De Nieuwe Stem. Jaargang 6

[p. 480]

Ex libris

Dr A.J. Piekaar, ‘At[j]èh en de oorlog met Japan’. Uitg. W. van Hoeve, 's Gravenhage/Bandung, 1949.

Het is opvallend, zo weinig waardevols als er tot dusver over Indonesië tijdens de Japanse bezetting is gepubliceerd. Wij weten, b.v. uit Overdijkink's ‘Het Indonesische probleem. De Feiten’ [1946], iets over de Japanse politiek tijdens de bezetting [Mr K.A. de Weerd's overzicht, samengesteld ten behoeve van de berechting van oorlogsmisdadigers in Tokio, is nooit in druk uitgegeven]. Verder zijn er een aantal boeken verschenen waarin men de Nederlandse krijgsverrichtingen ter zee, of het leven van de Europeanen in de kampen beschreven vindt. Maar over de economische, sociale en politieke ontwikkelingen binnen de Indonesische samenleving is nog nauwelijks iets samenvattends gepubliceerd.

Piekaar's boek voorziet dus, voor een beperkt maar belangrijk gebied, in een ernstige leemte. Men vindt hier een schat van gegevens over de ontwikkelingen in Atjeh voor, tijdens en kort na de Japanse bezetting. De schrijver is uitermate conscientieus te werk gegaan. Het werk geeft een duidelijk beeld van de zich reeds tijdens de bezetting steeds scherper aftekenende spanning tussen de godsdienstleraren [de ulama-klasse], vaak gesteund door de jongere westers ontwikkelden, en de feodale klasse der traditionele hoofden - een spanning die na de Japanse capitulatie zou leiden tot de zo bloedige sociale revolutie. Moge deze studie nog door talrijke andere gevolgd worden. De Indische collectie van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie bevat nog een rijkdom aan materiaal. En met nog veel meer belangstelling en spanning zien wij uit naar de eerste historische studies over Indonesië tijdens de Japanse bezetting van de hand van Indonesische schrijvers, die de gebeurtenissen veel meer van nabij hebben meegemaakt dan de Nederlanders achter prikkeldraad. Jammer, dat de hoge prijs (f. 17.75), die overigens samenhangt met de keurige uitvoering met inbegrip van bijlagen en losse kaarten, het boek van Piekaar voor het belangstellend publiek vrijwel onbetaalbaar maakt.

W.F.W.

Top Naeff, Zo was het ongeveer. Amsterdam, Querido, 1950

Dat het zo ongeveer was, we nemen het graag aan van de schrijfster van dit beminnelijke en wijze levensverhaal. Maar voordat dit begint, heeft zij ons gewaarschuwd, al dadelijk met het motto aan Mary Dresselhuys ontleend: ‘... of liever; al wat me invalt, kon er beter uitblijven’. En vraagt ze zich ook niet af: ‘Is niet de camouflage onze verfijndste kunst?’ Wij moeten ons dan maar neerleggen bij wat Top Naeff vaststelt: ‘alle schrijvers schrijven zich iets van den hals, al weten ze niet altijd wat’. In elk geval, zo als het boekje voor ons ligt, is het veroverende lectuur over de schrijfster zelf, misschien nog meer over de tijd en de sfeer, waarin zij leefde en leeft met telkens weer verrassende subtiele, argeloos-ironische en gevoelige opmerkingen over haar ontmoetingen en ervaringen. Wij leren bovendien goed begrijpen wat voor Top Naeff de ‘schone letteren’ betekenen. Ik geloof dat het verkeerd zou zijn in dit boekje te zoeken naar een sleutel op haar werk; zij is te veel geboren verdichtster om verborgen autobiografieën in haar boeken te leggen. Die lezer gunt zich zelf het meeste genoegen en laat het boek het meest tot zijn recht komen, die de verrassing ondergaat van de ontmoeting met wie op zo charmante wijze over zich zelf spreekt en zwijgt.

O.N.