De Nieuwe Stem. Jaargang 4

[p. 246]

Kort bestek

Het gedoofde Pinkstervuur

In het ‘Pinkstervuur’, het maandblad van de Katholieke Actie, heeft pater Grond, directeur van het Katholiek Sociaal Kerkelijk Instituut te Amsterdam, onlangs de resultaten gepubliceerd van een enquête naar de geloofsafval. Naar men weet geldt voor de Katholieken een geloofsgenoot, die zelfs met Pasen niet meer biecht en communiceert, als afvallige. Naar die maatstaf gemeten, heeft het onderzoek tot de volgende uitkomsten geleid.

Het percentage non-paschanten voor de bisdommen Utrecht, Haarlem, Den Bosch en Breda samen was in 1938 10, d.w.z. van alle katholieken boven de 7 jaar in de vier bisdommen hield 10% zijn Pasen niet meer. Dit percentage was in dat jaar voor de bisdommen Utrecht en Haarlem alleen 14.8. De drie grootste steden, Amsterdam, Rotterdam en Den Haag, alle behorende tot het bisdom Haarlem, hebben 26.9% non-paschanten. Amsterdam alleen 38.4 [jaar 1946]. Van alle non-paschanten in de vier genoemde bisdommen woonden in het bisdom Haarlem alleen 74.7%, in de drie grootste steden 56.3% en in Amsterdam alleen 31.6%. Voor Amsterdam, dat als de meest kwetsbare plek van het Nederlandse Katholicisme wordt beschouwd, vinden wij de volgende cijfers: Op 31 December 1947 bedroeg het aantal parochianen in de gezamenlijke parochies van Amsterdam, 212.379. Hiervan waren 27.186 nog geen zeven jaar oud en bedroeg dus het aantal katholieken, dat de Paasplicht heeft na te komen 185.193. Van hen kwamen 114.001 hun Paasplicht na, 71.192 niet.

Het feit, dat de Katholieke Kerk in Amsterdam aan het afbrokkelen is, wordt verder gestaafd met de vermelding, dat in 17 jaar het indexcijfer voor de non-paschanten 125 is geworden, dat voor de paschanten daarentegen slechts 108.

Pater Grond noemt die cijfers ontstellend. Voor ons zijn zij het niet, omdat zij voor ons slechts de bevestiging zijn van een bestaand vermoeden. Van het vermoeden n.l. dat het voor ons ontstellend offensief van de Katholieke Kerk in politiek en cultureel opzicht slechts een offensief is waartoe de Kerk zich gedrongen voelt, omdat zij beseft in het defensief te zijn en haar strategische ervaring groot genoeg is, om te weten, dat de beste verdediging nog altijd de aanval is. Het Pinkstervuur is bij de massa gedoofd, daar helpt geen lieve vaderen of moederen aan.

Trahison der clercs of démasqué der olympiers?

Er is tegenwoordig veel sight-seeing van schrijvers. Men heeft hen den

[p. 247]

laatsten tijd kunnen gadeslaan, min of meer in vrijheid voorgesteld, in het Haags Gemeentemuseum, in de Amsterdamse Bijenkorf, in den Schouwburg op het Leidseplein. Men kon hen in ongedwongen houdingen op een rijtje zien zitten bij de Haagse tentoonstellingsavonden - het begrip tentoonstelling dan van toepassing op hun manuscripten en conterfeitsels die er óók te zien waren. Men kon hen op ongedwongen wijze zien kennismaken met hun publiek in de gangen en foyers op den gala-avond van de Boekenweek en ook wel op gedwongen wijze in het gedrang aldaar, waar schrijvers en lezers elkaar als vanzelf op de tenen trapten, wat in andere tijden de schrijvers alleen onderling plegen te doen. Ook kon men hen met behulp van stalen van verzen, luide aanprijzingen of stille aantrekkingskracht elkaars waar aan den man en de vrouw zien brengen in hun kraampjes op de Bijenkorf, terwille van een collegiaal liefdadig doel. En er zijn fotos te zien van dichters een uiltje knappend op de afdeling matrassen onder de zorgen van een de kussens schikkende fee die zich als eenmaal de Maan over Endymion buigt. Hoogtepunt van dit démasqué der olympiërs was het toestromen van schrijvers en dichters naar een caféetje op de Rozengracht, waarvan het gerucht zich snel had verbreid dat er Het stille huisje van A. Roland Holst werd gezongen. Weliswaar heerste er zulk een kabaal dat het met het ‘stille huisje’ evenveel te maken had als de Rozengracht met rozen. Maar die zanger - die zanger, hij was waarlijk de enige bard onder al die gedemaskeerde goden. Hem was en bleef het ernst, onder het luidst tumult [waar een ieder blaatte en geen koekoek riep] zong hij terzijde bij een tafeltje, ‘terzij de horde’, voor een enkele zacht het liedje dat hem zo eigen bleek geworden alsof de stilte in zijn stem was overgegaan. Physiek doof bleef hij in staat de stilte te horen. En als er iemand dien avond het stille huisje en daarmee de poëzie in ere herstelde, dan deze stille in den lande die zijn eenzaamheid in de menigte indrukwekkend en onvergetelijk getrouw bleef; waar allen reeds lang ‘de stad doorzwijmelde’ bleef deze éne een ‘heldere droomnomade’, afgewend en in den droom gedoken, vragend om ‘niets dan een vensternis’. Hij was het die dien avond de poëzie redde uit het misbaar van dichters en burgers en haar in den roelandshoorn zijner doofheid terugbracht naar waar zij te vondeling wordt gelegd, in den nacht van eenzaamheid en stilte -