Nieuw Letterkundig Magazijn. Jaargang 10

Uit de Zuidelijke Afdeling

Min of meer onbedoeld is in de werkvergaderingen van de Zuidelijke Afdeling gedurende het lopende verenigingsjaar het thema van de biografie centraal komen te staan. Op 2 mei 1992 belichtte het lid dr. Jac Bosmans uit Nijmegen een aspect van zijn biografisch onderzoek naar de KVP-politicus Romme. In oktober van vorig jaar verscheen het eerste deel van zijn Romme-biografie, dat de periode 1896 tot 1946 behandelt. In zijn voordracht voor de Zuidelijke Afdeling onthulde Bosmans een stukje van het volgende deel. Hij besprak de geringe belangstelling van Romme, die tussen 1946 en 1961 fractievoorzitter was van de KVP in de Tweede Kamer, voor de buitenlandse politiek en met name voor de Europese integratie. Vanuit verschillende invalshoeken, waaronder Romme's gebrekkige talenkennis, droeg Bosmans verklaringen voor deze houding aan.

In de werkvergadering van 26 september - een voor 20 juni geplande werkvergadering kon door omstandigheden geen doorgang vinden - gaf het lid dr. Jos Perry uit Maastricht een voorproefje van zijn biografie van de socialist Willem Hubert Vliegen (1862-1947). Onder grote belangstelling van leden en belangstellenden besprak hij een aantal problemen die hij bij zijn biografisch onderzoek ontmoette. In het Dertiende jaarboek voor het democratisch socialisme zal eerlang een voorstudie van Perry's Vliegen-biografie verschijnen. Hierachter kan men een samenvatting van zijn voordracht voor de Zuidelijke Afdeling aantreffen.

Tijdens de laatste werkvergadering van dit kalenderjaar, op 21 november, verzorgden de voorzitter en de secretaris van de Zuidelijke Afdeling elk een inleiding. Laatstgenoemde zette de biografische lijn voort met een voordracht over ‘Dichterschap als dienstbaarheid: de priesterdichter René Klinkenbergh (1886-1973)’. De voorzitter, dr. Wiel Kusters, sprak ‘Over het beklimmen van de Parnassus. Voorlopige inleiding tot het literair alpinisme’.

Peter J.A. Nissen, secretaris

[p. 44]

Onder de titel ‘De man met de hamer - Op weg naar een biografie van W.H. Vliegen’ hield dr. Jos Perry op 26 september 1992 een voordracht voor de Zuidelijke Afdeling der Maatschappij te Maastricht. Hier volgt een samenvatting.

Vijfenveertig jaar na zijn dood is de socialist Willem Hubert Vliegen (1862-1947) een betrekkelijk onbekende. In tegenstelling tot andere pioniers van de Nederlandse arbeidersbeweging zoals Domela Nieuwenhuis, Troelstra, Wibaut, Schaper, zag Vliegen af van het publiceren van lijvige memoires. Hij liet het bij een tachtigtal bladzijden over zijn eerste 35 levensjaren, oorspronkelijk geschreven als vervolgverhaal voor de krant, later gebundeld verschenen onder de titel Mijn herinneringen als typograaf (1936). Van zijn overige, omvangrijke gepubliceerde werk wordt vooral zijn geschiedschrijving van de socialistische beweging veel gelezen en geprezen - zij het vrijwel uitsluitend door historici die zich in deze beweging verdiepen. Als propagandist en politicus mist Vliegen de bekendheid van Domela Nieuwenhuis en Troelstra. Weliswaar was hij buitengewoon actief en invloedrijk en speelde hij langer dan wie ook een leidende rol in ‘zijn’ Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (‘de partij van Vliegen en Troelstra’); maar een charismatische figuur was hij niet. Hij was zeer aanwezig, maar op zijn eigen, onnadrukkelijke manier.

Temidden van de prominenten van de Europese socialistische beweging in de periode tot 1940 is Vliegen niettemin een opmerkelijke figuur. Wie van deze kopstukken de antecedenten nagaat, hun afkomst, milieu, opleiding, beroep, struikelt over de zonen (en, hier en daar, dochters) uit welgestelde milieus, kinderen van kooplieden, academici, artsen en advocaten. Vliegen daarentegen was een selfmade man, en daarmee in deze kring een exemplaar van een zeldzame soort. Dat het type van de arbeider-autodidact in de socialistische beweging steeds zeldzamer werd, was iets dat hem bedroefde.

Zelf kwam hij uit een Zuidlimburgs geslacht van schrijnwerkers, meubelmakers, kuipers. Zijn voorvaders waren mannen die met hout werkten, die uit ruw hout met geduld en vakbekwaamheid iets nuttigs, iets moois maakten. Het hamertje waarmee hij als jongen in zijn vaders werkplaats speelde, was een van de weinige voorwerpen uit zijn jeugd die hij zijn leven lang bewaard heeft. Willem Hubert Vliegen was een bouwer. Het revolutionaire socialisme van eind negentiende eeuw pàkte hem; het gaf aan zijn leven een beslissende wending. Maar meer dan het afbreken, trok hem uiteindelijk het opbouwen. Het bouwen aan de arbeidersorganisaties; het bouwen aan een nieuwe maatschappij. Aan zijn afkomst was hij gehecht, maar hij koketteerde er niet mee, Misschien was het die afkomst die hem behoedde voor de naïeve bewondering voor al wat ‘proletarisch’ was, zoals we die aantreffen bij veel intellectuelen in de beweging. In weerwil van zijn reputatie als rechtervleugelman, revisionist, reformist, was Vliegen in zijn partij vooral de bemiddelaar, de verzoener. Niet voor niets heeft hij naast een reeks andere functies waaronder die van Kamerlid, meer dan twintig jaar onomstreden de hamer kunnen hanteren als partijvoorzitter. ‘Hoe houd ik de club bij elkaar’ - dat was zijn uitgangspunt. Daarom bleef hij loyaal aan Troelstra, een figuur met wie hij in temperament en stijl zo volkomen verschilde.

Welk type biografie is het meest geschikt om deze persoonlijkheid recht te doen? Het antwoord op die vraag hangt niet alleen af van de aard van de held(in), maar ook van het beschikbare materiaal èn van de persoon en de visie van de biograaf. In een voorstudie van zijn Vliegen-biografie, onlangs gepubliceerd in Het dertiende jaarboek voor het democratisch socialisme onder de titel ‘W.H. Vliegen - een groepsportret’, kiest Jos Perry als invalshoek de onderlinge verhoudingen in de kring van personen random zijn hoofdrolspeler. Hij portretteert Vliegen door hem te plaatsen naast en tegenover een viertal andere prominenten in de Nederlandse socialistische beweging: Ferdinand Domela Nieuwenhuis, Pieter Jelles Troelstra, Roel Stenhuis en Koos Vorrink.

Voor suggesties (materiaaltips; namen van personen die Vliegen gekend hebben) houdt J. Perry zich graag aanbevolen.

Adres: Wijkmeestersdreef 18, 6216 PM Maastricht, tel. [phone].