De Nieuwe Stem. Jaargang 7

[p. 539]

Kort bestek

The invisible Dutch Mc Carthy

De kwestie Pos-Sticusa, waarover de kranten ons al hebben ingelicht, heeft een ernstige achtergrond, waarop De Tijd (r.k.) en de N.R.C. (lib.) in de laatste week van Augustus hun Vrijmoedig en Critisch Commentaar hebben geleverd. Laten wij de kwestie even recapituleren.

De heer Willy Pos, directeur van de Toneelschool zou door de Sticusa (Stichting Culturele Samenwerking) voor een jaar naar Suriname uitgezonden worden. Zoals gebruikelijk werden over de heer Pos inlichtingen ingewonnen bij het Departement van Overzeese Gebiedsdelen, dat zich weer laat voorlichten door de Binnenlandse Veiligheidsdienst. Zelf had hij omtrent zijn antecedenten reeds mededeling gedaan van zijn medewerking in 1946-1947 aan de Waarheid (comm.) en aan het weekblad De Vrije Katheder, dat óók communistische redactieleden had naast niet-communistische, tot 1947.

De informaties waren van dien aard, dat én het departement én de procureur-generaal te Paramaribo geen bezwaren hadden tegen uitzending, resp. toelating van de heer Pos, waarop de onderhandelingen tussen hem en het dagelijks bestuur en directie van de Sticusa verder werden gevoerd en tot een contract hebben geleid. De heer Pos heeft voor een plaatsvervanger aan de Toneelschool gezorgd en andere schikkingen getroffen in verband met een jaar verblijf elders. Korte tijd voordat hij zou vertrekken, ontving hij bericht van de Sticusa, dat het contract was geannuleerd, omdat zijn geestelijke lijn niet strookte met die van de Sticusa.

Het bleek, dat het Algemeen Bestuur - intussen formeel geen andere instantie dan het bestuur - van de Sticusa tegen de besluiten van het dagelijks bestuur en directie bezwaar had gemaakt en het is speciaal één lid, dat zijn medeleden tot het annuleren van het contract heeft weten te bewegen. Dit staat in de N.R.C. en dit weet ook onze redactie. Wij zouden met de N.R.C. willen weten, welke de nieuwe feiten zijn die zo tegen de heer Pos pleiten, dat, in afwijking van het advies der instanties, die in deze toch wel bevoegd zullen zijn, zulk een ernstige beslissing, het annuleren van een contract, dat met alle mogelijke voorzorgsmaatregelen was omringd, werd genomen. Wij mogen dit eisen, én voor de publieke zaak, die tegen ondergronds gewroet moet worden beschermd én voor de man die nu plotseling als een verdacht en gevaarlijk individu compareert. En het zou niet anders dan oorbaar zijn, als de in het duister werkende heer tevoorschijn zou komen met zijn feiten. Wie meent dat hij geroepen is de Nederlandse Mc Carthy te spelen - en die

[p. 540]

doet het tenminste nog in het openbaar - verdient meer dan aan enkelen bekend te zijn. En laat hij dan zelf tevoorschijn komen.

Politieke onmondigheid

Vuurvaste politici zijn het er over eens, dat het Westen zich voor de vrede alleen maar behoeft te bewapenen tegenover het Russische imperialisme. Twijfel daaraan is op zijn best een bewijs van onnozele naieveteit; waar het excuus van zwakzinnig idealisme niet opgaat, wordt achter het mom van de idealist de ‘fellow-traveller’ gezien.

Nu vraagt echter Prof. Mr C.A. Pompe, een onverdacht man, menen wij, in het Gemenebest van Juli 1952, zich af, waarheen de tweede weg leidt en hij deelt niet de gerustheid, die de flinke houding ten aanzien van omvang en tempo der bewapening suggereert. Hij vraagt: ‘hebben wij geen keuze in pogingen tot overeenstemming te komen op bepaalde punten en reacties op Russische vredes- en ontwapeningsvoorstellen en in de behandeling van rood China?’ Hij acht het een dwingende noodzaak, dat de westelijke politiek van de Tweede Weg door de openbare mening actief en critisch gevolgd wordt en constateert, dat er veel minder vast staat en duidelijk verantwoord is dan de meeste voorlichters willen doen geloven. Hij verzet zich tegen de noodlotsstemming, tegen de sfeer van vazaliteit ‘waarin wij onze vrijheid al verloren zouden hebben voor wij haar kunnen verdedigen’. Hij besluit: ‘men kan het vage idealisme van de Derde weg-propagandisten volstrekt afwijzen om toch te verlangen dat hun actie Nederland zal raken. In de huidige situatie is hun vraag aan de Nederlandse politieke partijen onontkoombaar en terecht gesteld: Wat doet U voor de vrede behalve bewapenen?’

Blijkbaar is dan toch deze vraag door vage idealisten gesteld moeten worden. Dat deze meest urgente vraag door de Derde Weg gesteld is, is al meer dan voldoende een reden van haar bestaan en een bewijs van de incompetentie en ontoereikendheid van de ‘voorlichting’ der partij die dit centrale punt angstvallig buiten de gezichtskring van hun leden houden - bewijs ook, hoezeer de leden dier partijen voor politiek onmondig worden gehouden.

