De Nieuwe Stem. Jaargang 4

[p. 177]

Kort bestek

Twee uitgeslotenen, vijf eigenaars en een hoofdambtenaar.

Met de uitroep ‘Bah!’ besluit Mr Burger een beschouwing over het perszuiveringsdémasqué: de uitspraak in beroep over naamsverbod van De Telegraaf en onteigening der installaties. Een ongebruikelijk commentaar maar een goede karakteristiek van het verloop van de Telegraaf-affaire. Tot driemaal toe heeft de 2e Kamer in de laatste paar jaar over de pers gediscussieerd; een meerderheid uit alle partijen heeft in 1942 het naamsverbod en de onteigening tegen de zin van Minister Gielen in de wet gebracht; een meerderheid heeft in 1948 de Regering er op gewezen dat het persbeleid, vooral door de benoemingspolitiek van Minister Gielen, de wet en het parlement negeerde. Maar het democratisch besef der politieke intriganten gaat niet verder dan hun belangzucht en er veranderde niets.

Daarom stelde in 1949 de Raad van Beroep voor de Perszuivering [ongewijzigd en met twee niet voorziene vacatures] vast, dat De Telegraaf er in de bezettingsjaren goed aan deed door te verschijnen, omdat daarvan ‘op de bevolking een rustig makende invloed uitging’. En dat de eigenaar H.M.C. Holdert, grote bedragen schonk aan de N.S.B. wil de Raad niet goedkeuren, maar, in het verband der perszuivering gezien ‘vervalt van die schenkingen het belang’. Hoofdredacteur Goedemans wordt van 1945 tot 1946 uitgesloten, omdat ‘in moeilijke omstandigheden zijn wilskracht tekortschoot’ en hij zich ‘dikwijls tegen zijn zware taak niet opgewassen toonde’. Zijn artikelen ‘gaven blijk van een al te toegeeflijke houding’ en het toestemmen in de opneming van een schendstuk tegen de Joden [Mei 1942!] is zelfs ‘een ernstige fout’, die ‘een wilskrachtig man’ niet zou hebben begaan. Wij nemen aan, dat de vlaggenversiering op het Telegraafgebouw, na het bekend worden van de uitspraak, niet naar aanleiding van deze - hoe zachtaardig ook geformuleerde - qualificaties geschiedde. En ook niet omdat directeur F.H.J. Holdert voor acht jaar werd uitgesloten op grond van fouten ‘die te wijten zijn aan toegeeflijkheid en gebrek aan karakter’.

Toch verklaart de Raad voor frustering der zuiveringsmaatregelen geen vrees te duchten, ook niet van de zijde van de uitgesloten heer F.H.J. Holdert, wiens dagelijkse aanwezigheid in het Telegraafgebouw dan blijkbaar strekt tot het vangen van vliegen.

Een slap regeringsbeleid, van Schermerhorn via van der Leeuw en Beel tot Gielen heeft geen weerstand geboden aan de intelligente en geraffineerde come-back van karakterloosheid en collaboratie in de perssfeer. De Telegraafzaak is daar slechts een onderdeel van, dat voor een oplossing

[p. 178]

door de Regering in handen is gegeven van de Commissaris van de Koningin in Utrecht, de heer Reinalda. Hij zal moeten trachten de eigenaren van het Telegraafcomplex - een dochter van wijlen Holdert voor ¼; twee kleinzoons, elk voor 3/16; de reclameontwerper K. van der Blonk [ps. Muratti] voor ⅛; de Staat voor ¼ - te vinden voor een regeling, die voor Trouw, Het Parool en De Volkskrant het drukken en tijdig verschijnen garandeert. Hij zal daarvan de herverschijning van De Telegraaf, indien de eigenaren daarnaar streven, afhankelijk kunnen stellen. Hij zal de met 56 tegen 3 stemmen door de 2e Kamer en namens de Regering door Minister Gielen aanvaarde motie moeten interpreteren, die luidt: ‘... dat de voormalige illegale pers en de om haar verzetshouding door de bezetter in haar apparatuur gedupeerde pers bij voorrang de beschikking over persapparatuur behoren te verkrijgen’. Hij zal zich door alle intriges, emoties en verdichtsels een weg moeten banen. En wellicht vindt hij dan ook nog eens de tijd om te overdenken, waarom Dr C. Beekenkamp, hoofd van de afdeling Pers van het Ministerie van O.K. en W. en derhalve Minister Ruttens adviseur op persgebied, onder het psuedoniem ABC in een hoofdartikel in de Leidse Post [28 Januari 1949] enkele vragen van het Kamerlid Mr. Burger kenschetst als ‘kleinburgerlijk, onchristelijk en goddeloos’. De Heer Burger was er in die vragen slechts belangstellend naar, waarom de Minister van O.K. en W. iemand tot lid van de Persraad had benoemd, die door de Commissie voor de Perszuivering een aantal maanden uitgesloten was geweest.

Als één man...!

