De Nieuwe Stem. Jaargang 4

[p. 545]

Ex libris

A.E. D'Ailly, Historische Gids van Amsterdam. 18 wandelingen. C.V. Allert de Lange, 1949, F. 7.90.

Zelden zal een boek waarin zoveel kennis verwerkt is met zo weinig pretentie het publiek zijn aangeboden als deze in opdracht van het genootschap Amstelodamum samengestelde gids. Of moet ik liever maar direct zeggen, deze geschiedenis van wat sinds 1500 in feite en sinds 1813 formeel ook de hoofdstad van ons land is?

Dit is het boek voor iedere liefhebber van Amsterdam of wie het wil worden. En wie zou dat niet? Op een historische inleiding, die sinds de eerste druk van dit werk, twintig jaar geleden, is bijgewerkt naar de nieuwste gegevens en opvattingen - een vergelijking tussen beide drukken is al belangwekkend en leerzaam - volgen achttien wandelingen, waarin achtereenvolgens de hele oude stad voor de lezer herleeft. De oude stad: dat wil hier zeggen, zoals die van het ontstaan af in de tweede helft der 13de eeuw gegroeid is tot zij ongeveer 1685 de omvang had, die zij tot in de tweede helft der 19e eeuw zou behouden. Vier registers [blz. 363-399], een van personen, een van straten, bruggen enz., een van huizennamen en gevelstenen en tenslotte nog een algemeen, vergemakkelijken het opzoeken van onverschillig welke gebeurtenis of bizonderheid.

Tenslotte nog één, misschien overbodige wenk. Laat wie het geluk heeft in Amsterdam te wonen, zich niet tot de lectuur van dit boek beperken; zijn volle waarde krijgt ‘d'Ailly’ pas, wanneer men de opgegeven wandelingen aan de hand van tekst en kaartjes maakt en maar kijkt, kijkt, naar het eindeloos vele moois en merkwaardigs dat deze onvolprezen stad in bijna iedere straat blijkt op te leveren.

R.

A.A. Kok, Amsterdamsche woonhuizen, Allert de Lange, Amsterdam, 1946, 243 blz. - dezelfde, De historische schoonheid van Amsterdam. No. 1 van de Heemschutserie, zelfde uitgeefster, 1947, 91 blz., beide met illustraties.

Men kan zeggen, dat wij met de aankondiging van deze boekjes wel laat zijn. Men kan echter ook het omgekeerde volhouden, inzoverre dat het eerste, in 1941 voor het eerst verschenen, in '46 reeds zijn vierde, het tweede, in '40 van de pers gekomen, in '47 reeds zijn zesde druk beleefde en beide dus vermoedelijk binnenkort wel weer herdrukt zullen worden.

En ze zijn het waard. Terwijl het boek van d'Ailly, hier boven aangekondigd, zijn aandacht hoofdzakelijk op de geschiedenis van Amsterdams gebouwen en straten richt, brengt deze schrijver ons nader tot het in kaarten neergelegde uiterlijk der stad en het uit- en inwendig voorkomen van zijn huizen.

In het tweede boekje toont Kok ons n.l. achtereenvolgens het Amsterdam van Christoffel van Hartoghvelt - de man die in 1600 tekende, hoe hij zich de stad ± 1220 voorstelde - van Jacob van Deventer, van Cornelis Anthonisz. - de volgorde van deze beide is chronologisch niet verantwoord - van Pieter Bast, Balthasar Florisz, Daniël Stalpert, van Jan ter Gouw en tenslotte het hedendaagse. In het eerste boekske worden ons aan de hand van tal van voorbeelden de geheimen van trap-, tuit-, hals-, klok- en lijstgevels ontsloten en wordt van nog veel meer wetenswaardigs verteld.

Betere aanvulling op ‘d'Ailly’ dan deze beide ‘kokjes’ laat zich moeilijk denken, te minder, omdat deze Kok zijn gerechten niet alleen smakelijk weet op te dienen, maar hij ze ook uit goede grondstof heeft bereid.

R.