De Nieuwe Stem. Jaargang 7

[p. 601]

Kort bestek

Giordano Bruno...

In het katholiek cultureel tijdschrift Streven - van September - wordt in een brief uit Rome Giordano Bruno ‘herdacht’, de Italiaanse Renaissance-filosoof, wiens onsterflijke verdiensten voor de bevrijding der Europese cultuur uit de traditionele bindingen der Middeleeuwen tot voor kort algemeen gehuldigd werden onder de geletterden.

De brief begint met de mededeling dat het heerlijke Campo dei Fiori nog steeds ontluisterd wordt door zijn standbeeld, daar in 1887 gezet ‘voor de ketterse en zedeloze Dominicaner monnik die hier in 1600 op bevel van de Inquisitie werd verbrand’.

De rest van de brief is gevuld met citaten, die Bruno's verheerlijking van vorsten en zijn verachting voor het volk demonstreren. Inderdaad: zo waren de ‘uomini universali’ der Renaissance, zo was de aristocratisch-burgerlijke beperktheid dier personaliteiten.

Met geen woord echter toont de briefschrijver enig besef dier historische situatie. Met geen woord rept hij van Bruno's leven-in-doodsangst voor de kerkelijke vervolging die haar prooi nimmer uit het oog verloor. Met geen woord herinnert hij aan zijn gevangenschap van 7 jaar, laat staan aan zijn moed om zijn overtuiging trouw te blijven, die hem dan ook op die zwarte 17de Februari van 1600 op de brandstapel bracht, opgericht op de plek waar nu nog - hoelang nog? - zijn standbeeld staat.

...en Willy Lages

Is het wonder, vragen wij, dat in een wereld, wier gezagsdragers met de dag weer meer het standpunt der eens vervloekte Inquisitie naderen, is het wonder, dat in die wereld de massamoordenaar Lages, die in zijn leven alleen maar cultuur vernield heeft, na een eveneens 7-jarige gevangenschap, niet de kogel wacht - maar gratie! Neen, een wonder is het niet, zelfs geen toeval: de brandstapel voor Bruno, gratie voor Lages. Zo hoorde het 350 jaar geleden, zo hoort het nu weer.

Wij willen daarmee niet zeggen, dat wij Lages het lot van Giordano Bruno hadden willen zien ondergaan. De doodstraf is een gevaarlijk wapen, dat lastgever en voltrekker op de duur evenzeer vernietigt als het slachtoffer. Maar wij vrezen zeer - en daartegen richt zich dan ook ons protest - dat in een wereld, die de marteldood van Bruno normaal en zijn standbeeld een ontluistering vindt, het bij de gratie van Lages niet blijven zal. Wij vrezen zeer, dat het geen 7 jaar meer duren zal, of aan het ‘levenslang’, waarin het doodvonnis nu veranderd is, komt ook een einde. En die we-

[p. 602]

reld zal na misschien weer minder dan 7 jaar er evenmin tegen opzien om de vrijgelaten Lages weer in zijn oude functie te herstellen.

Aan wie beter dan aan hem immers zal men kunnen opdragen de standbeelden der Bruno's uit het verleden omver te halen en de toekomstige Bruno's aan de galg te hangen?

Gevangenen achter kloostermuren

In het maandblad van het Humanistisch Verbond ‘Mens en Wereld’ stelt Mr A. Dirkzwager een aantal hem reeds jaren kwellende vragen. Pijnigende vragen inderdaad.

Worden verzoeken van kloosterlingen om ontslagen te worden van hun geloften die zij vaak in hun prille jeugd onder invloed van ouders en opvoeders hebben afgelegd en waarvan zij berouw hebben gekregen, ooit door de kerkelijke overheid in behandeling genomen of dringen zij ooit door tot de wereldlijke overheid, ons aller beschermster? Heeft er contrôle plaats op de naleving van de bepalingen van de arbeidswet binnen de kloostermuren?

Het gaat er dus om of men zich vrijwillig in een soort slavernij kan brengen, waaraan geen ontkomen meer mogelijk is en of de bescherming van de wet bij de kloostermuren ophoudt. Mr. Dirkzwager vraagt terecht op welke grond de Staat der Nederlanden zich neerlegt bij deze begrenzing van zijn jurisdictie en zou gaarne willen weten welke jurist, welke officier van Justitie hierop een antwoord kan geven.

Wij maken de vragen van Mr Dirkzwager gaarne tot de onze, omdat wij menen dat hier een zeer ernstige kwestie aan de orde wordt gesteld, dat hier een elementair menselijk recht in het geding is en dat hier inderdaad het gebied van het publieke recht is betreden.

Soldatenpolitiek

Generaal Ridgway heeft bij zijn bezoek aan West-Duitsland enige tijd geleden prijzende woorden van bewondering voor de voortreffelijke duitse militaire eigenschappen uitgesproken en nog onlangs, toen hij Nederland bezocht, in het bijzonder de nadruk gelegd op de grote hulp die hij op militair gebied van West-Duitsland hoopt te ondervinden.

Frankrijk daarentegen presteert in de ogen van de generaal niet voldoende; zijn vliegvelden zijn niet talrijk en deugdelijk genoeg.

Het is duidelijk, waar het militaire zwaartepunt in Europa komt te liggen, als de bewapening van West-Duitsland een feit wordt - bij de gewezen nazi-generaals onder Amerika's leiding, zolang dit duurt.

Naarmate de bewapening groeit, groeit het gezag van het militaire opperbevel en men kan aan Eisenhowers ‘mannentaal’ nagaan, welk soort

[p. 603]

politiek bij de candidaat voor het presidentschap van der V.S. te voorschijn is gekomen van onder de onpolitieke soldatenjas.

Sticusance

Nauwelijks heeft de Sticusa op het laatste ogenblik Suriname behoed voor het gevaarlijke bezoek van de heer Pos, waarover wij in ons vorig nummer schreven, of zij is wederom als redster opgetreden door mevrouw N. Hatterman, ofschoon overtuigd van het cultureel belang van haar uitzending naar Suriname, mede te delen dat van haar uitzending toch niets kan komen - uit politiek oogpunt. Mevrouw Hatterman is geen lid van de C.P. heeft zij meegedeeld. De Sticusa zei: Dank U zeer, deze mededeling hebben wij al eerder doorgezonden naar het Ministerie van Uniezaken en Overzeese Rijksdelen. Welke de politieke redenen wel zijn, waarom geen uitzending kon geschieden, werd niet gezegd. Terecht schrijft het Vrije Volk van 30 Aug. waaraan wij dit bericht ontlenen, dat er een eind moet komen aan dergelijke afwijzingen, die niet behoorlijk met redenen worden omkleed. Wordt het gewoonte van de Sticusa op deze manier mensen in verdenking te brengen, waartegen zij zich, bij gebrek aan gegevens, niet kunnen verweren?