De Nieuwe Stem. Algemeen onafhankelijk maandblad der jongeren

[p. 92]

Het daghet

Umwertung aller Werte.

Het valt moeilijk, gedurende de laatste maanden, de snel evolueerende gebeurtenissen in je op te nemen en te verwerken. Hoeveel is er den laatsten tijd onder den druk der omstandigheden niet gewijzigd en wat zal ons in de toekomst nog te wachten staan!

Wat onze ooren nauwelijks konden gelooven, is geschied, wat voor onze oogen onbestaanbaar leek, toont zich als een beeld der werkelijkheid en in onze gedachten, die het complex der gebeurtenissen nauw vermalen kunnen, leeft slechts één geloof, één verwachting, één brandende kracht van herculisch vertrouwen: dat wij op weg zijn naar de groote toekomst, dat wij van geloovers weters, van zoekenden vinders en van passief ondergaanden thans bereid zijn ons te louteren voor het betreden van de nieuwe wereld.

Het is of wij bezig zijn een groote reis te ondernemen, of wij bepakt en bezakt zijn met talrijke lasten die we zoo noodwendig behoeven op dien eindeloozen weg, maar die we van ons af zullen wentelen nu we in die verte eindelijk, o! eindelijk, iets mogen aanschouwen wat ons ongestild verlangen zal kunnen bevredigen.

Want wij zijn op weg, niets vermag ons meer tegen te houden en.... wij gaan zoo vlug, zoo onverwacht vlug. We hadden allen nog gedacht, dat het met die oue trekschuit zou gaan, met dien regelmatigen gang die we tot nu toe kenden; maar opeens is er iets gebeurd, het lijkt op een plotselinge uitvinding, en ziet! het gaat niet meer zooals wij allen, ja wij allen, gedacht hadden, wij loopen niet meer en wij varen niet meer en wij reizen niet meer, maar wij vliegen! 't Gaat bliksemsnel. En bij dien enerveerenden gang die ons benevelt en het bloed doet stijgen, moeten wij elkaar nog steeds toeroepen: ja, heusch, 't is waar, 't voltrekt zich, je weet niet hoe 't gekomen is en wij begrijpen het eigenlijk ook niet, maar ziedaar dan, de blauwe vogel is bij ons, zie haar fladderen om onze verdwaasde hoofden, neen zoo dicht is zij ons tot nu toe toch nooit genaderd.

* _* *

Nadat wij den onheilspellenden eersten Augustus van het jaar 1914 ten vierden male hadden moeten herdenken, was de wereld tot een moedeloosheid gedaald als nooit te voren. De arbeidersklasse was niet alleen verslagen, maar 't scheen of ook haar geest, haar willen en verlangen voor altijd gebannen was. Maar o, alles schijn. Want in de knellende banden van nationalisme, waarin het proletariaat noodwendig gevangen bleef, was het niet mogelijk vrij te denken. De machtige suggestie - ver-

[p. 93]

door demagogische leiders en een in-verdorven bourgeois-leugenpers, als werd hier de strijd gevoerd om de werkelijke bevrijding van het slaafsche juk, - was te sterk, om internationale verbroedering tot stand te brengen.

Maar tijdens dezen oorlog reeds, ten vorigen jare, waren de symptonen aanwezig, dat de strijd der arbeiders tegen kapitalistische onderdrukking opnieuw, maar dan hardnekkiger dan ooit, zou worden gevoerd.

Het begon met de geweldige Russische omwenteling. Het is de machtige inzet van den heroïeken strijd dien de arbeiders nu overal gaan voeren, het is de inluiding van den nieuwen tijd, van een nieuwe aera in de geschiedenis en tegelijkertijd het laatste bedrijf van het schandstuk der barbaarsche samenleving: het kapitalisme genaamd.

