De Nieuwe Stem. Jaargang 3

In kort bestek

Ketterjacht

Met belangstelling hebben wij het artikel van de Amerikaanse correspondent der N.R.C. ‘Ketterjacht in Amerika’ (18. VIII, p. 2) gelezen. Met belangstelling, maar ook met teleurstelling: Wij hebben ons namelijk afgevraagd of het wel veel zin heeft, ketterjacht aan de andere kant van de aarde te signaleren en hetzelfde verschijnsel in ons eigen land met stilzwijgen voorbij te gaan. Van dag tot dag hebben wij uitgezien naar protesten over het gebeurde in de Amsterdamse Gemeenteraad van 28 Juli j.l. Wij doelen op de niet-benoeming van dr J. Suys tot hoogleraar in de wetenschap der politiek. Maar wij hebben zelfs niet gezien, dat andere bladen althans het protest van prof. Donkersloot hebben overgenomen, dat in ‘Het Parool’ en het ‘Vrije Volk’ heeft gestaan. Waren die protesten er geweest, wij zouden ze de buitenlandse gasten hebben kunnen tonen, die ons op het Internationale Congres voor Philosophie naar deze kwestie hebben gevraagd en er de roep van de oude liberale traditie van Nederland althans gedeeltelijk mee hebben kunnen redden. Immers deze kwestie lijkt beangstigend veel op het in dat artikel gewraakte euvel.

Dr Suys, wij mogen er hier nog eens aan herinneren, want men vergeet zo gauw wat men niet wil onthouden, was de met algemene stemmen als no 1 voorgedragen candidaat der faculteit. En dat niet alleen, maar ook rector en assessoren en ook curatoren hadden zich met deze voordracht verenigd. En de Raad benoemde dr Suys niet, uitdrukkelijk omdat hij communistische neigingen zou hebben. Hier treedt de ketterjacht op, die grofweg met verdachtmaking

[p. 573]

werkt. Want dr Suys is geen communist, ook niet half, ook niet voor één kwart en evenmin kwasi. De faculteit had zich bovendien in dit geval de moeite gegeven, dat met de stukken te bewijzen. Het mocht niet baten. Die stukken zijn terzijde gelegd. Men hoort nu wel zeggen dat de fractie van de P.v.d.A., die voornamelijk verantwoordelijk is voor deze ketterjacht, berouw van haar houding begint te krijgen, maar daarmee is helaas niets goed gemaakt. Het feit blijft, dat een der meest begaafde geleerden van Nederland volgens de ‘Amerikaanse’ methode verhinderd is, om vruchtbaar werkzaam te zijn, op het enige niveau dat bij zijn formaat past, (mogelijkerwijs zelfs in een werkkring in het algemeen), alleen omdat hij, die oude liberale traditie van Nederland getrouw, weigert bang te zijn voor spoken.

De wereldraad der kerken

Op het Wereldcongres der kerken te Amsterdam waren ongeveer 150 christelijke kerken vertegenwoordigd. De gevormde wereldraad demonstreerde niet de christelijke eenheid. Want Rome ontbrak en de Russische kerk was er niet, de Nederlandse Gereformeerden bleven afzijdig en bovendien had het confessionele karakter de vrijzinnigheid buitengesloten.

Het Christendom heeft om met Burckhardt te spreken zijn ‘grossartige Stadien hinter sich’; de kerken vertegenwoordigen thans geestelijke (en ook wel politieke) strevingen onder vele andere. Wij kunnen het toejuichen dat zij zich meer dan voorheen bemoeien met de tijdsproblemen en de sociale kwestie, maar moeten dan niet nalaten ook de kritische stem te beluisteren van Karl Barth, die geen vertrouwen heeft in wat hij noemt een kerkelijk Marshall-plan; dat Rome en Moskou niet meedoen, is voor hem een teken Gods. Hij heeft niet het vertrouwen dat de kerken stellen in de veelheid der nominale Christenen. ‘God heeft ons niet geroepen om zijn advocaten, ingenieurs, managers, statistici en beheerders te zijn.’ Daarentegen verwondert het hem, dat de studies der Assemblée met geen woord reppen over de moeilijkheden die het Nieuwe Testament zeer concreet stelt: eigendom, geld, rente, God en de Mammon. Wij zullen dan ook niet te veel moeten verwachten van een stevig positie-nemen van de kerk in enigszins radicale zin. Barths

[p. 574]

rede was, wat in het N.T. heet een skandalon, een aanstoot, wat b.v. niet het geval was met de rede van de dubieuze Duitse Niemöller, die zo'n bijval vond bij de jeugd.

Waarom wij, als niet-meer-Christen volgens het kenmerk van de kerk, de rede van Barth, waarin hij het windei der hoge kerkelijke verwachtingen christelijk doorprikt, toch niet bijvallen, wanneer hij het Christendom-in-de-wereld aan- en afvalt?

Omdat en inzover het Christendom voor ons nog iets anders is dan een kerkelijk geloof, omdat het Christendom een cultuurfactor van de eerste orde is geworden, omdat onze westerse beschaving er mede uit is voortgekomen, omdat wij als humanisten ons beschouwen als behoeders van een erfenis, waarvan het Christendom in zijn uitgebreidste betekenis een erflater is. Het Christendom als geloof is voor ons niet langer aanvaardbaar; wat het aan cultuurwaarden heeft voortgebracht, daarvan zijn waarlijk de orthodoxe gelovigen niet de enige schatbewaarders - als zij het al nog zijn.