Nieuw Letterkundig Magazijn. Jaargang 33

[p. 37]

Audrey Hepburn, Casanova en P.C. Hooft
De geneugten van de genealogie
Peter van Zonneveld

Velen herinneren zich haar nog: Audrey Hepburn, de ragslanke actrice met de bambi-ogen. Het oermodel van het ‘zwarte jurkje’. Hoe zij elegant in amazonezit achterop de Vespa bij Gregory Peck door Rome scheurt, nog altijd een veel gebruikt reclamebeeld voor vakanties in Rome. Het giegelende meisje. Maar wie kent de ware Audrey Hepburn?

Op een winterse dag in 1759 reed Giacomo Casanova met de elfjarige Hester Hooft in een koets door Amsterdam. Ze waren op weg naar een concert. Volgens de Memoires ontspon zich een gesprek over het huwelijk. Hester zei dat ze niet van iemand mocht houden voor ze wist dat diegene haar echtgenoot werd. Toen zei Casanova:

‘Dus u houdt niet van iemand?’
‘Nee, sterker nog: ik heb daartoe nog niet de aandrang gevoeld.’
‘Ik mag dus uw hand kussen?’
‘Waarom mijn hand?’
‘Zij trok haar hand terug, schonk mij haar mond, en gaf mij een bescheiden kus terug die mijn hart raakte.’¹

Hester Hooft (1748-1795) was de dochter van Hendrik Hooft (1716-1794), die het tot burgemeester van Amsterdam zou brengen. Zijn stamboom gaat in elk geval terug tot Willem Hooft (1549-1605). Dat was een broer van de Amsterdamse burgemeester C.P. Hooft (1547-1626), over wie Vondel schreef: ‘Hoe heeft hem Amsteldam ervaeren wiis en simpel: Een hoofd vol kreucken, een geweten sonder rimpel.’² Men houde in gedachten dat diens zoon, de dichter P.C. Hooft, tegen deze Willem ‘oom’ moest zeggen.

We keren terug naar Hester. Casanova bleek buitengewoon van haar onder de indruk, vooral vanwege haar zelfverzekerde intelligentie. Ze was uiterst geïnteresseerd in de kabbalistiek die hij bedreef, maar wist hem daarin uiteindelijk ook te ontmaskeren. Bij die ene kus is het niet gebleven, maar heel veel verder ging het niet. Ook later heeft hij haar nog ontmoet. Er zou zelfs even sprake zijn geweest van een huwelijk, mede op aandringen van haar vader. Wat de Italiaanse huisvriend over haar schreef, is zonder meer innemend. Ik ben het geheel eens met wat Casanova-kenner D. Hoek heeft opgemerkt:

Casanova, een even kleurrijk als toegewijd vriend uit haar prilste jongemeisjestijd, heeft in een aantal van de bekoorlijkste bladzijden van zijn Mémoires een monument voor haar opgericht dat haar, hoe afgesleten haar nagedachtenis ook bij haar eigen nageslacht wezen mag, bij hele geslachten van liefhebbers van het briljante woord niet minder dan wereldfaam heeft bezorgd.³

Als zeventienjarige trouwde zij in 1765 met George Clifford (1743-1776), telg uit een welgestelde familie. Zijn grootvader, George Clifford (1685-1760), bezat het buiten de Hartekamp bij Heemstede, waar Linnaeus nog vertoefde. Die schreef een imposant boek over de plantenverzameling aldaar, getiteld Hortus

1 Giacomo Casanova, De jacht op geld. Memoires deel 5. Vertaald door Theo Kars. Amsterdam, 1994, p. 153. Over de datering van Casanova's eerste bezoek aan Amsterdam wordt verschillend gedacht.

2 Vondel, Werken. Deel 3, Amsterdam, 1929, p. 301.

3 D. Hoek, Casanova in Holland. Zaltbommel, 1977, p. 78. Hier ook nadere informatie over zijn bezoeken aan ons land. Zie ook: Casanova, Hollands avontuur. Vertaald en van commentaar voorzien door Frans Denissen. Amsterdam, 1991.

[p. 38]

Hester Hooft als zeventienjarige. Schilderij van J. Humbert. Particuliere collectie.

Cliffortianus (1738). De kleinzoon en Hester kregen twee dochters. Tien jaar na de dood van haar man hertrouwde zij met admiraal Jan Hendrik van Kinsbergen (1735-1819), die ouderen zich uit hun schooltijd zullen herinneren als de held van de Doggersbank.

