De Nieuwe Stem. Algemeen onafhankelijk maandblad der jongeren

[p. 65]

Diplomatenvrede

Vrede sluiten is om de drommel geen plezierig werk. Het is zelfs buitengemeen onaangenaam, zenuwslopend en ondankbaar, ondankbaar zeg ik u, mijne blatende broederen. Voor een diplomaat om dol te worden van razernij, verdriet en teleurstelling. Wat duivel, meneer, waar ben je diplomaat voor geworden? Waarvoor heb je al de jaren van je leven gestudeerd, voor de spiegel gestudeerd, meneer, in het te voorschijn brengen van een bleke, raadselachtige glimlach? Waarvoor heb je zo nauwgezet een stuk of vier vijf talen bestudeerd en alle woorden er uit, die een minstens dubbel-zinnige betekenis hebben, in je arme hersens geprent en er een overvloedig gebruik van gemaakt, zo deskundig, dat nooit iemand je op een leugen heeft kunnen betrappen, omdat je woorden nooit een vaststaande betekenis hadden? Waarvoor heb je elk spoor van geweten uit je gladde ziel weggesneden en dat om je uiterlike verschijning gehangen, zodat je toch één enkel, groot en edel geweten leek? Waarvoor heb je de duivel beloofd, dat je liever je vader en je moeder vermoorden zou en je eigen kinderen levend verslinden, dan ooit één ondubbelzinnig woord te spreken, een woord, waaraan iemand ter wereld houvast zou hebben, een woord, dat iemand zou kunnen omsmeden tot een bewijs van de grondeloze laaghartigheid, de ongeloofwaardige mate van veilheid en hebzucht, die je hele gladde, blinkend gepolitoerde, verraderlike diplomatenziel vullen? Waarvoor heb je je geoefend, hè, dag en nacht, in het opdreunen van edele zinsneden met van prachtig gespeelde ontroering trillende stem? Waarvoor heb je dat hele moeilike en hogelik in aanzien staande metier van knoeien, konkelfoezen, intrigeren, liegen en misleiden geleerd, als je nu in eens....

Wel, het is voor een diplomaat, die zichzelf in het edele vak respecteert, eenvoudig om uit z'n vel te springen!

Daar had je nu de allerhoogste voldoening bijna bereikt. Je had de wereld in vuur en vlam gezet. De blinde volken, die bìjna ziende geworden waren, had je met demoniese handigheid naar je welbehagen tegen elkaar opgejaagd en ze luisterden nog alleen maar naar de verleidelike stemmen van jullie, die hun beulen waren, en die ze aanzagen voor hun onbaatzuchtige, nobele leiders en redders. Jullie spel stond op z'n hoogste spanning en je werkte ijverig aan de voltooiïng van je meesterstuk, dat je werk en je leven bekronen zou. Je wentelde je wellustig in de monsterachtigste leugens als varkens in hun eigen drek. Je vergiftigde de geesten van heel de wereld en maakte ‘de Koningin der Aarde’, de Almachtige Pers, tot je willoos werktuig, tot je altoos bereide slavin, die je leugenachtigste frasen verheerlikte als de hoogste wijsheid, die je smerigste intriges omglansde met aureolen van hoge en schone leuzen. Je beproefde telkens sterker misleiding en alles gelukte en inwendig lachte je, lachte

[p. 66]

je tot de tranen je over de wangen liepen - maar die tranen verklaarde je uit edelaardige ontroeringen en de lach zag niemand.... natuurlik niet. Het leek of het duizendjarig rijk voor jullie was aangevangen! Wat was een koning, een keizer, een tsaar? Hoogstens een paradepop, die jullie het volk voorhield, die danste naar jullie nadrukkelik pijpen. Maar de meesters der wereld, dat waren jullie.... En zelfs je vroegere, enige meester, het kapitalisme, dat jullie in je afschuwelikste, moderne vorm geschapen had, het was je slaaf en het braakte goud op je bevel, goud, waarmee je het bijna zelf verstikt had in je krankzinnige roes van overmoed....

