De Nieuwe Stem. Jaargang 6

[p. 35]

J. Slagter
Het donker behang

Het behang in alle kamers was donker: een zwart patroon op bruine achtergrond. Het patroon had iets van een zwarte vogel met brede klauwen. Als klein kind droomde ik soms, dat die vogel zich van het behang losmaakte en met geopende klauwen naar mij toe vloog. Dan gilde ik me wakker. Even later voelde ik op mijn voorhoofd de hand van mijn moeder die zei: heb je gedroomd? Dan ging ik gerust weer slapen.

Donkere kamers waren in die dagen deftig. Er waren ook zware, donkerbruine gordijnen die veel licht wegnamen. Lichte vrolijke kamers waren niet deftig.

Al mijn vroege kinderjaren, alles wat toen gebeurde, zie ik tegen de achtergrond van dat donker behang. Eerst nu weet ik dat het me vaak bang maakte. Toen was ik mij daarvan niet bewust, het hoorde zo.

In de huiskamer zaten wij om een vierkante tafel en voor een der beide ramen stond een voetkussen. Als ik daarop stond kon ik net door het raam naar buiten kijken. Daar was de straat met een ver uitzicht aan de overkant. Ik keek naar de voorbijgangers. Sommigen keken in en groetten. Er kwamen rijtuigen langs, boerenbrikken met paarden die veel haar aan de poten hadden. Soms wuifde een boer naar ons met zijn zweep als hij voorbij reed. Ik zag mensen boodschappen doen, naar en van hun werk gaan. Op vaste uren kwam een meisje voorbij; ik wist dat ze naar de bakker zou gaan en even later terug zou komen met een lang bruin brood. Langzaam slenterde een diender langs en ik keek naar zijn dikke, glimmende stok en de zilveren knopen van zijn uniform. Tegenover ons huis stonden kastanjebomen en een beuk. Een der kastanjes had bovenin een eigenaardige, heel regelmatige vork. Ik keek daar altijd naar in de winter en ik zag in het voorjaar hoe die vork onder de blaren verdween. Over het water heen kon ik een weg zien met bomen en heel ver daarachter een andere laan. Als het twaalf uur was klom ik op mijn voetkussen en ging kijken of mijn vader in zijn rijtuig al aan kwam rijden. Eerst zag ik het rijtuig op die verre laan, het bewegen kon je niet zien, maar heel langzaam ging het verder. Dan kwam het eindelijk op de andere weg, dichter bij. Even later kwam het rijtuig voor. Ik hoor nog de klap van het portier dat mijn vader dicht sloeg. Dan kwam hij het huis binnen. Hij liep altijd wat gebogen, er zat iets van zorg in hem. Als hij binnen was, begon moeder met de koffietafel en vader kreeg wat warms.

Als ik aan dat donker behang denk, zie ik hoe zwart het haar was van mijn vader en hoe bleek zijn gezicht. Dat alles hoorde bij elkaar. Onder het eten spraken vader en moeder over kleine dingen die des morgens

[p. 36]

waren gebeurd, over vader's patiënten, soms over familie en vrienden. Er werd weinig gelachen. Mijn vader had, geloof ik, altijd zorgen. Toen ik klein was, meende ik dat alles zo hoorde en natuurlijk was.

Op mooie zomerdagen dekte moeder de tafel in de tuin. Dan was alles licht en vrolijk en het was net of vader en moeder er dan heel anders uitzagen. Eerst nu besef ik dat het donker behang er dan niet was.

Wanneer des avonds de gaslamp werd aangestoken, was het lichter in de kamer. Er scheen een gezellig licht over de tafel, mijn moeder zat achter het theeblad met een handwerkje en las onderwijl een boek. Ook vader las. Ik mocht kleine werkjes doen: mijn vader het geneeskundig tijdschrift aangeven, voor moeder een kluwen opwinden of spelden in een doosje doen. Ik bekeek een prentenboek of speelde met blokken of legkaart. Moeder bracht mij naar bed; zij gaf mij een nachtzoen en stopte mij in: hoe veilig was dat gevoel. Een nachtlichtje bleef aan en schaduwen schoven heen en weer. Dan bewoog de zwarte vogel van het behang, maar ik draaide mij om en sloot de ogen om dat niet te zien. Zo viel ik in slaap.