In het vervolg van mijn verhaal zal ik, om sneller bij mijn doel te komen, niet in detail alle echtverbintenissen en de daaruit voortgesproten kinderen vermelden. Een van die dochters uit het eerste huwelijk, Hester Clifford (1766-1826), trouwde met de roemruchte Gijsbert Karel van Hogendorp (1762-1834), de spil van het Driemanschap uit 1813. Hun zoon Dirk van Hogendorp (1797-1845) kreeg een dochter Caroline van Hogendorp (1831-1905). Haar dochter Elbrigje van Asbeck (1873-1939) kreeg een dochter Ella, later bekend als barones van Heemstra (1900-1984). Zij werd de moeder van Audrey Hepburn.

Oorlogservaringen

Zoals men weet heeft Audrey Hepburn de oorlogsjaren in Arnhem en Velp doorgebracht. Haar moeder was in 1926 te Batavia getrouwd met de welgestelde financiële adviseur Joseph Hepburn-Ruston. Op 4 mei 1929 werd in Elsene bij Brussel hun dochter Audrey Kathleen geboren. Vader Hepburn werd een fervent aanhanger van de fascistische partij van Oswald Mosley - zo hebben de ouders van Audrey Hepburn in 1935 de hand van Hitler geschud. Na hun scheiding in datzelfde jaar verbleef Audrey op een kostschool in Engeland. Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, heeft haar moeder haar naar Nederland laten komen.

Die oorlogservaringen zijn bepalend geweest voor haar verdere leven. Ze heeft ontberingen gekend, is ernstig ziek geworden, en heeft met eigen ogen gezien hoe joden in treinwagens werden afgevoerd. Haar oom is bij een represaille-maatregel door de Duitsers gefusilleerd. Zelf heeft ze in 1943 contact onderhouden tussen het verzet en een Engelse parachutist, die in een bos bij Arnhem terecht was gekomen. Ze was zo slim om op de terugweg bloemen te plukken. Toen ze werd aangehouden door een Duitse patrouille, maakte ze met haar boeket een beleefde reverence. Dat heeft haar voor lastige vragen behoed. De opbrengst van haar eerste ballet-optredens ging ook naar het verzet.

Tijdens de Slag om Arnhem in september 1944 verbleef ze in Velp. Het was een tijd waarin ze veel gebrek heeft geleden. Nadien is ze nog naar Arnhem teruggegaan om voedsel te halen. Bij het zien van een stel Duitsers verschool ze zich in de kelder van de ruïne van een huis. Dat moet enige dagen hebben geduurd. Aan dit alles zou ze geelzucht, ademhalingsproblemen en oedeem hebben overgehouden. Toen ze kort na de oorlog het dagboek van Anne Frank las, voelde ze een diepe verwantschap. Ze werd gevraagd om de rol van Anne Frank te spelen in een film, en heeft dat geweigerd, omdat ze haar carrière niet wilde bevorderen door het leven van het joodse meisje te exploiteren.⁴

Na de bevrijding heeft ze ook nog enige jaren in Amsterdam gewoond. De adressen zijn bekend. Sindsdien is ze nog meermalen in ons land terug geweest. Aan het eind van haar leven presenteerde

4 Zie Alexander Walker, Audrey. Her Real Story. Third edition. London, 2000. Ook: Interview met Lesley Garner in The Sunday Telegraph 26 mei 1991 (via http://www.ahepburn.com/article6.html). Voorts is er de website Arneym (http://arneym.nl/arnhemmers/hepburn/index.html).

[p. 39]

ze de bekroonde Amerikaanse tv-serie Gardens of the World, opgenomen in het voorjaar en de zomer van 1990. De eerste aflevering werd uitgezonden in 1993, een dag na haar dood. In deze reeks documentaires zie je haar onder meer rondlopen in de Keukenhof. Ook leest ze de passage voor over de kastanjeboom die Anne Frank uit haar zolderraam kon zien (fragmenten van die in 2010 omgewaaide boom worden nu als een soort relikwieën verhandeld).

Cultuurhistorica Hanneke Ronnes en antropologe Ellen Lammers hebben een overtuigend pleidooi gehouden om de plaatsen van herinnering die in Nederland met Audrey Hepburn te maken hebben, meer te koesteren dan nu het geval is.⁵ Ze noemen er ook een paar. Ik zou daar nog een plek aan toe willen voegen: het graf van Hester Hooft in de Oude Kerk te Amsterdam. Zij was immers een voormoeder van Audrey Hepburn. Het is een aantrekkelijke gedachte dat de afstammingslijn van deze zo begaafde, sympathieke en charmante actrice uit de twintigste eeuw via grillige paden uiteindelijk is terug te voeren tot een man tegen wie de vermaarde P.C. Hooft ‘oom’ moest zeggen.

Audrey Hepburn in 1954. Foto Bud Fraker.

5 ‘Vergeten geschiedenis. Audrey Hepburn en Nederland’. In: Gen. magazine 20 (2014), 2, p. 52-56.