Wij hebben ons te veel zorgen gemaakt over de zuivering in ons land. Zorg, dat andere krachten dan het rechtsgevoel den doorslag gaven. Zorg, dat ons volk onvoldoende de noodzakelijkheid inzag dat voor het herstel van ons land diegenen naar den achtergrond van het volksleven worden verwezen die het met de [goddank gefaalde] vernietigers van ons volksbestaan hadden aangelegd en op een accoord gegooid. Zorg dat ons volk niet genoeg de verantwoordelijkheid wordt ingescherpt die op ieder burger rust als vreemde bezetters het onderdrukken, 's lands bestel verkrachten, zijn grondslagen en beginselen ontbinden en de voorwaarden van een menswaardig bestaan tenietdoen.

Veel van onze zorgen zijn weggenomen, sinds de Amsterdamse gemeenteraad op de bres [en welk een gapende bres!] van het recht is gesprongen en alle partijen zonder één uitzondering een halt hebben toegeroepen aan het bestuur van het Concertgebouw, dat jaarlijks 10 mille uitbetaalt aan Willem Mengelberg, die niet alleen eieren voor zijn geld heeft gekozen door naar Zwitserland uit te wijken maar nu ook nog geld bij de in ons

[p. 179]

land voor consumptie ongeschikt geworden eieren van zijn gedrag in bezettingstijd blijkt te beuren.

Dat gaat ons te ver, zei de Raad als één man. Dat gaat òns te ver, zeiden de toch inderdaad voor geen klein geruchtje [!] vervaarde vroede vaderen. Dat gaat zelfs ons te ver, zeiden de barmhartigheidsapostelen ener milde zuivering, met oog voor berouwvolle zondaren en bijeen te houden schapen der kerke. Wij komen op voor het recht - voor onze tien mille, versprak zich iemand.

Wij begrijpen nog wel niet alles, van de zuivering, evenmin van de berechting van oorlogsmisdadigers. Wij begrijpen nog niet recht, waarom het zo moeilijk was Van der Waals in handen te krijgen en vast te houden, maar misschien kan de enquêtecommissie [de morele-schade enquêtecommissie] het ons straks uitleggen. Wij begrijpen het niet goed waarom Schreieder er straks met een duwtje over de grens afkomt, en wie weet ook Rauter met een paar jaar pause, alvorens hij in zijn vaderland weer een nieuw eerzaam burgerbestaan als rustend oorlogsmisdadiger zal kunnen opbouwen.

Maar wie zal ook alles begrijpen! Wij begrijpen alleen, als de Telegraaf de vlag uitsteekt, wie er dan jarig is en wie nog lang niet.

En wij begrijpen, dat, wat er ook gebeure, Willem Mengelberg zijn centen niet meer zag krijgen, want wie aan ons geld komt, komt ons te na, dat zei het oude geuzenlied al:

want geeft gij vaak van tienen één
dan blijft ten lesten één noch géén.

Evenals het oude spreekwoord: eer is teer, en geld nog meer!

Tweeërlei weegsteen...

Twee berichtjes niet lang geleden ongeveer gelijktijdig verschenen; ieder op zichzelf onschuldig, maar met elkaar geconfronteerd: een gevaarlijke geestelijke sprengstof.

Het eerste betrof de uitreiking aan de aandeelhouders van de H.V.A. van een bonus ter waarde van een half aandeel - en de vrijheid van belasting daarvan volgens een kronkelredenering-regeling, die wij niet in staat zijn weer te geven. Op zichzelf de moeite van het oververtellen amper waard. Dat de Duvel altijd op de grote hoop scheit is geen nieuws.

We zouden er dan ook niet over gerept hebben, indien er niet ook die bespreking was geweest in De Groene van Tomorrow's Continent. Peter Penn en Lucie Street doen daarin n.l. een boekje open over de Poll Tax, de Engelse belasting in Brits Oost-Afrika. Deze belasting wordt geheven van elke vrije man - en wie zou er niet vrij zijn onder de Union Jack? En volwassen is men er ook al gauw, met 16 tot 18 jaar. Hoog is die belasting

[p. 180]

niet: 3 tot 5 gld. per jaar. Zij betekent ‘alleen maar’, dat al die inboorlingen maanden en maanden lang hun dorp en veldarbeid moeten verlaten, omdat de gelegenheid die belasting te verdienen alleen dáár bestaat, waar de Engelsen plantages en fabrieken hebben neergezet of mijnen exploiteren. Zo werken deze ‘vrijen’ soms tien maanden van het jaar voor de belasting en de twee overige hongeren zij door in hun dorp en hun gezin, als zij tenminste tijdens het werk of op de heen- en terugtocht, die soms nog weer weken duurt, niet reeds zijn omgekomen.

Als humanisten zou, zoals gezegd, de belastingvrije bonus ons onverschillig kunnen zijn. Als sociale humanisten gaat de slavernij uit nood ons al directer aan. Maar als wij dan een zij het dan indirect oorzakelijk verband tussen beide berichten moeten constateren, dan komt ons militantisme in het geweer, dat zal blijven protesteren tegen een wereld waarin het een en het ander niet slechts geduld, maar zelfs niet opgemerkt worden. Tweeërlei weegsteen is den Heere een gruwel.