De Nieuwe Stem. Algemeen onafhankelijk maandblad der jongeren

[p. 241]

Bespiegelingen van een jeugdigen grijsaard

Ironie bien comprise commence par soi-même.

^**^*

Schaamtegevoel is de bekentenis van een reeds vrij ernstige verdorvenheid.

^**^*

Preutsheid is het bleke masker, waarachter de bewustheid van zeer onreinen zielsstaat zich tracht te verduiken.

^**^*

Als alle menschen naakt liepen, kon de zedenpolitie haar aandacht wijden aan, laten we zeggen, de zeden op het gebied van handel, industrie en bankwezen. Maar de regeering, die dat zou goedkeuren, hadde zich voor te bereiden op een revolutie der - bourgeoisie.

^**^*

Onzedelijkheid op sexueel gebied is gewoonlijk weinig winstgevend voor den deftigen burger, die haar bedrijft. Daarom heeft onze maatschappij geen bezwaar gemaakt een zedenpolite in te stellen om haar ‘uit te roeien.’

^**^*

Onze zedenpolitie is het onzedelijkste instituut van den modernen tijd: zij dwingt de vindingrijke onzedelijkheid tot dieper geheim, en deze wint daardoor aan perversie en raffinement. - Ook dus: aan omvang en.... aantrekkelijkheid.

^**^*

Geweten, waarover zulke schoone en verheven dingen te zeggen, en ook gezegd zijn, heeft, nader beschouwd, niets universeels of werkelijks. Het is eenvoudig een cultuurverschijnsel en als zoodanig van geringe innerlijke waarde.

Elke beschavingsperiode, elke beschavingssfeer heeft haar eigen ‘geweten.’ Bij ons gaat het, helaas, niet veel dieper of verder, dan de banale vraag van het ‘qu'en dira-t-on?’....

^**^*

Berouw is de bekentenis van zelfoverschatting eener ziel, die een daad verricht heeft boven haar kracht.

[p. 242]

Als een vrouw dezelfde schunnigheid uithaalt, die den man glimlachend vergeven wordt onder de uitspraak, ‘dat het menschelijk is,’ verplettert men haar onder het ernstige vonnis, ‘dat het onvrouwelijk is.’ Wat een compliment aan het genus ‘vrouw’ zou zijn, als het geen laaghartig smoesje was.

^**^*

Zedelijkheid houdt niet zelden nauw verband met kennis van fisiologie. Het ‘heilig huwelijk’ tusschen broeder en zuster der Egyptenaren is tot gruwelijke bloedschande geworden, sinds - de vee- en hondenfokkers de gevaren der ‘eenteelt’ hebben leeren kennen en vreezen.

^**^*

De beschaving en het samenleven in een ‘geordende maatschappij,’ hebben den mensch zoozeer ontaard, dat hij zelfs een huwelijk, dat zonder opzet kinderloos blijft, niet daarom alleen zonder meer voor ontbonden houdt.

***

De bloei van ‘de schuine mop’ onder alle standen, is het schrijnendste bewijs voor de zedelijke onrijpheid van ons volk, of.... voor de onzedelijke rijpheid?....

***

Dat den man op sexueel gebied zooveel meer vergeven wordt dan de. vrouw, vindt zeker zijn oorzaak in de minderwaardige rol, die de man in het scheppingswerk der natuur vervult. Vermoedelik behoort hij niet meer te zijn, dan de toevallige verwekker van het nieuwe wezen, dat onvervreemdbaar eigendom der moeder is en blijft - tot het op eigen beenen staan kan.

***

De vrouw is principieel passief. Aan een iedaal kan ze zich volkomen geven, maar meer ook niet. Soms meent ze, onder invloeden van allerlei aard, dat dit niet voldoende is, en gaat er voor werken. Dit nu wordt haar noodlottig. Want werken voor het ideaal kan ze door overgroote toewijding, die onmiddellijk overslaat tot fanatisme, niet anders dan dilettanties, en bevrediging vindt ze er nimmer in.

Zoodra ze zich - aan welk ideaal dan ook - eenmaal gegeven heeft, weet ze niets meer, dan dit ideaal alleen en dan nog het ideaal tot in z'n verste mogelijkheden. Met dikwijls schrikaanjagend raffinement zoekt ze voorwendsels om zich te kunnen opofferen en blijmoedig zal ze zich aan de vernietiging prijs geven, zoodra ze meent, dat het heilig ideaal dit eischt. En nooit dringt het begrip tot haar door, dat ze in al dit tumult niets zoekt, dan bevrediging voor haar eigen, diepste driften.

Wanneer ze mee gaat ageeren, in de koel beredeneerde actie-vanalle-dag, dan lijkt het werk haar nooit streng en stout genoeg. De eischen der practijk aanvaardt ze niet, omdat die dwingen tot concessies - wellicht slechts geringe en dan nog tijdelijk - en haar vurige geestdrift elke concessie verwerpt. Zij wil, direct en met één enkele, grandioze greep, alleen het absolute, volmaakte ideaal. Zelfs het verstand der vrouw

[p. 243]

zetelt in haar gemoed en met het hart werkt men alleen passief. De vrouw ondergaat het ideaal en móet het daarom aan den man overlaten, de werkwijze te bepalen.

Grijpt ze desondanks toch mee naar de leiding van den dagelijkschen arbeid, dan vat ze die aan, zoo blind en hartstochtelijk, dat het haar krachten sloopt, lang voor ze het geringste bereikt heeft. Zij toornt tegen de slapheid van de werkers en noemt hun practische voorzichtigheid verraad aan het allerheiligste. Spoedig kan ze niet meer, geeft het op en weent van teleurstelling. Ze trekt zich terug, wantrouwt, ja veracht het werk en die het doen, maar aanbidt het ideaal heviger en blinder dan ooit te voren.... En als het leven haar dan verder de hoogste bevrediging: de moederschap onthoudt, is zij in staat, op een gunstig moment zich opnieuw in den strijd te werpen, als ze de vernietiging zeer dichtbij voelt....

Heb ik hierbij gedacht aan de tragedie der geestelijke geschiedenis van Rosa Luxemburg en.... Henriëtte Roland-Holst?....