Nieuw Vlaams Tijdschrift. Jaargang 33

[p. 321]

[Nummer 3]

Jana Beranová
De Tsjechische dichter Miroslav Holub

Miroslav Holub is zonder twijfel de meest bekende moderne Tsjechische dichter in het westen. Geboren op 13 september 1923 in Pilsen, afgestudeerd in medicijnen en biologie, werd Holub wetenschappelijke medewerker bij het Instituut voor Microbiologie aan de Akademie van Wetenschappen in Praag. Sinds 1950 was hij jarenlang redacteur van het populair wetenschappelijk tijdschrift ‘Vesmír’ (Heelal), in 1956 mederedacteur van het literair blad ‘Květen’ (Mei); toch verschijnt pas in 1958 zijn eerste dichtbundel. Het zijn enigszins zakelijke, goed geordende gedichten als reactie op het valse pathos van een literatuur der persoonsverheerlijking - een tendens die onder het regime in Tsjechoslowakije in die tijd nogal sterk te bespeuren was. De kritieken op Holubs eerste bundel ‘Denní služba’ (Dagdienst) waren echter zeer positief; de artistieke originaliteit van zijn exact denken en zijn verrassende pointe sloegen aan en Holub werd langzamerhand dichter-wetenschapper. In de loop van de volgende twaalf jaar verschenen zeven andere dichtbundels en drie banden proza - voornamelijk over zijn reizen naar het buitenland (Polen, Duitsland, de Verenigde Staten) als microbioloog. Hem zijn drie literaire prijzen toegekend en verder staan op zijn naam 28 wetenschappelijke werken.

Holubs bekendheid buiten de grenzen van Tsjechoslowakije begon nadat hij eind der zestiger jaren deel had genomen aan een Poetry International festival in Londen; kort daarop, in 1967, verscheen de bundel ‘Selected poems’ in de serie Penguin Modern European Poets, gevolgd in 1970 door ‘Although’ bij Jonathan Cape en onlangs, in 1977, door ‘Notes of a Clay pigeon’ bij Secker & Warburg in Londen. In Duitsland werd Holub bekend door ‘Obwohl’, een keuze uit zijn laatste werk, die in 1969 bij Carl Hanser Verlag uitkwam.

Vanaf 1970 drie achtereenvolgende jaren uitgenodigd voor Poetry International in Rotterdam, lukte het Holub uiteindelijk in 1974 om als toerist op een visum voor drie dagen naar Rotterdam te komen. Uiteraard tijdens het Poetry International Festival, waar hij uit zijn

[p. 322]

laatste dichtbundels ‘Ačkoli’ (Hoewel) en ‘Beton’ (Beton) voorlas. Na een kleine selectie uit zijn werk, door mij spontaan en in beperkte oplage uitgegeven in 1971, toen er wéér het teleurstellende bericht kwam dat hij geen toestemming had gekregen om naar Nederland te komen, verscheen in 1975 bij Meulenhoff - eveneens in mijn vertaling - een gedeelte van Holubs allerlaatste, in Tsjechoslowakije nog niet gepubliceerde manuscript in ‘Machine van woorden’, een bloemlezing uit het werk van Popa, Herbert, Kunert en Holub. En in datzelfde jaar - in de serie Tsjechische dichters, thans de Cultura Slavica te Rotterdam - een bundel essays over poëzie, leegte en vrijheid onder de titel (een regel uit zijn eerste tekst) ‘Het gedicht is niet het laatste, maar het eerste van de mens’.

Al lijkt Holubs poëzie doordrongen van het intellect en getuigend van een soms koele klinische observatie, zal zijn diepe persoonlijke betrokkenheid met de mens, alsmede zijn - vaak noodgedwongen verhuld - inhaken op de politieke situatie, een goede lezer hopelijk niet ontgaan. De gedichten die hierna volgen zijn nog niet eerder in het Nederlands gepubliceerd. Het gedicht ‘Vijf minuten na de luchtaanval’ is opgenomen in het boek ‘Woorden tegen vernietiging’, een bloemlezing uit poëzie in Europa over de Tweede Wereldoorlog onder redactie van Bertus Dijk, dat in mei van dit jaar bij van Gennep in Amsterdam uitkomt.^(*)

(*) De gedichten ‘Een beknopte beschouwing over trappen’ en ‘De weg naar het binnenste’ maken deel uit van een manuscript dat ook in Tsjechoslowakije nog niet is gepubliceerd.