Men begrijpe ons goed: wij wenschen geen adoratie der huidige Russische toestanden, wij willen niet in geëxalteerde woorden getuigen van onze bewondering voor het bolsjewisme, maar wij willen wèl doen uitkomen, dat de Revolutie in Rusland het eerste symptoom is geweest van herleving van de strijdkracht der arbeidersklasse. Welke bloedschuld de tegenwoordige leiders ook op hun geweten hebben, vanuit Rusland is de stoot gekomen en van dááruit is nieuwe overtuiging gewekt, dat de arbeiders tot iets in staat zijn. En de bourgeoisie, deze oude afgeleefde klasse, wier nieuwe idealen slechts kunnen worden verwezenlijkt door haar vijanden, de arbeiders, zij had zoo vurig gehoopt, dat ‘de eenheid,’ ‘het gevoel van eendrachtigheid,’ het nationale instinct der ‘Zusammengehörigkeit’ etc. etc. zóó sterk in de onterfde klassen zou blijven leven, dat haar de lust voor eeuwig ontgaan zou den klassenstrijd opnieuw aan te binden.

In Rusland bleef het spoken en ongetwijfeld - men moge het willen ontkennen, het zal weinig baten - de zucht van het vrijheidsverlangen der Slavische bevolking en de energie waarmede zij streed, heeft invloed op de arbeidersklasse van andere landen uitgeoefend. Invloeden zijn nu eenmaal niet tastbaar en daarom moeilijk te onderkennen, maar dat zij ons het besef van de mogelijkheid der emancipatie hebben nader gebracht, lijkt ons vanzelfsprekend.

In Midden-Europa bleef het langen tijd rommelen, het nationalisme had daar de geesten zoo sterk beneveld, het had de proletariërs schijnbaar tot de sterkste aanhangers van het Pruisische régime vervormd. Het meest misleid van alle arbeidersklassen in de oorlogvoerende landen, was den Duitschen arbeiders met geweld de overtuiging opgedrongen, dat deze oorlog door den vijand ontketend was en dientengevolge ieder welgeaard burger het zwaard uit de schede moest trekken om den vijand te verslaan. En ziet, de suggestie en verdwazing gingen zelfs zóó ver, dat men meende, dat eerst dàn van nationale bevrijding sprake kon zijn, wanneer het grootste deel van de wereld onder den voet was geloopen. O sancta simplissitas!

Maar kentering zou er komen en als het besef niet van binnen-uit kwam, zou het van buiten-af moeten komen. En het kwam; Duitschland dreigde te worden verpletterd. Na de roemrijke veldtochten in het voorjaar van 1918, de Duitschers op weg naar Parijs.... hoe duizelt het nog in onze, in liefde voor Frankrijk, gloeiende hoofden...., kwam de débâcle. Het was of thans tot waarheid kwam wat door een der grootsten eens was gezegd: denn alle Schuld rächt sich auf Erde.

[p. 94]

Broeder Bulgarije valt af, Turkije onmachtig tot daden, Oostenrijk-Hongarije uiteengevallen en vorming van nieuwe zelfstandige staten, zooals de Duitsch-Oostenrijksche, de Tschechische, de Yougo-Slavische enz. En dan komt het oogenblik, dat de Duitsche macht, die alreeds verzwakt was, nog aanmerkelijk gaat tanen. Het is niet voldoende gebleken, dat in die vier jaren door duizenden vrijheidsvrienden (maar ook door vijanden) gepleit was voor de afschaffing van het ancien-régime der Pruisische sabelheerschappij, het moest eerst in de koppen gemokerd worden, dat democratiseering der wereld allerminst bereikbaar was zoolang één land bestond, waarin de oorlog slechts als een vroolijk-frisch amusement beschouwd werd.

Het oogenblik kwam.... ‘en men zag dat het goed was.’ Want de ontzettende choc had Duitschland doen ontwaken, of liever gezegd maakte een einde aan het incubatie-tijdperk, dat de Duitsche arbeider doorleefde en gaf den vrijen teugel aan de democratie. Want groote gebeurtenissen in de historie geschieden nimmer plotseling, zij worden in stilte voorbereid en als in een natuurproces groeien zij langzaam-ongemerkt. Maar dan plòts kan men een belangrijke mutatie waarnemen.

En thans is dan gebeurd wat we nauwelijks konden bevroeden, wat we wel eens verwachtten, maar niet zóó spoedig, Duitschland een democratische staat.

