De Nieuwe Stem. Jaargang 6

[p. 308]

Julien Kuypers
Belgische hulde aan Van der Leeuw

Mijn landgenoten, die hem gekend en dus ook gewaardeerd hebben, stellen er prijs op zich aan te sluiten bij de hulde, in dit tijdschrift aan wijlen Prof. G. van der Leeuw gebracht.

Niet alleen blijft hij voor ons de Nederlandse Minister van O.K.W., die het Belgisch-Nederlands cultureel akkoord van 1946 en het spelling-compromis voorbereidde, tevens was hij buitenlands lid van de Koninklijke Vlaamse Academie voor wetenschappen, letteren en schone kunsten. In Januari 1948 hield hij te Brussel bij de installatie van kardinaal Van Roey als lid van zijn Klasse der letteren, der morele en staatkundige wetenschappen, een lezing over Menswording en Cultuurverschuiving, een anthropologisch probleem.

Onze eerste persoonlijke kennismaking, te Maastricht, staat mij nog duidelijk voor de geest. Aanleiding ertoe was de opening van de tentoonstelling Zuid ziet Noord: de schatten uit het Rijksmuseum, die in de grotten van de St.-Pietersberg een schuilplaats hadden gevonden, kwamen terug aan het licht.

Ik er heen, met de bijbedoeling een deel althans van die doeken in België ten toon gesteld te krijgen! Het waren onze eerste, schuchtere stappen op een sindsdien vlijtig betreden en belopen pad. Een periode van intense uitwisselingen, die overigens voorbij is, nu de mensen zelf weer ter plaatse naar de kunstwerken kunnen gaan kijken en deze niet langer de perikelen van reizen en trekken hoeven te trotseren.

Prof. Van der Leeuw was een bewindsman die, naar het voorbeeld van zijn chef, prof. Schermerhorn, en van zijn ambtsvoorganger, dr Bolkestein, niet uit de politieke kringen stamde. Van de heer Bolkestein mocht België, evengoed in Mei 1940 als tijdens de ballingschap te Londen, talrijke blijken van vriendschap en good-will ontvangen. Ook met de vroegere Nederlandse Premier had ik, in de donkere dagen van Nijmegen en Arnhem, toen Brussel nog de verduistering en ‘de zwarte markt’ kende, een hele avond over verleden en toekomst van gedachten gewisseld. Maar dat waren leidende figuren uit het verleden. Deze nieuwe bewindsman behoorde tot een ploeg die de traditionele partijgrenzen wou doorbreken om een verdraagzame, ruime, culturele politiek op te bouwen.

Reeds tijdens de rondgang van de Maastrichtse tentoonstelling was het ijs gebroken. En, tijdens een receptie op het gouvernementsgebouw, werd ons zonder enige aarzeling, met een glimlach, alsof het de natuurlijkste zaak van de wereld gold, een eerste tentoonstelling van Nederlandse

[p. 309]

kunst te Brussel toegezegd. De beloofde zestig meesterwerken zijn er later honderd vijf en twintig geworden.

Met minister Van der Leeuw liepen de zaken aldus eenvoudig van stapel. Zijn hart was bij de buitenlandse betrekkingen, bij de kunst en bij de volksopleiding.

De vlotte manier waarop ten slotte de spellingkwestie tussen beide landen geregeld werd, verraste hem blijkbaar. Het succes, in de Belgische hoofdstad, van de eerste Nederlandse tentoonstellingen en concerten verrukte hem. In het Rijksmuseum heeft hij toen voor ons een onvergetelijke receptie ingericht. Bij een andere gelegenheid, eveneens te Amsterdam, verheerlijkte hij in bizonder gelukkige bewoordingen de voor eeuwig herstelde vriendschap en broederschap tussen de lage landen.

Hij was een Excellentie naar ons hart, een gemoedelijk man die zich voor de praktijk in het andere land interesseerde, een geleerde zonder pretentie, die niet alleen onze achting maar bovenal ons vertrouwen en onze genegenheid won. Met belangstelling en soms niet zonder een tikje naijver volgden wij van nabij zijn pogingen tot oprichting van een bestuursapparaat waarvoor hij de best beschikbare krachten aanwierf: uit de wereld van de literatuur, het toneel, de muziek, de film. Met de inrichting van een centraal bureau voor buitenlandse betrekkingen was hij ons eveneens voor. Nederland, waar de kunst zo lang niet als een regeringszaak werd beschouwd, toonde België de weg.

Niemand uit de Nederlandse regeringskringen heeft beter de culturele Nederlands-Belgische samenwerking gediend dan deze bescheiden en edelmoedige professor uit Groningen, die tegenover roomsen als tegenover vrijzinnigen een breedheid van denken en een verdraagzaamheid betoonde die evenwel geen kordate formulering van zijn eigen standpunt uitsloot. Deze verdraagzaamheid en zijn actieve belangstelling voor alle uitingen van kunst en cultuur maakten hem tot de geschiktst-denkbare ambassadeur van zijn land.