De Nieuwe Stem. Jaargang 2

[p. 640]

Bonae litterae

H. Bolkestein, Vier hoofdstukken over De Godsdienst in het leven der Grieken gedurende hun bloeitijd. Haarlem, Tjeenk Willink, 1947.

Uit de nalatenschap van prof. Bolkestein zijn 4 hoofdstukken verschenen van het boek van 6 hoofdstukken dat hij had willen schrijven. Bolkestein zet de redenen uiteen waarom de Griekse godsdienst zo lang op belangstelling heeft moeten wachten. De literaire en aesthetische belangstellingen hebben die voor de godsdienst overschaduwd, waartoe ook het Christendom heeft bijgedragen dat de antieke religies verdrongen en vele harer overblijfselen heeft te niet gedaan. Bolkestein laat als cultuurhistoricus met grote belangstelling voor dit onderwerp vooral het licht vallen op het ontbreken in Griekenland van een godsdienstige leer, van theologische geschriften, gevolg van het ontbreken van een speciale priesterstand, een verschijnsel dat hij uit de maatschappelijke en staatkundige verhoudingen verklaart (parallel hiermee gaat het ontbreken van een ambtenarenstand). Het boekje is rijk aan gegevens en aan gezichtspunten die ons inzicht verhelderen. Helaas ontbreken de beide laatste hoofdstukken, die ongetwijfeld 'schrijvers samenvattend oordeel zouden hebben gegeven. Het is jammer dat de bewerkers de lezers, voor wie de door de schrijver zeer verkort aangehaalde literatuur niet gemakkelijk herkenbaar is, op dit punt niet te hulp zijn gekomen. Enige verklarende aantekeningen zou dit werkje trouwens zeer wel waard geweest zijn.

O.N.

Walter Theimer, Lexikon der Politik, 1947.

In alphabetische volgorde biedt dit deel van rond 500 bladzijden, verschenen in de populair-wetenschappelijke ‘Sammlung Dalp’ (Bern), een zeer bruikbaar, en bij gebreke aan soortgelijke werken welhaast onmisbaar, overzicht van de begrippen en problemen, hoofdfiguren en staten, waaruit het hedendaagse politieke wereldbeeld is samengesteld; de redactie is afgesloten op 1 Maart 1947 maar er staan nog gegevens vermeld over April van dit jaar. De omvang van de stof maakt 't begrijpelijk dat in dit beknopte bestek op het heden alle nadruk moest vallen en de historische terugblik zich tot het noodzakelijke minimum beperken. Met één waardevolle uitzondering: over de belangrijkste politieke denkers en hun theorieën - van Plato tot Burnham - vindt men hier bescheid, zodat het deeltje inderdaad min of meer is geworden wat het wil zijn: een kruising tussen actueel naslawerk en wetenschappelijk handboek. Toch beschouwe men, in verband met de plaatsruimte, het tweede als toegift; anders zou bijv. het niet-bespreken van Grotius te zwaar worden aangerekend. Maar ook afgezien hiervan zijn op een werk als dit al te gemakkelijk aanmerkingen te maken: de beknoptheid dwingt nu eenmaal tot uitwissen der nuances en in zoverre tot onnauwkeurigheid. Over het geheel genomen lijkt het echter betrouwbaar. Het ware te wensen dat het jaarlijks kon worden herdrukt en bijgewerkt.

J.S.