Zeker, donkere wolken steken op, de pas bevochten vrijheid wordt in gevaar gebracht. De bourgeoisie, gered door de democratische arbeidersklasse van een wissen ondergang door het ingrijpen dier arbeiders in de staatsmacht, steekt de kop weer op. Ze stond even verbijsterd, perplex van de onverwachte wending. Maar weer tot bezinning gekomen verheft ze zich en tracht haar verloren tooverland te herwinnen. Maar de vrijheid, zoo duur gekocht zal en kan niet verloren gaan. Al zal ook de onbeperkte macht, naar wij vreezen, door de socialistische leiders niet kunnen worden behouden in den volstrekten zin des woords, de Duitsche arbeidersklasse zal zich de macht niet meer laten ontfutselen. Want zonder haar zal voor de toekomst regeeren niet meer mogelijk zijn.

Het hoogst-verblijdende van deze episode der nieuwe maatschappijwording is wel, dat met reden kan worden aangenomen, dat de emancipatiestrijd der arbeidersklasse zich weldra ook tot de landen der geallieerden zal uitbreiden. Lang kunnen oorlogsroem en overwinningsroes de geesten benevelen, maar niet veel langer dan dat het krijgsgejuich verstorven is en de groote dagelijksche zorgen weder een aanvang nemen. Wel zal de bourgeoisie in die landen tot concessies bereid zijn ten einde haar heerschappij hechter te verzekeren, maar juist de diep-ingrijpende hervormingen, welke een revolutionnaire omvorming beduiden, zal zij nimmer kunnen geven, wijl haar bestaan daarmede onvereenigbaar is. En juist deze omwentelingen behoeft de arbeidersklasse.

Hoezeer ook in de landen der geallieerde mogendheden gevreesd wordt voor een al te onwelkome vloedgolf van democratische denkbeelden, moge blijken uit het volgende fragment uit een enkele dagen geleden gehouden rede van Lloyd George, gehouden als inleiding van de weldra plaats vindende parlementsverkiezingen in Engeland.

Het heet daarin:

[p. 95]

‘Op dit oogenblik gaat een vernielende vloedgolf over twee derde gedeelte van Europa en de toestand is vol van gevaarlijke mogelijkheden. Indien, door gebrek aan moed bij hen, die als leiders optreden, door gebrek aan steun van hen, die geleid moeten worden of door zelfzucht eener partij, het nieuwe parlement faalde, zouden de instellingen van dit land denzelfden weg opgaan als vele andere in het overig Europa. Engeland is sedert generaties de wereld ten voorbeeld geweest wegens de bereidwilligheid der regeerende macht om zich aan te passen bij nieuwe toestanden en het moet dit voorbeeld blijven geven. Wij kunnen niet terugkeeren naar den ouden toestand. Als een ploegschaar heeft de oorlog den grond in Europa doorwoeld. Indien wij thans niet zaaien zullen onkruiden opschieten en grasland is beter dan grond, bedekt met vergiftige gewassen. Indien het nieuwe parlement tegen zijn groote taak opgewassen blijkt, zullen troon en rijk stevig zijn gegrondvest op een gelukkig, welvarend, tevreden volk.’

Ook uit de woorden der tegenstanders is het waar te nemen: ....‘la démocratie est en marche et rien ne l'arrêtera! De oorlog heeft de macht en beteekenis der arbeidersklasse alom aangetoond, hij heeft bewezen, dat de bourgeoisie zonder haar niet leven kan, maar tevens dat de arbeidersklasse met haar op den duur niet leven wil!

Een heerlijke tijd breekt aan. Een nieuwe lente en een nieuw geluid. Zelfs is het lage landje bij de zee zijn groote dagen, die in buitengemeene spanning worden doorleefd.

Thans, na de duistere jaren van oorlog, ontwikkelt zich de onweerstaanbare drang naar menschwording. Wij juichen, omdat wij jongeren ons met vreugde willen scharen onder de banier van de toekomst!

19 November 1918.

Andr. Sternheim.