De Nieuwe Stem. Jaargang 2

In kort bestek.

Onkies en inconstitutioneel I.

Toen onze Koningin tijdelijk haar ambt neerlegde, hadden wij daar zo onze eigen gedachten bij. Wij achtten het niet uitgesloten, dat de teleurstelling in de vernieuwing van het vaderland, waarvan ook zij in de oorlog gedroomd en waarop na de bevrijding ook zij gehoopt had, aan die stap wel eens mede debet zou kunnen zijn. Wij hielden die veronderstelling, want meer kon het uiteraard niet zijn, echter terug in de overweging, die ons nog altijd juist schijnt, dat het voorhands onkies zou zijn, naar haar motieven te gissen en bovendien inconstitutioneel de Kroon voor ons politieke wagentje te spannen. Zo lieten wij de door ons tegelijk bewonderde en betreurde stap onbesproken.

Maar Prof. Gerretson denkt daar anders over. Die heeft geen last van kiesheid noch om impliciet de draagster van de Kroon in zijn reactionnaire actie te betrekken. Hij heeft niet geaarzeld, gezag en positie van de Kroon te gebruiken voor zijn politieke bedoelingen door in ‘Nieuw Nederland’ te schrijven: ‘Het spreekt vanzelf, dat de stelselmatige afbraak van Koninkrijk en Constitutie de Koningin met diepe smart moet hebben vervuld’ en aan die smart haar stap te wijten. Anders dan wij schroomt Gerretson dus niet zijn, aan de onze tegengestelde, persoonlijke opvatting aan de Koningin in de schoenen te schuiven, en evenmin, om aan die opvatting ruchtbaarheid te geven. Moraal: de progressiviteit is altijd fatsoenlijker dan de reactie en als de eerste de neiging zou krijgen om óók onfatsoenlijk te worden dan is het alleen, omdat de

[p. 702]

laatste er haar toe noopt. Tweede moraal: zo komen wij door onze moraal, die wij toch niet verloochenen kunnen, altijd één stap achteraan.

Onkies en inconstitutioneel II

De heer Otten is plotseling een beroemd of, al naar men het neemt, berucht man geworden. Tevoren kenden alleen de ingewijden hem als president-directeur van het Philipsconcern; nu kent heel politiek belangstellend Nederland hem als de man, die zo en passant Oost-Indonesië heeft ‘geadopteerd’, die met zijn adoptief-zoon een oplossing voor het Indonesische vraagstuk aan de hand heeft gedaan èn wiens Bi-arlita lamp ook dan nog niet is uitgeschenen. Want een paar dagen later liet hij hetzelfde licht ook schijnen over de Benelux om ons daarmee te onthullen, dat dit orgaan van samenwerking tussen Nederland, België en Luxemburg bedoeld was als hoofdkwartier van de anti-boljewistische Kruistocht - Philips lo volt!

Dat alles stemt ons tot voldoening. Niet dat wij 's heren Otten's politieke invallen bepaald zouden bewonderen, maar wij zien er een bevestiging in van een stelling, die wij al jaren aanhingen, maar die altijd moeilijk te bewijzen viel, n.l. dat óók in Nederland de grote concerns politieke en dan steeds: reactionnaire politieke invloed hadden - en vooral hebben. Tot nog toe zijn de leiders van de drie overige der Big Four - van de Aku, van de Koninklijke Petroleum en van de Unilever - niet zo naïf geweest als Otten in zijn klaarblijkelijke ijdelheid om zo van achter de coulissen voor het voetlicht van het staatstoneel te treden, maar wat niet is, kan nog komen en het zal in elk geval aan de duidelijkheid van onze verhoudingen ten goede komen, als het zover is. Iets waars schuilt er blijkbaar toch in Burnhams ‘managerial revolution’. Als de heer Otten dat heeft willen bewijzen, kunnen wij hem slechts gelukwensen - maar dan ook alleen dáármee.