De Nieuwe Stem. Jaargang 6

[p. 352]

Hazil
De schilder Salim

Er is een tijd geweest dat de Indonesiërs als parade-paardjes fungeerden voor het Nederlandse publiek, - en er waren er, die het wát leuk en prettig vonden! Niet slechts Indonesische politici en studenten [Malino-zowel als... Republikeinse], maar ook de weinige kunstenaars die in Nederland zijn geweest. De ‘scheppingen’ van deze kunstenaars werden hoog opgehemeld; vaak zag men de fouten en gebreken wél, maar och ja, ‘laten we niet al te vitterig zijn’. Immers, de paradepaardjes zullen hun kunsten een andere keer wel beter doen! Helaas zijn deze paradepaardjes mensen van vlees en bloed, en niet erg bestand tegen vleierijen en kreten van bewondering van het publiek. ‘Het exotische’ en ‘Oosterse’ element werd hoog en luid aangeprezen, en omgekeerd maakten handige kunstenaars [handig vooral in het marchanderen] er dankbaar gebruik van om hun ‘reputatie’ te vestigen. Slechts een heel enkele uitzondering, dus iemand van karakter en met een sterke persoonlijkheid, weet zich te onttrekken aan deze vleierij. Zo'n iemand, die zichzelf weet te blijven, is Salim, artiste-peintre. Salim is Indonesiër van geboorte en afkomst, socialist van politieke overtuiging en in geestelijk opzicht een ‘cosmopoliet’. Hij heeft verreweg het grootste deel van zijn leven in Europa doorgebracht, en meer dan 20 jaren zich aan schilderkunst gewijd. Hij maakte vele schilderstukken, en deed mee aan vele collectieve exposities. Een enkele keer exposeerde hij alleen. Reeds in 1936 merkten de recensenten hem op, en telken jare weer waren de kritieken over hem goed en objectief. Maar een enkele keer vergaloppeerde de criticus zich en hemelde zijn ‘Oosterse’ stijl en sfeer-weergave op. Omgekeerd oordeelde b.v. een Republikeins minister vernietigend over hem: ‘Te Westers’ [Expositie van 1949]. Nu, van geen van beide gecursiveerde qualificaties moest Salim het hebben. Voor hem bestaat geen Oost-West-antithese, en vooral niet in de ongunstige betekenis van het woord.

In zijn schilderstukken heeft hij trouwens van het begin af getoond, noch het een noch het ander te zijn. Ik zie meer een synthese van wat men gemakshalve ‘Oost’ en ‘West’ pleegt te noemen. Dat bleek mij al in 1934, toen Salim schetsen maakte van ‘Algiers’, maar ook van ‘Bogor’. Dat blijkt mij nu ook weer - hoewel in vele opzichten veel volmaakter dan zijn eerste werkjes - bij deze 26 stukken, die bij de Stichting Culturele Samenwerking worden geëxposeerd, alvorens naar Indonesië te worden gestuurd. Ondanks zijn eerste school bij Léger en Ozenfant, is Salim niet de ‘modernistische’ richting opgegaan. Evenmin echter kunnen we van hem zeggen, dat hij impressionist is, al is onmiskenbaar de invloed van Dufy en Cézanne

[p. 353]

bij hem aanwezig. Maar de harmonie en fijnheid van kleur en sierlijkheid van stijl laten zich niet passen in een bepaalde school. Daarvoor is ook de persoonlijkheid en de ziel van de mens Salim [de Indonesiër] mede verantwoordelijk. Vandaar ook die frisse kleuren bij de landschappen, die fijnheid bij het schilderen van bloemen en bladeren, en die ongekunsteldheid bij zijn portretten en composities, die de bewondering van Nederlandse en Zuid-Franse critici wekken.

Wat ons Indonesiërs zo treft, is dat dit gevoelig-lichte het resultaat is van een 20-jaren lange en bittere strijd om zich te handhaven als kunstenaar, en de moeizame worsteling naar het betere en het waarachtige. Hier heeft Salim de jonge garde van schilders van Indonesië naar ik meen nog veel te leren. Inderdaad heeft een groot deel van de revolutionnaire schilders daar de neiging om zich te laten meeslepen door de omstuimigheid van de tijd en soms ook - van de politiek. Dat een groep als de S.I.M. [Jonge Indonesische Kunstenaars] op een gegeven ogenblik aan ‘Proletkult’ deed, en het proletarische adoreerde, is een symptoom. Maar evengoed is er bezinning aanwezig bij de jongeren, die een andere groep vormen, los van Soedjojono [S.I.M.] en los van Affandi [de realistische richting]. Ik heb ook gemerkt, dat deze jongeren, die van Salim een

[p. 354]

enkele schilderij hebben gezien, maar meer vignetten, toch een diepe achting hebben voor de hen overigens weinig-bekende schilder. En omgekeerd ben ik ervan overtuigd, dat Salim zich in zijn mening gesterkt zou weten, als hij het werk van deze jongeren kon zien, dat beter en waardiger is dan wat men hier zag van de Djaya's of een Basuki Abdullah.

Dit contact zal echter pas tot stand kunnen worden gebracht, als deze schilder eens naar zijn tweede vaderland [‘J'ai deux patries: la France et l'Indonésie’ zei hij vaak] zou kunnen terugkeren, en er desnoods voor enkele maanden verblijven!