De Nieuwe Stem. Jaargang 3

[p. 61]

In kort bestek
De wagon met 46 doden

Men kent de feiten. Nederlandse militairen waren belast met een treintransport van Indonesische gevangenen van Bondowoso naar Soerabaja. Bij aankomst, na een reis van dertien uren, bleken 46 gevangenen overleden.

Is zo iets mogelijk - vroegen wij verbijsterd. Om er dadelijk op te laten volgen: is zo iets bij ons Nederlanders mogelijk? Wij riepen ons tal van Japanse gevangenentransporten in herinnering. Elke zweem van ‘verzorging’ ontbrak er gewoonlijk. Eindeloze tochten in gesloten wagons, verstikkende hitte, geen ventilatie, geen eten of drinken - dit alles kennen wij maar al te goed. Maar 46 doden, in dertien uur tijds! Welke afmetingen moet de beestachtigheid hebben aangenomen om zulk een gevolg teweeg te brengen? Ja, bij de Duitsers waren deze dingen mogelijk, en nog heel wat ergere. En wat de Japanners hebben gedaan met de overlevenden van het in September 1944 nabij Padang getorpedeerde krijgsgevangenenschip, is hiermee te vergelijken. Maar bij ons!

De menselijkheid van het onmenselijke werd ons wel diep bewust. Goddank scheen het, dat ook de verantwoordelijke autoriteiten het zo voelden. De Nederlands-Indische regering deelde mede, dat zij ‘met leedwezen, afschuw en verontwaardiging’ van de feiten had kennis genomen. Alle aansprakelijke personen zouden, na een gestreng onderzoek, op voorbeeldige wijze worden gestraft.

Deze officiële reactie schonk ons althans de zwakke troost en voldoening, dat critiek en zelfcritiek, die in het Duitse en Japanse systeem zo volkomen ontbraken, bij ons de onmenselijkheid nog konden temperen.

Deze zwakke voldoening wordt ons ontnomen door het ontstellende cynisme, dat blijkens het beschikbare Aneta-bericht doorklinkt in het rapport van Jhr van Vredenburgh, Generaal Spoor en de heer Abdulkadir, opgesteld na een onderzoek ter plaatse. Een min of meer geïmproviseerd treingeleide, een sergeant-majoor die bang was dat hij niet zou mogen afzwaaien in geval van ontvluchting, gebrek aan ventilatie, letterlijke uitvoering van instructies, een samenloop van omstandigheden - hoe onmenselijk klinkt dit alles!

[p. 62]

Want dit zijn slechts ‘vergrijpen, die in geen enkele verhouding staan tot het gebeurde’, wanneer men uitgaat van de simpele vooropstelling, dat ‘inlanders’ geen mensen zijn, geen recht hebben op menswaardige behandeling!

De onmenselijkheid, die men bedrijft, is onvergelijkelijk erger dan de onmenselijkheid die men ondergaat. Snel recht inzake Zuid-Celebes en het dodentransport zijn voor Nederlands toekomst van oneindig groter belang dan de berechting van Duitse of Japanse oorlogsmisdadigers of Indonesische terroristen. Als wij niet het Hitlerisme in ons zelf overwinnen, is de strijd tegen Hitler vergeefs gestreden.

Prof. Gerretson

Een befaamd Nederlands hoogleraar en dichter acht zich gerechtigd in een hoofdartikel in het dagblad van christelijk-historischen huize, De Nederlander, tegenover het achteloos laten omkomen van 46 mensen onder Nederlands militair geleide te wijzen op de republikeinse uitspattingen en te doen uitkomen dat er volgens hem blijkbaar niet zoveel verloren is gegaan aan ‘zesenveertig per abuis gestikte extremisten’. Er is zóveel verloren gegaan, prof. Gerretson, dat de Duitsers ook U hebben bijgebracht de levens van wie U onwelgevallig zijn minder te tellen en achteloos heen te lopen over iets dat voortkomt uit dezelfde geest waaraan de misdaden tegen de mensheid zijn ontsproten waarvoor de Duitse oorlogsmisdadigers hebben terecht gestaan.