parti jugeant selon des normes trop rigides, trop dogmatiques, trop conventionnelles.

Eh bien, quelle déception! Nous l'avons vue, la réproduction de votre dessein! La moustache est bien à sa place, mais elle est devenue une moustache avalé, abattue comme celle d'un concierge en retraite.

[p. 318]

Staline a bien ses deux yeux; mais ils vous regardent avec une mélancholie et avec un étonnement qui égalent ceux de Charlie Chaplin. Ni ceux qui adorent Staline comme un saint, ni ceux qui l'envisagent comme un



diable, ni ceux qui admirent sa tranquillité, son énergie, ni ceux qui détestent sa dureté, ne le reconnaîtront dans votre dessein. Staline est devenu, dans ce dessein, ce qu'il n'a jamais été: un homme quelconque.

Pourquoi avez-vous manqué cette occasion exceptionnelle de lutter pour la libre expression de l'artiste? Quelle chance unique d'apprendre au monde que l'artiste ne doit pas suivre le goût de la masse, mais qu'il a comme tâche de le développer. Quelle occasion de postuler votre droit de dessiner selon votre vision artistique, de vous opposer à la tyrannie des conformistes.

Mais ça, Monsieur! Vous avez cru qu'un dessein de Picasso eût une valeur exceptionnelle par ce qu'il soit signé par vous! Vous avez oblié qu'il ne suffit pas d'être grand peintre; qu'il faut peindre grand' chose.

Eh bien, vous avez capitulé d'avance. Vous nous avez abandonnés. Le Parti a raison. Tant pis!

Vos serviteurs, La Rédaction de la revue mensuelle De Nieuwe Stem.