De Nieuwe Stem. Jaargang 1

[p. 724]

Dr H.B. Wiardi Beckman
door
J. in 't Veld

Zelden beleefde ik groter teleurstelling in mijn leven dan toen, na de aanvankelijk gunstige berichten, kwam vast te staan, dat wij Beckman uit zijn Duitse gevangenschap niet meer zouden terugzien. Nu pas, in deze chaotische, na-oorlogse tijd, zouden zijn grote gaven ten volle tot hun recht gekomen zijn. Want hij had een scherp oog voor wat de tijd eiste, een warm gevoel voor vrijheid en recht, een intuïtief vermogen om vorm te geven aan wat in de massa's leefde, een krachtige wil, gericht op het bereiken van wat hij als noodzakelijk zag; een vechter, maar met een innemend karakter, dat niet afstootte, doch aantrok, zodat een bindende invloed van hem uitging.

In haar in 1924 verschenen ‘Bijdrage tot de psychologie van den staatsman’ kwam wijlen mevr. Bok-Van Bork, na een onderzoek van zeven grote staatslieden (Van Oldenbarnevelt, Jefferson, Hamilton, Lincoln, Guizot, Thiers en Gladstone) tot de volgende voorlopige conclusies.

In allen leeft een grote liefde voor hun vaderland. Deze vaderlandsliefde is de prikkel tot het zich gaan bewegen op staatkundig gebied. Allen zijn ambitieus in de zin van ijveraars. Hun reacties zijn hevig, hun verontwaardiging sterker dan die van andere burgers. Zij zijn vurige partijgangers, strijders, die met hart en ziel hun zaak voorstaan. In dit opzicht zijn zij emotioneler dan de andere mensen; de begeerte hun richting ingang te doen vinden is sterk ontwikkeld; uit deze psychische geaardheid is te verklaren, dat zij zulk een invloed op hun medeburgers hebben. Behalve aan de gave van de natuur, is daaraan hun welsprekendheid voor een groot deel toe te schrijven. Zij zijn werkzame, energieke mensen, altijd bezig. Daar steeds dezelfde motieven hen in hoofdzaak leiden, behoren zij tot de resolute mensen, die nooit aarzelen, welke richting zij zullen gaan. Dit brengt mede zelfvertrouwen en een zeker optimisme in het staatkundig leven. Zij hebben een sterke wil en weten van geen wijken, als het om hun overtuiging gaat. Het zijn mensen van durf en initiatief, met sterk ontwikkeld rechtsgevoel, vlug van begrip,

[p. 725]

zelfstandig in het denken en in het bezit van een uitstekend geheugen. Intellectueel begaafd, ruim van blik, zijn zij toch vóór alles mannen van de daad.

Als men dit zo leest, lijkt het, of men een karaktertekening van Beckman vóór zich heeft. Hij bezat deze combinatie van eigenschappen, die een man voorbeschikken om een grote rol te spelen in een tijd van stormachtige ontwikkeling, als wij thans doormaken. Te veel mist helaas het democratisch socialisme dit met kracht en zelfvertrouwen doorzettende hervormingsstreven. Vandaar het onrustige gevoel, dat het accent meer ligt op het herstel dan op de vernieuwing. Er is vernieuwing, ongetwijfeld, maar het tempo is te traag, de drang niet vurig genoeg, de overtuiging te lauw, als gevolg waarvan sterke weerstanden vermeden worden.

Mevr. Bok wees er zelf op, dat haar studie niet volledig was. Haar onderzoek betrof voornamelijk de eigenlijke staats- of staatsrechthervormers. Daartegenover staan de staatslieden, wier betekenis meer op administratief terrein ligt, zij, die hun voornaamste taak zien in het zo goed mogelijk doen functionneren van het bestaande apparaat. Natuurlijk vindt men ook daaronder grote figuren (denk b.v. aan iemand als Johan de Witt), maar onze tijd heeft nu eenmaal meer behoefte aan het ijveraars-, het hervormerstype.

Het is vooral met het oog daarop, dat wij het stuwende elan van onzen vriend Beckman thans zo node missen.

Hij had veel overeenkomst met den door hem zo vereerden Troelstra en het is daarom niet te verwonderen, dat zij beiden het zo goed met elkaar konden vinden. Dezelfde staag brandende hartstocht voor het van jongs-af beleden ideaal, een hartstocht, die soms in eens kon uitslaan. Dezelfde brede visie, die alle kleinheid en benepenheid verachtte, die ook het schijnbaar onbetekenende uithief boven politiek gehakketak, die leerde de blik voorwaarts te richten. In beide iets van het profetische, dat den waarlijk groten staatsman kenmerkt. In beiden ook de sterke liefde voor het vaderland, die zij zagen als een noodzakelijke voorwaarde voor waarachtige internationale zin.

Er was - hoe kan het anders? - ook verschil. Bij Beckman leefde sterker het begrip voor het constructieve element in de strijd voor het socialisme. Een kwestie van generatie! Maar nooit zou Beckman vervallen in een overschatting van de betekenis van het werk-van-

[p. 726]

alledag; in zijn oog had dit vooral waarde in het ruimere verband van de ontwikkeling in de richting van het democratische socialisme.

Zijn meer op constructief werk ingestelde geest vond gemakkelijker de weg naar zijn tegenstanders dan de strijdnatuur van Troelstra. Meen evenwel niet, dat hij niet op zeer besliste wijze voor zijn mening durfde uitkomen. Zelfs kon zijn stem in felle verontwaardiging striemen, wanneer hij onrecht speurde of twijfel geuit werd aan de oprechtheid van de door zijn partij gevoerde politiek. En toch had hij geen vijanden, daar ieder overtuigd was van zijn onkreukbare eerlijkheid.

Pas in later tijd heb ik Beckman van meer nabij leren kennen: in de Eerste Kamer, in geheime bijeenkomsten onder de Duitse bezetting. Vóórdien moest ik mij een beeld vormen uit zijn heldere, zorgvuldig overwogen en krachtig gestyleerde hoofdartikelen in ‘Het Volk’, zijn proefschrift over het syndicalisme in Frankrijk, zijn kleinere schrifturen, zijn bekende en veel geciteerde bijdrage in het gedenkboek ter gelegenheid van Albarda's 25-jarige parlementaire werkzaamheid, een bijdrage, waaruit sterk spreekt de wil om te komen tot constructieve arbeid ten bate van het Nederlandse volk. Och, het kostte niet veel moeite uit het door hem geschrevene tot den mens te komen, want met zijn open, eerlijke karakter sprak hij zich duidelijk genoeg uit. Maar tot het diepst van zijn wezen ben ik eerst doorgedrongen in de schaarse ogenblikken, dat wij samen waren, onder vreemd dak, en onder de beklemming van deze helse tijd elkaar onze harten open legden in een vertrouwelijkheid, die wij maar al te zelden ervaren.

Toen heb ik Stuuf leren kennen in zijn brede belangstelling voor alle dingen, die het leven schoonheid geven, in zijn warme menselijkheid, in zijn gave belangeloosheid. En ik heb verstaan, dat hem later in zijn gevangenschap, toen hij uitgeput was door honger en martelingen, het meest kwelde, dat hij zo weinig meer voor anderen kon zijn. Toch heeft zijn sterke geest in het zwakke lichaam zich weer opgericht en zo is hij ten slotte ondergegaan aan het verplegen en vertroosten van zijn mede-gevangenen, daarginds in het wrede Duitsland, in het gruwelijke kamp van Dachau.