Die oorlog! maar dat was voor jullie de intrede in het paradijs! Elke minuut van de dag kon je allerheerlikst liegen en de feestmalen, waaraan je beroepmatigtezwetsen stond, er kwam geen eind aan. Jullie vochten (d.w.z. natuurlik, jullie lieten vechten, want jullie eigen huid was te kostbaar en te fijn!) voor het recht van de kleine naties, of voor een eenvoudige plaats onder de zon. En het volk juichte: iets van jullie edelmoedigheid, van jullie glans, straalde op het volk af.... En je vocht tegen het Barbarisme, en de anderen tegen de samenzwering om hen van den aardbodem te verdelgen. En je ontstak in edelmoedige toorn, toen een van jullie bende sprak van een heilig verdrag als van ‘een vodje papier’.... En je had gelijk, dat je boos was en ontdaan! Natuurlik hadden jullie zelf honderd maal een even heilig verdrag geschonden en was je elk uur van de dag bereid het weer te doen.... maar dat zégt men niet, nietwaar? Men brengt zijn stand niet in diskrediet door een misdaad tegen de driemaal heilige leugen te begaan!.... En jullie hand lag met zo diep welbehagen om de hals van de wereld en drukte maar, drukte maar aldoor sterker, kneep vaster en vaster de adem af van die stikkende keel, die niet begreep en die nog trachtte te juichen in zijn benauwdheid.... omdat jullie spitse mond maar aldoor zulke mooie, zulke opwindend mooie woorden sprak....

Het was een bloedige orgie, een wellustig feest voor jullie tot monsterachtige tegen-natuurlikheden vergroeide zielen....

Ach....

En toen kwam het einde. Toen moest er vrede gemaakt worden! En verbaasd heb jullie vastgesteld, dat dit werk het bijna onmogelike van jullie vergde: je moest voor de dag komen met directe woorden, die precies zeiden, wat ze betekenden! Men verlangde nota bene van jullie.... ha! ha! ha! wat een ontzettende ironie! van jullie verlangde men, dat je de waarheid zou spreken!.... Lang hebben jullie mekaar aangestaard, bleek en ontdaan. Met afwezige blikken keek je rond, angstig, bevreemd. Kon dat? Kon het leven zo wreed zijn, dàt van jullie te vergen? Was dat het loon voor je onvermoeide inspanning, voor je eindeloze, onaantastbaar-koelbloedige volharding in het meest consciëntieuze bedrog? Afgrijselik! Welk een Noodlot!.... Op de ereplaats aan jullie tafel zat de Waarheid, naakt, schoon, glimlachend. Jullie hebben nog getracht natuurlik, haar te depraveren, haar ook tot je deerne te maken, zoals je de Pers gedaan had, maar het ging niet. Je kon niet ontkomen aan dit noodlot. Nu móest je waarheid spreken. De waarheid over jezelf.... Het allerergste!

Het heeft lang geduurd en het is een uiterst pijnlike operatie geweest. Jullie hebben je gekronkeld en gewrongen in de onmogelikste bochten,

[p. 67]

maar het hielp allemaal niets. De Waarheid zat aan jullie tafel en sloeg je met je keurig verzorgde schedels zo van tijd tot tijd eens tegen mekaar, dat het kraakte. En dan keken jullie mekaar woedend aan en krakeelden als viswijven om een dubbeltje. De trotse, schone leuzen bestierven op jullie leugenachtige lippen en de Waarheid ranselde zolang op jullie duivelachtige zielen, tot je wanstaltige bedoelingen te voorschijn kwamen, en er niets overbleef van wat zo mooi, zo edel, zo menslievend en zo verheven leek. Jullie ruzieden als pooiers om de buit van een welgegeslaagde roofpartij. Je liet zo nu en dan je mes even blinken, waarop bloed nog glansde van de verslagen.... ‘tegenpartij.’ De Italianen, mede edelmoedige voorvechters voor alle schone menselike rechten, liepen weg van jullie raad, omdat je hen niet eens wou toestaan de gebonden overwonnene de hals af te snijden. En Japan, dat zo onbaatzuchtig in de strijd gegaan was tegen het Europeese barbarisme, het arme Japan wilden jullie het smakelike brokje uit de mond slaan, dat het juist wou inslikken.... maar het sloeg de tanden naar jullie begerige vingers en je zweeg.... En België, jullie kleine, arme, geranselde vriendje, dat jullie toch zo danig liefhadden, dat mocht niet eens een stukje van Holland gappen en z'n jankend jammeren trokken jullie je niet aan, erger: je gaf hem geen eens wat je hem beloofd had.... Hij was immers te klein en te uitgebloed om gevaarlik te zijn?! En al de idealen, waarvoor je de harten in gloed gezet had, hebben jullie moeten verraden, omdat je je hart moest tonen zoals het was, en omdat dat hart is samengesteld uit enkel hebzucht en verraad. Jullie Volkerenbond! Ha! ha! ha! jullie Volkerenbond, hè? Dat is jullie enige lichtpunt in deze duistere tijden: kan een meesterstuk worden van geheime diplomatie, met kasten vol vodjes papier, elk de mogelikheid inhoudende van nieuwe bloedorgiën, van nieuw bedrog en knevelarij.... Maar ik vrees.... Ik vrees, dat jullie nu zoveel waarheid verteld hebben over jezelf, dat wij jullie niet meer zullen geloven, als je weer - aan 't liegen slaat....