Er was nog een klein broertje, dat Eddie heette. Overdag zat hij in een kinderstoel en speelde met blokjes of een pop. Als er iets viel raapte ik het op en gaf het hem. Hij had een even bleek gezicht als mijn vader en grote, zwarte, ernstige ogen. Ik kan mij niet herinneren dat hij ooit lachte. Als ik aan dat donker behang denk, zie ik tegelijk die zwarte, peilloze ernstige ogen. Waarom lachte hij nooit? Toch was hij stil opgewekt, hij scheen met alles tevreden. Ik voelde mij nooit achtergesteld bij hem, maar ik begreep onbewust dat er iets was van een bijzondere vertedering bij mijn ouders voor dat kleine stille broertje. Vaak zat hij bij vader op schoot en vader hield zijn beide handjes vast. Zo konden ze wel een uur lang heel stil samen zitten, terwijl mijn vader las. Als wij aten, kreeg Eddie een bordje eikelcacao; dat was goed voor hem, zeiden mijn ouders.

Toen kwam er een tijd dat Eddie veel in bed moest blijven. Als ik daaraan terugdenk is het of de kamers donkerder werden; mijn vader werd bleker en ernstiger en moeder die zo vrolijk kon zijn, werd stiller. Aan tafel werden woorden gesproken die ik niet begreep, maar het ging over Eddie. Op een avond kwam een professor, leermeester van mijn vader. Hij ging met vader naar boven. Heel lang bleven ze daar, ik zat bij moeder in de kamer en speelde, maar ik durfde niets te zeggen. In eens, toen ik moeder iets wilde vragen en naar haar opkeek zag ik een traan over haar wang rollen. Ik werd angstig en vroeg: wat is er, moeder? Eddie is heel ziek, antwoordde zij, maar de professor wil hem weer beter maken. Even later bracht vader de professor naar de trein terug. De volgende dag was het nog stiller in huis. Wees maar heel lief en maak geen lawaai, zei moeder, want Eddie is erg ziek.

[p. 37]

Stil zaten wij des avonds om de lamp. Telkens gingen vader of moeder naar boven. Ik mocht Eddie elke dag even zien. Wat heeft hij op zijn hoofd, vroeg ik. Het was een ijszak, zei moeder, want Eddie had erge hoofdpijn. Ik wilde hem laten lachen, maar moeder zei: laat hem maar rustig liggen.

Op een middag bracht moeder mij weg naar het huis van een vriendin bij wie ik mocht logeren en van wie ik veel hield. Des nachts werd ik wakker, miste mijn ouders en huilde. Alles was zo anders.

Toen, op een morgen, kwam vader mij halen. Ik weet niet meer, wat hij zeide, maar het was niet veel. Aan zijn hand liep ik naar huis. Hij bracht mij naar de kamer waar Eddie lag. De gordijnen waren gesloten; het gaslicht brandde. In zijn bedje zag ik Eddie liggen; hij lag heel stil en zijn gezicht was wit. Toen wij naar beneden gingen, waren ook in de huiskamer de gordijnen dicht en brandde de lamp. Aan de tafel zat moeder, ik kon haar gezicht niet zien, want zij borg haar hoofd in haar armen. Ik zag haar rug vreemd op en neer gaan en hoorde haar zacht snikken. Ik legde een hand op haar arm. Het enige gevoel dat ik mij herinner, was niet het verdriet om het kleine broertje, maar het vreemde en angstige van die kamer, waar de gordijnen gesloten waren, het bleke gaslicht brandde en het donker behang aan alle wanden stond.

Toen kwamen er weer nieuwe dagen. Eddie's kinderstoel werd naar de zolder gebracht. Op zolder maakte ik eens een kast open en vond daarin zijn speelgoed: een karretje met paard, een blokkendoosje en zijn pop.

