Nieuw Vlaams Tijdschrift. Jaargang 33

[p. 80]

Frans Kusters
Kijken naar de overkant

Ook vanavond is het hetzelfde liedje: ik heb de huissleutel nog niet in het slot gestoken of Betty komt de keuken uitgebeend en wijst, zogenaamd sprakeloos van verontwaardiging en woede, naar boven. Alsof ik Nico zonder dat gebaar niet tekeer zou horen gaan! Achter haar verschijnt Sylvia.

‘Het wordt steeds erger met hem’, zegt zij zacht.

Ik hang mijn jas aan de kapstok, kus Sylvia, zeg: ‘Dag, schat, heb je een fijne dag gehad?’ en vraag Betty of Robert al van zijn werk is teruggekeerd. Zij neemt niet de moeite mij antwoord te geven.

‘Als er morgen geen dokter is geweest, zijn Robert en ik hier vertrokken’, briest ze. ‘Ik meen het’. Ja, Betty, natuurlijk meen je het, dat zei je gisteren ook. En eergisteren. En de vorige week. En de week daarvoor. En al die keren heb ik je proberen uit te leggen dat het geen enkele zin heeft een dokter op Nico af te sturen, tenzij wij alle vier van mening zijn dat hij zijn verdere leven in een gesticht dient te slijten en ik ben toevallig, lieve, woedende schoonzus van me, een andere mening toegedaan. Dit denk ik, maar zeg ik niet hardop. Nico heeft mij thuis horen komen; hij roept mijn naam, zeurderig en onophoudelijk, zoals een verwend kind om zijn moeder roept.

Betty verdwijnt in de keuken. Sylvia heeft haar handen op mijn schouderbladen gelegd en drukt haar voorhoofd tegen het mijne.

‘Ga nu maar naar boven. Dan is hij tenminste rustig.’

‘Ik wacht op Robert. Blijven we hier zo staan?’

Zij laat mij los. Op de tweede verdieping roept Nico nog steeds mijn naam, zij het met langere tussenpozen. Het verkeer dendert over de singel.

In Betty's en Roberts achterkamer die nog niet zo lang geleden de onze was zit ik op de bank. Sylvia zit naast me. Ze heeft een glas jenever voor mij ingeschonken. De knappe, zorgzame echtgenote. De echtgenoot na een dag hard werken.

‘Zullen we ons aanmelden als figuranten voor reclamefilmpjes, Sylvia?’ In snel tempo tover ik allerlei grimassen op mijn gezicht.

[p. 81]

‘Je moet begrip opbrengen voor Betty’, zegt Sylvia. ‘Zij kan er moeilijker tegen dan ik. Ik denk dat zij het zich meer aantrekt’.

‘Ik denk dat zij een grotere egoïste is dan jij’.

Terwijl zij nee knikt, hoor ik Roberts auto. Eindelijk. Ik sta op, drink mijn glas uit, zet het in de eetkamer op tafel en loop de hal binnen. Uit de keuken komt de geur van gebraden vlees. Nico's roepen is in een klagend gejank overgegaan. Ik wacht Robert op, zoals Betty mij zoëven opwachtte. Vlak voordat Robert de voordeur opentrekt, loopt Sylvia achter mij langs naar de keuken, niet zozeer om Betty te helpen als wel om ervoor te zorgen dat Robert en ik elkaar een paar ogenblikken onder vier ogen kunnen spreken. De rol die zij in dit alles speelt vraagt om tact, berekening en snelle beslissingen. Alleen aan jou, denk ik, jouw woorden, jouw willig oor, jouw afleidingsmanoeuvres en wat dies meer zij is het te danken, m'n handige, onvermoeibare diplomate, dat het in dit huis nog steeds niet tot slaande ruzies is gekomen, al scheelde het af en toe maar weinig.

‘Je weet, Robert, dat ik hier sta om je te vragen met mij mee naar boven te gaan en ik weet dat je dat zult weigeren. Ziehier het gegeven van de korte, oerkomische tekst voor twee heren die wij ook vandaag weer in deze vestibule ten gehore zullen brengen. De musical ‘My fair lady’, las ik laatst ergens, heeft op Broadway maar liefst vijf jaar achtereen repertoire gehouden. Avond na avond een volle zaal; stel je voor, dat betekent meer dan vijftienhonderd opvoeringen. Nu, zo ver zijn wij tweeën nog niet, nog lang niet zelfs, maar wat niet is kan komen. Sylvia is overigens zo vrij geweest mij een glas van jouw jenever te lenen. Goed, Robert, het betreft dus Nico, onze oudste broer. Als je goed luistert, hoor je hem, daarboven. Vijf minuten geleden ging hij wel even een tikje anders tekeer, maar dat terzijde. Ik ontken niet dat hij ziek is, Robert, en dat hij, zoals jij het altijd even beeldend als kernachtig uitdrukt, de hele, godganselijke dag naar een niet eens echt bestaand grietje aan de overkant van de singel staat te koekeloeren. Dat is zijn afwijking, de bron van ons verdriet, onze wanhoop. Nu kun je over Nico beweren wat je wilt, maar met zijn kwaal doet hij nog geen vlieg kwaad. Dat heb je trouwens vaak genoeg toegegeven. Het enige is dat hij om een uur of half vijf begint te roepen en te

