De Nieuwe Stem. Algemeen onafhankelijk maandblad der jongeren

[p. 321]

Léon Frapié

Léon Frapié is een hardnekkig man. Door al zijn werken loopt het vaste spoor van deze eigenaardige hardnekkigheid, die is een onwrikbaar geloof aan de enorme, alles overwinnende kracht van de Goedheid. En in zijn laatste bundel: ‘Nouveaux contes de la Maternelle’, is sterker dan ooit te voren deze wonderlike, deze schone eenzijdigheid tot uiting gekomen. De titel van het boek zou kunnen zijn: ‘Hymne à la Bonté’.... En wellicht kon heel zijn oeuvre samengevat worden onder deze typerende benaming....

Léon Frapié is niet een dier geweldig-grote geesten, wier woord als een donderslag te midden van het wereldtumult valt en naar wie plots de ganse mensheid verbijsterd en stom-geslagen opziet. Maar hij is een zeer fijn en diep man, een buitengemeen zuiver en nobel representant van een der schoonste zijden van het Fransche karakter: die der edelmoedigheid. En de Académie de Goncourt heeft wel nooit een zuiverder daad begaan, dan toen zij Frapié's roman: ‘La Maternelle’ bekroonde. Zij eerde daarmee Frankrijk zelf, dat jong en geestdriftig genoeg bleek, om de edele, zachte menselikheid, de diepe, stille opstandigheid, die dit boek deden groeien, de grote deernis en de rijpe grootmoedigheid, die het werk droegen, zo te waarderen als een deel van zijn eigen zelf....

Frapié's stem klinkt wonderlik teder en sterk tegelijk. En niets ter wereld, ook het vreselikste niet, is in staat, hem terug te brengen van zijn groot en goed geloof. De schrikkelike oorlog, die zoovele geesten heeft aangetast en omgevormd tot onherkenbare vergroeisels, heeft hem bereid gevonden tot groter edelmoedigheid dan ooit. Hij had zelf twee zoons aan het front en de verterende angst, de zenuwslopende verwachting van onheilstijdingen heeft hij in volle gruwelikheid ervaren. Maar nooit is een kreet van wraakzucht uit zijn gemoed gestegen. In de tijden van de vreselikste smart vond hij het sublieme woord van verzoeningsgezindheid en de grootste angst van zijn edelmoedige ziel was, dat de Fransen zichzelf zouden vergeten in de waanzin van de tijd, dat zij vervallen zouden tot de misdaden hunner vijanden. Zijn ‘Contes de la guerre’, zijn ‘Capitaine Dupont’ behoren tot het edelste, wat Frankrijk-in-denoorlog heeft voortgebacht. Hierin spreekt het diepste geweten van het land, dat zijn roeping kent en dat zichzelf behoeden wil voor de woeste verwording, die anderen kan vervoeren tot onmenselikheid, maar die een groot en sterk hart niet kan depraveren. En als in opperste smart de wraakzucht bijna de overhand over alles krijgen zou, dan roept hij zichzelf en Frankrijk met van tranen verstikte stem toe: ‘Honneur, Justice, Bonté!.... Vous n'allez pas, vous, vos régiments et vos chefs, - par le fait d'assassiner des êtres sans defénse - vous n'allez pas, les Français, passer á l'ennemi!....’ En als de zoon roept:

[p. 322]

‘Maman!, il est des folles, des monstres femelles.... chachées.... quelque part.... elles ont tiré sur moi,’

dan houdt hij vol, met krimpend hart, sidderend van pijn:

‘Ça m'est égal!.... Pas nous, les Français, pas nous!’

En wanneer dan de laatste, de opperste smartkreet, de doodskreet de ziel verscheurt:

‘Maman! je vais mourir, elles ont tué ton fils’....

dan aarzelt even het primitieve gevoel van vergelding, de diep-verborgen zucht naar wraak snerpt z'n schreeuw van verzet:

‘Mon enfant! mon petit.... mon adoré.... mon cher petit.... pardon! alors je....’

maar rillend huivert de wijde edelmoedigheid terug voor het monsterachtige woord en werpt de blinde wereld haar sublieme grootmoedigheid in het van haat en wraakzucht verwrongen gelaat, als een vlammend verwijt:

‘Mais non! Au drapeau! Au drapeau!....’

Bedenk, dat dit glanzende woord gesproken werd door een man, wiens ene zoon zwaar gewond in een hospitaal te worstelen lag met de dood, en wiens ander kind elk ogenblik kon neerstorten onder een vijandelike kogel. En tracht u even in te denken, hoe groot een menselikheid zich hier uitsprak....

* _* *

In ‘Les nouveaux contes de la Maternelle’ is regel voor regel, bladzij na bladzij ditzelfde hart aan het woord. De verhalen zijn niet realisties in de gewone zin. Sommige zijn misschien niet eens waarschijnlik te achten. Maar wat een heerlik, rotsvast vertrouwen op de almacht der Goedheid! Wat een teder geloof in de onoverwinnelikheid van het naïeve vertrouwen van een onnozel kind, in de onweerstaanbaarheid van die zoete bede om liefde en bescherming van de kleine onterfden uit de pauperbuurt! De schrikbarende vroegrijpheid van deze Parijse kleuters is ons vreemd en sommigen misschien ongeloofwaardig, maar al was ze niet meer dan een voorwendsel, dan nog was ze als zodanig bewonderenswaardig om de kracht van liefde, die ze tot ontplooiïng brengt. Het zijn allemaal kleinigheden wellicht in de grote omspanning van het geweldige leven, maar elk van deze kleinigheden wordt groot, wordt bijna verheven doordat een wijde liefde haar glans er omheen breidt als een aureool van tedere menselikheid.... Het boek is als een vraag aan je geweten: ‘ben je wel goed genoeg? heb je wel genoeg liefde?’.... Zo is het ganse oeuvre van Frapié: een beroep op je hart ten bate van hen, die lijden.... Frapié is de dichter van de meest edelmoedige, onbaatzuchtige liefde. En hij is een hardnekkig man. Hij klopt zolang aan de poorten van je geweten tot je hem verstaat en je hart openzet, wijd en verlangend....

A.M. de Jong.