Fataal, hoor!

Hadden jullie zelf wel gedacht, dat jullie zo klein, zo laaghartig, zo gluiperige, nijdige monstertjes waren? Zulke krentenwegers en domme diefjes? Van je gemeenheid nu nog gezwegen, maar wat ben je misselik, peuterig klein! Wat ben je bang voor mekaar en wat grijp je gul in de zak van anderen om mekaar tevreden te stemmen. De schande van Duitslands diefstal van Elzas-Lotharingen - o ja, waarom heb jullie in 1871 die verachtelike rover niet dadelik deze buit uit z'n klauwen gescheurd? Toe, Engeland en Italië en Amerika en Japan, 't was toch zo ingemeen en jullie zijn zulke hevige voorvechters gebleken voor recht en eerlikheid!? - die schande gaat over op Frankrijk, neen, op Clemenceau en z'n genoten, die nu het Saarbekken gaan stelen.... O, inderdaad, jullie zijn overwinnaars. En je hebt je vijand aan handen en voeten gebonden voor je liggen en je bent onovertrefbaar in het doorzoeken van al zijn zakken: en geen schilfertje aan waarde zal hij behouden....

Daar is een man onder jullie, die niet van het vak was en die de naam had, een eerlik, idealisties mens te zijn. Wilson!

Maar hij is op een of andere manier door jullie vergiftigd. Iedereen wist, dat hij niet tegen jullie intriges zou op kunnen. Maar waarom is Wilson niet opgesprongen, toen jullie de wezenlikheid van je ziel

[p. 68]

toonden? Waarom heeft ie jullie niet vol afschuw in je grijnzende tronies gespuwd? Waarom is ie niet haastig weggevlucht uit de pestwalm van jullie eindelik losgekomen atmosfeer? Hij had kunnen verschijnen voor het aangezicht der mensheid en vol schrik jullie daden kunnen verloochenen. Hij had zijn handen kunnen wassen in onschuld en de wereld zou hem gehuldigd hebben als een eerlik man met een goed karakter. Die het goede gewild had, al had ie 'et niet gekund.... Nu is Wilson jullie raadselachtige medeplichtige en hij staat met zijn veertien punten als een hatelike belachelikheid voor heel de wereld. Zijn veertien punten, die zich samengetrokken hebben nu tot één enkele punt: die van het zwaard van Foch, maréchal de France.

En wat dachten jullie nu?

Dachten jullie nu heus, dat dat allemaal zo maar ging?

Dachten jullie, dat de volken nog niet beter wisten te doen, dan jullie maar je gang laten gaan?

Dachten jullie, dat de wereld blind genoeg was om de waarheid niet te zien, die jullie zo schaamteloos voor haar ogen hebben gezet?

De volken ontwaken. Ze voelen aan hun keel de sporen van de nijpende greep en zien in de spiegel de blauwe moeten daar en ze kijken met verdachte belangstelling naar jullie vingers, die wonderlik veel gelijken op die pijnlike afdrukken.... Daar luikt zo iets op als een vernieuwd internationaal arbeidersleven, dat een woordje mee wil spreken over jullie volkerenbond, en die ter zijde zal schuiven als een paskwil en jullie de zijne dicteren. De massa's in jullie eigen landen heffen verbaasd het hoofd op, vragen zich verwonderd af, of het waar is, of jullie werkelik met zulke enorme leugens hen in het vuur gejaagd hebben, of ze inderdaad hun bloed gaven voor de voldoening van jullie teugelloze, vuile hebzucht? En hun dreigend gegrom overstemt het tevreden geknor van de stupide jingo's en chauvinisten, die zich verkneuteren van pret over het bereiken van alle (inwendig!) gestelde ‘oorlogsdoelen!’....

Ik vroeg jullie een paar maanden terug om meer zulke woorden, als waar ik me toen om verheugde. Eerlik gezegd, had ik niet zo'n enorm woord van jullie verwacht, als je spreekt met deze ‘vredesvoorwaarden’... Het is prachtig, het is onovertrefbaar! En eens zal de wereld je dankbaar zijn voor deze eerste woorden van waarheid, die de meedogenloze omstandigheden jullie uit de keel gewrongen hebben. Maar ik vrees, voor jullie.... ik vrees, dat jullie deze uiting van dankbaarheid niet beleven zullen. En zeker niet óverleven.... Niet dat ik dat erg vind overigens! Integendeel!

10 Mei 1919.

Frank van Waes.