De Nieuwe Stem. Jaargang 2

[p. 638]

Kort bestek

Journalistieke zeden

Dezen zomer werd Thomas Mann in ons land te Amsterdam door het Nederlandse PEN-Centrum verwelkomd en toegesproken. Dat de spreker daarbij het Duitse vraagstuk ter sprake bracht, verwonderde den vermaarden Duitsen balling allerminst maar ontstemde enkele journalisten blijkens hun verslagen in de krant, hoewel zij overigens toch niet zo tedere bezorgdheid voor Thomas Mann aan den dag legden. De oorzaak van de ontstemming lag dan ook niet in de betrokken feiten zelf maar in andere feiten, buiten de ontvangst van Thomas Mann om. Wij zouden nl. geen recht van spreken hebben over het Duitse onrecht en het Duitse gevaar omdat wijzelf een agressie plegende regering hebben - waarbij dus onze ministers min of meer met ‘het tuig uit de onderwereld’ van het nazi-regime worden vergeleken en de spreker zou geen recht van spreken hebben omdat hij een manifest van kunstenaars geweigerd zou hebben te ondertekenen, waarin werd geprotesteerd tegen het optreden der regering in Indonesië. Wij laten het voor rekening dier verslaggevers, deze zaken met elkander in verband te hebben gebracht. Maar wat geen kwestie van opvatting en smaak meer is: door het bestaande vooroordeel tegen den spreker hoorden de verslaggevers niet meer wat er gezegd werd: niet, dat hij slechts terloops vermeldde dat het hem enige zelfoverwinning had gekost voor het eerst in het openbaar weer de Duitse taal te spreken, een eerbewijs dus aan Thomas Mann, die hoewel Amerikaans staatsburger toch drager der Duitse cultuur blijft; en dat zijn verdere betoog neerkwam op de tragiek van de gevaarlijkheid der tweesnijdige Duitse eigenschappen en den nadruk legde op de plicht der bijdrage van ons volk tot de democratische vorming van de Duitsers en uitvoerbare middelen daartoe aangaf. Hoofdconclusie van zijn betoog was, dat wij door den oorlog tot bitterder zelfkennis van den mens zijn gebracht en moeten erkennen, dat het laagst bereikbare peil van het mensdom veel lager ligt dan wij ooit hadden beseft en dat tegenover het kwaad van dezen tijd het Christendom in activiteit heeft gefaald. De verslaggevers der nog wel geestverwante bladen Parool en Vrij Nederland wilden

[p. 639]

in hun bevooroordeeldheid tegen den spreker niet horen wat er werd gezegd en schreven hem het tegenovergestelde van zijn op de menselijke schuld en beschaming gebaseerde betoog toe: spreker stond onszelve te verheffen en zich op de humanistische borst te slaan. Maar niet alleen zetten zij hun lezers het omgekeerde voor van wat er gezegd was, zij namen de gelegenheid te baat in hun verslag over de ontvangst van Thomas Mann de bovengenoemde ‘weigering’ van den spreker te publiceren, daarmee de conclusie van hun publiek suggererende dat hij voorstander van geweldpolitiek was gebleken, of op zijn minst aanhanger van het regeringsbeleid. Zij hebben niet de moeite genomen den spreker naar de feiten, naar zijn opvatting te vragen, anders zouden zij geweten hebben, dat de spreker het bedoelde manifest zelfs niet had gezien en dat zijn opvattingen niet overeenkwamen met de door hen aan hun lezers gedane suggesties. Maar daarom niet getreurd, liever met spoed vriend en geestverwant aan de kaak gesteld dan loyaal navraag gedaan. De Vlam ging nog verder in deze faire campagne; daar ging men op de uit fascistische bladen bekende methode te werk van: wie mij niet aanstaat deugt niet, dus opgewekt een smaadstukje tegen den spreker geschreven. Naar verluidt zou die smaad niet van den hoofdredacteur Jef Last zijn, al staat er J.L. onder; een ander zou zijn instincten van penneterreur aldus hebben botgevierd, maar de hoofdredactie deed er niets tegen en geeft geen blijk deze methoden niet oirbaar en voor zijn lezers niet de juiste te vinden. De nazi's zijn in ons land toch niet vergeefs geweest, ook in het journalistiek fatsoen hebben zij hier en daar bedroevende ruïnes achtergelaten.

De papiersituatie

Drie hoofdartikelen in drie achtereenvolgende nummers van De Linie heeft de hoofdredacteur van dit blad, Prof. Dr J.H.C. Creyghton S.J., geschreven tegen het in het Augustus-September nummer van De Nieuwe Stem verschenen artikel ‘Het Humanisme in het christelijk oordeel’ van onze redacteur Noordenbos.

En nu, in een volgende hoofdartikel maakt hij terloops gewag van de ‘kinderachtige redeneringen’ van de auteur tegen wie hij zich driemaal heeft gekeerd.