De Nieuwe Stem. Jaargang 3

[p. 506]

Kort bestek

Gangloper of gangmaker?

Wij hebben een nieuwe regering. Een maandblad schrijft hierover niet zonder het risico, dat zij bij de verschijning van het nummer niet meer bestaat. Haar brede basis is wankel. Zoals de verkiezingen voor de grondwetsherziening moesten worden gehouden, zo is ook deze regering daarvoor tot stand gekomen. Zij verbeeldt de 2/3 meerderheid die daarvoor noodzakelijk is en waarvoor de zekerheid is verkregen door deelneming van C.H. en V.V.D. aan de regering. De zekerheid, dat in de verbouwing van het rijk, dwz. in het Indonesische vraagstuk nu eindelijk de voortgang komen zal, die door de nieuwe regeringspartijen mede placht te worden geremd. Daarin is dan nu samenwerking verkregen, het kan van nut zijn om uit de Indonesische impasse te geraken; dat is het mogelijke voordeel hiervan, maar of dit opweegt tegen het wantrouwen dat door het meer rechtse karakter van dit ministerie in Indonesië weer versterkt kan worden, tegen de toenemende rechtse neigingen die de K.V.P. in deze nieuwe combinatie blijkbaar wenst te ontplooien, tegen de meer rechtse koers van het geheel die zulk een regering voorspelt? De ‘grond’ waarop zij staat is de nieuwe grondwet. Maar is er een werkelijke brede basis van samenwerking verder denkbaar? Het is een kennelijk monsterverbond van kapitalisme en socialisme. Men heeft in deze weken veel op een z.g.n. nationaal kabinet aangedrongen en verweet partijgeest aan wie de onmogelijkheid daarvan inzag. Is het ‘nationaal’ als men onverenigbare inzichten over het toekomstig regeringsbeleid in één kabinet perst? Wij hebben nu een programministerie dat een beetje op zo'n fictief nationaal kabinet lijkt. Wij hebben nu een quasi brede basis, waarop een samenwerking op de smalste basis verzekerd is, n.l. voor de behandeling van de a.s. grondwetsherziening. Maar dan verder?

Het waren ook de chr. hist. en liberale partijen die Linggadjati hebben helpen vertragen; die hebben mee(tegen-)gewerkt om ons steeds een halfjaar achter te doen zijn en juist de (kleine?) kans op tijdige overeenstemming te verzuimen. Wij hebben de aansluiting gemist mede door de houding van chr. hist. en liberale kranten en fracties. De grote socialistische partij slikt nu de samenwerking

[p. 507]

met die richtingen, om de grondwetsherziening te redden, om de sociale, om de finantiële politiek te redden. Zij slikt aan Buitenlandse Zaken en aan Oorlog vertegenwoordigers dier partijen, die blijk hebben gegeven dat zij slechts gedwongen niet-koloniaal denken; liever dachten en deden zij andersom. Zij houden het tempo van den tijd hinkend bij. Zullen zij dit schouwspel nu in de regering te zien geven, aan Buitenlandse Zaken, aan Oorlog?

De grote socialistische partij slikt hiermede ook, dat zij geen van de drie benoemingsministeries bestrijkt. Zij slikt bovendien, dat Onderwijs haar wederom ontgaat, het departement waar een opbouw was ingezet die met die van Drees, Lieftinck en Mansholt was te vergelijken en die nog in haar bereik bleef, in tegenstelling tot Economische Zaken waarvan andere krachten zich onherroepelijk hebben meester gemaakt.

De progressiviteit vertraagt: eerst moesten Schermerhorn en Logemann weg, Vos van Economische Zaken geweerd, thans deze uit het kabinet weg. Is het straks Lieftincks beurt? Wij hebben een socialistisch president, maar wordt hij de gouden gevangene van de reactionaire krachten? Een ‘gangloper’ was in de gevangenissen van den bezetter een gevangene die een zekere bewegingsvrijheid op zijn cellengang genoot om de medegevangenen hun voedsel te brengen. Zijn de socialistische ministers in dit kabinet de ganglopers geworden of zullen zij nog gangmakers kunnen blijven? Als het eerste het geval blijkt, dat zij het dan bijtijds mogen inzien! De brede basis is tenslotte een steeds smaller wordende basis voor progressieve politiek! Dat zullen Drees en Joekes c.s. in hun strijd voor het behoud van het socialistisch bruggehoofd steeds moeten bedenken.