De Nieuwe Stem. Jaargang 3

[p. 253]

In kort bestek

Zo niet...

Nu de gemoederen over de zorgwekkende wending van zaken in Praag weer wat bedaard zijn, zijn twee dingen duidelijk geworden. 1e dat angst het overheersend sentiment was in veel van het geschrijf en gepraat daaromtrent en 2e dat daarom de drie problemen, die erachter schuilen, zelfs niet of nauwelijks zijn aangeroerd. Dat is 1e in hoeverre mag of moet de formele democratie tijdelijk of zelfs blijvend worden opgeofferd aan de verwerkelijking van de materiële; 2e is, en zo ja in hoeverre, de doorvoering van het socialisme onverenigbaar met het behoud van de geestelijke vrijheid; en 3e dient het gebeurde wel socialisme en de materiële democratie inderdaad? Deze problemen hier oplossen kunnen wij niet, maar alleen al ze te stellen, schijnt ons een probaat middel tegen de soms tot hysterie gestegen protestactie, waartoe ook velen hunner zich hebben laten verleiden die het socialisme oprecht willen. En alleen om die gaat het hier, want alleen voor hen uiteraard zijn dit problemen. Voor diegenen immers die de formele democratie alleen gebruiken om de materiële - en daaronder willen wij verstaan de uitbreiding der politieke tot een óók economische, óók sociale en óók culturele democratie - te belemmeren, bestaat hier evenmin een probleem als voor hen die zich alleen geroepen voelen de geestelijke vrijheid te verdedigen wanneer die van links wordt bedreigd en zich volkomen op hun gemak voelen, wanneer dit van rechts gebeurt. Wij achten de formele democratie het tegendeel van waardeloos en de geestelijke vrijheid is ons zo wezenlijk als onze adem, maar bij de verdediging van de eerste passen wij voor de hulp van de reactie als belanghebbende partij, en bij het beschermen van de tweede vrezen wij die der katholieken als ondeskundig in deze. Ons protest zal niet achterwege blijven - maar wij zullen het uitbrengen op onze manier.

... En zo wel

De redactie sluit zich aan bij de volgende motie, dezer dagen aangenomen door het Verbond van Wetenschappelijke Onderzoekers: ‘Het Algemeen Bestuur van het Verbond van Wetenschappelijke Onderzoekers

[p. 254]

van oordeel, dat de gebeurtenissen der laatste tijden - zelf een symptoom van de steeds slechter wordende internationale verhoudingen - de dreiging van een derde wereldoorlog gevaarlijk dichtbij brengen;

overwegende, dat de mensheid en haar beschaving de kans, dat zij een derde oorlog niet overleven, onder geen omstandigheden mogen lopen;

overtuigd, dat het de taak bij uitstek van de wetenschappelijke onderzoekers is, alle gebeurtenissen zo objectief mogelijk, vrij van vooroordeel en ressentiment, te beschouwen; voor de menselijke waarden overal, waar zij bedreigd worden, op te komen; met de grootste kracht zich te verzetten tegen ieder afglijden naar de barbarij van een nieuwe wereldoorlog; ook nu nog, ja juist nu, te blijven streven naar een behoud van de vrede;

spreekt zijn onvoorwaardelijke afkeuring uit over de bedreiging en beknotting van de geestelijke en universitaire vrijheid overal ter wereld, waar zij plaats vindt - in Tsjecho-Slowakije zo goed als in Spanje, China, Argentinië en Griekenland;

verzoekt met klem de leden van het Verbond om, zodra dit nodig zal blijken, onbeperkte gastvrijheid te verlenen aan buitenlandse collegae, die het eigen land verlaten, omdat daar de vrijheid van denken, spreken en schrijven, en daarmede de objective beoefening van kunst en wetenschap niet langer gewaarborgd zijn;

doet een dringend beroep op de wetenschappelijke onderzoekers in Nederland, om hun hoofd koel te houden en zich niet te laten medeslepen in een stemming, waarin een nieuwe oorlog als onvermijdelijk en zelfs nuttig wordt beschouwd;

roept alle wetenschappelijke onderzoekers overal ter wereld, zowel in het Oosten als in het Westen, op tot een gezamenlijke strijd voor de menselijke waarden, voor de vrijheid der wetenschap en voor het behoud van de wereldvrede.’