Op een morgen, dat de zon in de kamer scheen, zag ik ineens dat door vader's zwarte haar veel witte draden liepen. Soms, aan tafel, boog moeder in eens het hoofd en huilde. Dan trok vader's gezicht in een strakke witheid en hij boog het hoofd zo diep dat ik zijn ogen niet meer zag. Ik heb nooit gezien dat vader huilde, maar zijn gezicht was als van witte steen en zijn stem, die vroeger wel eens helder en licht kon zijn, klonk dof. Nog altijd zie ik moeder's wanhopig verdriet en vader's ingehouden smart tegen de achtergrond van dat donker behang.

Er gingen een paar jaren voorbij, ik was op de grote school. Niet meer zo vaak huilde moeder en vader kon soms met lichter stem spreken en het was of de kamer iets lichter werd. Er waren dagen in het jaar, dat mijn ouders naar de kalender keken en elkaar aanzagen. Vandaag was Eddie jarig, zei moeder.

Het was een jaar dat de lente vroeg begon; ik herinner me dat ik met Paschen bosviooltjes en primula's plukte achter in de tuin. Er was veel zon in de kamer. Op een avond hoorde ik vader iets vertellen aan moeder dat grappig was. Vader lachte luid op. Een vreemd, bevrijdend gevoel kwam in mij en ik keek vader vragend aan. Dadelijk verstarde zijn gezicht

[p. 38]

en hij zweeg. Ik zag, dat hij aan Eddie dacht. Maar een paar dagen later, toen ik de kamer binnen kwam, hoorde ik vader en moeder samen lachen. Ik weet het nog heel goed, want het maakte mij vrolijk. Ik ging spelen en keek hen niet aan.

Op een morgen kwamen er werklui in huis met ladders en een lange tafel op schragen. Wij moesten in een andere kamer wonen want moeder zei dat alle kamers werden behangen. Het drong niet tot mij door dat wij nu dat donker behang zouden kwijtraken, maar ik was het meest verheugd om het vreemde dat die mannen daar gingen werken in onttakelde kamers. In het midden stond de lange tafel en daarop legden ze de repen behang en bestreken die met warme stijfsel, waarvan ik de lucht nog ruik. Overal kwam een licht behang, roze rozen met lichtgroene blaren. Toen et klaar was zei moeder dat het zo vrolijk uitzag en dat vond ik ook.

Op een zomermorgen kwam vader mij uit mijn bed halen en leidde mij naar de slaapkamer mijner ouders. Ik had een zusje gekregen, zei vader en gelukkig was moeder een beetje ziek geworden en moest in bed liggen, dan kon ze de hele dag bij het nieuwe zusje zijn. Ik vroeg of we nu dat zusje hadden gekregen omdat er een nieuw behang was gekomen. Vader lachte en zei ja.

Jaren later, op een Zondagmiddag, wees moeder mij in een kleine kamer een scheur in het behang. Daarachter zagen wij het oude, donkere. Dat was ons oude behang, zei moeder. Ik zag aan haar ogen dat ze aan Eddie dacht. De volgende morgen was de scheur dichtgeplakt; niemand wilde het meer zien.

Nog eens herinner ik me, het oude behang te hebben gezien. Dat was, toen mijn ouders verhuisden; mijn bejaarde vader had de praktijk neergelegd en zij vertrokken naar een grote stad.

In het laatste uur, vóór de verhuiswagen zou wegrijden en het oude huis voor goed voor mij zou zijn gesloten, liep ik alle kamers nog eens door om de herinneringen aan mijn kinderjaren samen te vatten. De meubels waren al weg, de gordijnen, de kleden. Vreemd klonk het holle geklots van mijn stappen op de verveloze houten vloeren. In de slaapkamer mijner ouders was bij het weghalen van een kleerkast een grote lap behang afgescheurd en daarachter zag ik het oude donker behang met het zwarte patroon. Nog eenmaal leek het me, of de zwarte vogel zich met uitgespreide klauwen daaruit losmaakte. Alles om mij heen vervaagde en werd onwezenlijk. Jaren vielen van mij af en ik bleef alleen als het klein kind dat ik geweest was. Tot de stap van een verhuizer mij opschrikte en ik haastig naar beneden liep.

De deur viel dicht, voor het laatst. Ik heb het oude huis nooit meer gezien. De mensen die er nu wonen, weten niet dat achter hun fleurig behang mijn donkere jeugd zich verbergt.