Pacificerende terreur

Men heeft in de kranten kunnen lezen dat de Engelse generaal Templer, die tot taak heeft Malakka te pacificeren, een dorp, waar een soldaat door een der dorpelingen was vermoord, tot vernietiging door vuur heeft veroordeeld. Dit exempel moest gesteld worden, omdat geen der dorpelingen had willen zeggen wie deze moord had begaan. Dat deze wandaad zonder commentaar in de pers is vermeld en nauwelijks reactie heeft ge-

[p. 541]

wekt, is tekenend. Men moest wel herinnerd worden aan de misdaden der Duitsers te Lydice en te Putten, zij 't dan dat op Malakka de bevolking alleen maar werd weggevoerd. Dit collectieve straffen, het straffen dus van tal van onschuldigen, staat ons te wachten bij elke komende oorlog die toch al door de aard der bewapening een moord op onschuldigen zal zijn. Dit scherpt ons het optreden van generaal-pacificator Templer nogmaals in.

Eisenhower klettert met de wapens

Een verkiezingscampagne is een periode waarin men alles mag zeggen en schrijven om zichzelf aan te bevelen en van anderen af te schrikken, een periode van sterk verminderde, vrijwel opgeheven uitingsverantwoordelijkheid. Catch as catch can, alles geoorloofd! In Amerika heeft men het daarin verder gebracht dan in onze Europese landen, al zijn die niet hardleers [de VVD wist er ook aardig weg mee tijdens onze verkiezingsincubatie]. Eisenhower heeft nu gesproken voor de American Legion van oud-strijders. Hij heeft begrepen dat hij het er daar dik moest opleggen en hij heeft niet geaarzeld. Hij heeft mannentaal gesproken en laten zien dat hij soldaat is. Hij heeft zo aggressief tegen Rusland gesproken, dat onze kranten die waarlijk niet op de Derde Weg zijn, er van zijn geschrokken. Zoals zij onlangs zich ook geschrokken toonden van de Jaloe-bombardementen. Alhoewel zij zich nog niet tot taak stellen, de generaal, en daarmee het rabbiate deel van de Verenigde Staten een krachtig halt toe te roepen, en liefst ook eens in mannentaal, om gehoord en verstaan te worden. Als Eisenhowers taal West-Europa te bar klinkt, moet dan Rusland die taal niet als directe oorlogshetze van een a.s. president van de grote rivaalstaat opvatten. Eisenhower heeft met zijn eerste verkiezingsrede, waarin hij vergat dat in de vrije verkiezingsjacht tegenover het buitenland nog verantwoordelijkheden blijven gelden, een forse bijdrage tot de oorlogsstemming geleverd, waarin met ons aller leven gespeeld wordt. Het kan zijn nut hebben om de Amerikaanse kiezers tijdig in voldoende getale de ogen te doen opengaan om deze candidaat uit het Witte Huis te weren.

Geen bacteriën, toch bacteriën

Moesten wij geloof hechten aan de Chinese en Noord-koreaanse beschuldigingen tegen de Verenigde Naties van het gebruik van bacteriën-wapens, het zou het einde zijn van het geloof in de democratische wereldhelft. Maar wel moeten wij geloof hechten aan de geruststellende mededeling in het Amerikaanse tijdschrift Look dat de Verenigde Staten vorderingen maken met de bereiding van synthetische bacteriën die ver

[p. 542]

de natuurlijke kracht van bacteriën overtreffen en waarvan men zich een bijzonder sterke uitwerking mag beloven in landen waar het peil van volksgezondheid laag is. De bacteriënoorlog is door de Verenigde Naties niet begonnen maar aan de potentialiteit ervan wordt met cynische ijver gewerkt. De misdaad is niet begaan maar er wordt aan gewerkt.

Het gevaar van vrede

In de zomerzitting van de economische en sociale raad van de Verenigde Naties is de vrees geuit dat het einde van de bewapeningsperiode, bijv. een internationale ontspanning door een wapenstilstand in Korea, tot een economische depressie zou kunnen leiden. Andere, meer verlichte geesten, stelden daar tegenover, dat er in de meeste landen toch nog wel een tekort aan woningen bestaat en dat er nog wel iets valt te doen aan het opvoeren van de levensstandaard van de bevolkingen van het Westelijk halfrond. De president van de Unesco heeft onlangs er op gewezen dat bijna de helft van het mensdom nog analfabeet is. Men kan er aan toevoegen dat de andere helft zijn verstand zo slecht gebruikt of zijn kunde zodanig tot onheil aanwendt, dat deze helft in figuurlijke zin eveneens analfabeet mag heten. Intussen hebben wij een nieuw probleem: waar moeten wij heen met het geld als er minder bewapend wordt? Het kan de economische en sociale Raad van de Verenigde Naties nog veel hoofdbreken kosten.