[p. 82]

stampen, omdat hij ons wil vertellen wat hij die dag heeft meegemaakt. De meisjes worden zenuwachtig van dat lawaai, maar als onze broer niet de gebeten hond was, dan zouden de buren het zijn, want die vertikken het de radio zachter te zetten, of de wegpiraten die denken dat de singel een autoweg is of de Minister van Defensie met die straaljagers van hem of iemand anders, noem maar op. Ik wil geen ruzie maken, Robert, met jou niet en met Betty niet, maar ik vind het bij de wilde beesten af om Nico enkel en alleen vanwege dat beetje geluidsoverlast in een verpleeginrichting - alleen dat woord al - op te bergen. Ik zou dat tenminste niet voor mijn geweten kunnen verantwoorden. En weet je waarom niet? Omdat hij haar dan zou missen, in zo'n gesticht. Omdat hij er ongelukkig zou zijn. En godzijdank is hij dat hier niet. Hier is hij gelukkig, op zijn speciale manier, hier, bij ons vieren hoort hij thuis. Ik ben bijna uitgesproken, Robert, alleen nog dit. De laatste twee weken ga je niet meer met me naar boven. Ik vind die bezoekjes, ook al duren ze nog geen twee minuten, ook niet prettig. Ze zijn om door de grond te gaan. Maar het is onze broer, Robert, het is onze oudste broer... Loop voortaan na het werk weer met me mee, alsjeblieft; als je hem dat plezier niet wilt doen, doe het mij dan. Toe, ik haal het dienblad uit de keuken, wacht even en ga met me naar boven... Het is onze broer, Robert, het is onze oudste broer...

Hij heeft mij aanhoord, zonder een spier van zijn gezicht te vertrekken heeft hij mij aanhoord. Hij heeft zijn aktentas naast zich op de vloer gezet en nu ik uitgesproken ben, hangt hij zijn jas aan de kapstok, bukt zich en pakt de tas weer op.

‘Het is jou, geloof ik, zo langzamerhand ook in je hoofd geslagen’.

Meer zegt hij niet. Dan loopt hij schouderophalend de kamer in.

Boven is het nu stil.

*

Nico kijkt niet op of om, wanneer ik binnenkom.

‘Ze heeft je thuis zien komen, ze zwaait naar je, kom snel kijken’.

‘Weet ze dan dat ik boven ben?’, vraag ik. Ik zet het warme eten op

[p. 83]

tafel, zijn ontbijtspullen op het dienblad. De stralen van de ondergaande herfstzon beschijnen de ontelbare stofdeeltjes die hier ronddwarrelen.

‘Ja, ja, dat heeft ze ook gezien’. Ongeduld en verwijt klinken in zijn stem. Naast hem ga ik voor het raam staan.

‘Ja, nu zie ik haar’, zeg ik na enkele ogenblikken. Om die opmerking stond Robert zich vroeger altijd te verbijten. Ik was bang dat Nico dat in de gaten kreeg en daarom vroeg ik hem dan onmiddellijk - en op dit moment stel ik de vraag eveneens:

‘Hoe was het vandaag?’

Voor het eerst kijkt Nico mij aan. Het zonlicht lijkt zijn ingevallen gezicht witter te maken dan het al is. Hij heeft zijn ogen gesloten.

‘Ze heeft... ze heeft voor het middageten op haar viool gespeeld... Wel een uur lang’. Even is hij tien, twintig jaar jonger: de promovendus in rokkostuum die bijna te laat in de aula arriveerde, omdat hij met alle geweld nog een derde set tegen Robert wilde spelen. Die trad toen als paranimf op.

‘Was het mooi?’

‘Ja, heel mooi’.

Het simpele, ten hemel schreiende tweeslagstelsel dat hij erop nahoudt, die nietige vondst van zijn verwarde brein: de ene dag speelt zijn geliefde, zijn hersenschim, viool, de andere dag piano. O, Nico, op zijn sterfbed was vader ervan overtuigd dat jij op z'n minst hoogleraar zou worden en hij niet alleen; je zou het ook vast en zeker geworden zijn, als het niet enkele maanden later van de ene dag op de andere mis met je was gegaan. O, Nico, ik herinner mij de dag waarop je voor het eerst keek, zoals je nu kijkt; alsof er spijkertjes boven zijn wenkbrauwen worden geslagen, dacht ik toen en ik denk het nu opnieuw, voor de tienduizendste keer misschien.

‘Je zwaait niet terug. Waarom zwaai je niet terug? Je bent zeker jaloers, omdat zij alleen voor Robert en mij speelt en niet voor jou’.

‘Ach, toe nou, Nico, waarom zou ik jaloers zijn? Ik heb Sylvia toch. En is dit zwaaien of niet?’

Hij knikt, maar tevredengesteld is hij niet.

‘Robert is lief’, zegt hij langzaam, ‘alleen is hij nog heel erg jong. Hij fietst tegen stoepranden op. Daarom heeft hij altijd lekke banden. En

[p. 84]

hij doet zijn best niet op school. Maar dat komt later allemaal weer goed. Denk jij niet dat het later allemaal weer goed komt?’

‘Ja’, antwoord ik, ‘met Robert komt het later allemaal weer in orde. Maar nu moet je eten, anders wordt het koud’.

Tot mijn opluchting verlaat hij zijn plekje voor de vensterbank en gaat hij vrijwel meteen aan tafel zitten. Terwijl ik het dienblad in mijn handen neem, bedenk ik dat Sylvia en ik hem eens gauw naar de stad moeten meenemen om hem van top tot teen in het nieuw te steken. Niet dat wat hij nu steeds draagt versleten zou zijn, maar het is zo hopeloos ouderwets.

‘Smakelijk, Nico’, roep ik bij de deur. Het is of hij het niet hoort; hij heeft mes en vork opgepakt, maar eet niet. Zo zit hij achter de tafel, bewegingloos, met gebogen hoofd en hoge, smalle schouders, in het glanzende, bijna oranjekleurige licht van de zon die vandaag maar niet onder lijkt te willen gaan.