Nieuw Vlaams Tijdschrift. Jaargang 32

[p. 472]

Film
Toezeggen om over film te schrijven

Beste Patrick,

Toezeggen om over film te schrijven blijkt gemakkelijker dan het uiteindelijke verwoorden. Daar zit ik nu mee. Vooral omdat ik, na nogal wat getob, me realiseer dat ik mijn, vind ik zelf, ambiguë houding tegenover dit medium moeilijk in dit kort bestek kan omschrijven of verduidelijken. Ik ben een hoogst occasionele bioscoopbezoeker, lees filmrecensies diagonaal, koop zeker geen vakbladen, een enkele keer Filmfan, voor de column van Jan Mulder. In mijn bibliotheek vind je slechts ‘L'Histoire illustrée du cinéma’ van Jeanne & Ford, drie delen Marabout; wel weet ik in mijn atelier een album schitterende setfoto's van Hurrell, een boek dat Simone me vorige maand kocht omdat ik per se een portret van Gary Cooper nodig had voor het maken van een tekening: mooie, wat grijzende foto's, onwezenlijke schaduwen, en vooral de houding van die mensen, Het Poseren. En denkbaar, de retouche achteraf.

Ik probeer nu te ordenen, te nuanceren. Ik bekijk nooit - dat is wel absoluut - westerns, gangsters (of policiers), thrillers, zogenaamde psychologische drama's, en zelden filmische highbrow, ‘voer voor cinefielen’. Misschien lijk ik je nu wel een gruwelijke troglodiet, maar echt ik kan het niet verwerken.

Wat dan wel? Namen noemen, of eerst momenten.

Mijn verste herinneringen gaan naar jeugdfilmvertoningen op de zaterdagnamiddag in cinema Géant te Hoboken. Films met nobele ridders (King Arthur), chargerende brigades (Errol Flynn, het klaroengeschetter, de zwartwitte vlaggetjes, iedereen jubelend recht op de klapzeteltjes), Abott & Costello (De Onzichtbare Man), Jody en het Hertenjong.

Ook ontdekte ik toen mijn voorliefde voor de musical, de revue, de comedie: gigantische bouwsels en dus perspectieven, trappen, spiegelzalen, caleidoscopische balletfiguren - evenwel niet de swimmingpoolscènes met Esther Williams, die ik erg saai en trutterig vond. Maar vooral Astaire (Flying down to Rio, The Gay Divorcee, Top Hat) en achteraf het meer narratief gehuppel van Gene Kelly, ja die overacting, de melancholie, daar kreeg ik de krop van in de keel. Korte dribbelpasjes, bijvoorbeeld twee heren in een wit tweestuks, waarvan het jasje pastel gestreept, een rode anjer in het knoopsgat, die zingend én ritmisch flanerend de avenue op stelten zetten (de politieagent volgt fluitend en laat zo het verkeer in de knoei, de groenteman komt met zijn stootkar aangelopen, glazenwassers glijden van de ladder), zo'n vrolijk tafereel vind ik mooi, nog steeds.

Dan de televisietijd, klein scherm in zwartwit, of was het grijsgrijs. De vooroorlogse franse films, de Grote Acteurs. Louis Jouvet, die ogen en die lange, magere vingers, die zo typische stem in de onsterfelijke dialoog met Michel Simon ‘comme c'est bizarre... t'as dit, bizarre?’... Jouvet en Raimu (in de Pagnoltrilogie, maar vooral in Marius, en La femme du Boulanger) hebben mijn liefde en vertedering voor Franse acteurs opgewekt. Gabin, Simon, Brasseur, Meurisse, Blier (die ik vorig jaar in Parijs een wervelende Feydeau zag spelen, naast Danielle Darrieux en Ray-

[p. 473]

mond Pellegrin), Bourvil, Montand, Reggiani, Piccoli, Blanche, de Funès, Brialy en nu vooral Yanne, Galabru, Noiret, Mondy, Marielle, Bouquet, Piéplu, Carmet, Dufilho, Cowl, Bouteille, Ceccaldi, Prévost. God, allemaal mannen merk ik nu. Beschuldig me niet van misogynie, maar ik vind op toneel mannen ook leuker en boeiender. Wel is er een actrice die mij een paar keer naar huis heeft gespeeld, Anouk Aimée (de naam alleen al) in ‘Lola’ en een film waarvan ik me de titel niet meer herinner, wel haar partner: Robert Hossein, nog zo'n talent.

Voor mij is de film in de eerste plaats divertiment. Vandaar ondanks Laughton eerder Groucho, ondanks Welles liever Kay, ondanks Burton toch nog Lewis (& zijn gezel Martin), ondanks Brando: Woody Allen.

Allens ‘Interiors’ is een meesterwerk, maar ik heb me stierlijk geërgerd, kreeg de kriebels en zat de helft van de tijd te denken aan de Funèsfilm die in een belendende zaal draaide. Ik kon niet op tegen het neurotisch gedoe van die moeder, al die kittige situaties, dat schizofrene, en nog op mijn zaterdagavond! Mijn irritatie had niets te maken met de intrinsieke, immense kwaliteiten van deze film. Alleen was het onderwerp niet aan mij besteed. Zo draai ik ook de televisieknop om wanneer agogen, therapeuten en andere bolledozen hun vast wel schone voornemens en onbespoten filosofietjes op een rijtje zetten. Freud, Adler of Jung zullen bij Frans Boenders meer royalties verwerven dan bij mij, vrees ik.

Gelukkig, ik maakte net aanstalten om toch nog een halve de Funès mee te pikken, werd de zaak voor mij gered door een nogal exuberante dame (De Toekomstige Stiefmoeder), die als een kakelende deus ex machina de film naar een hogere versnelling schakelde. Plus dat een tweede element mijn aandacht gaande hield, de interieurs van een maniakale smaak, de exemplarische eenvoud van wit op wit, hier een vaasje, daar een kastje, alles afgemeten, strikt, rigoureus, prachtig. En dan die deuren, daar moet je in het vervolg eens op letten, fascinerend die glazen dubbele deuren, met hun strenge onderverdeling en daardoor hun elegantie, het nét even buiten de tijd staan. Dat soort interieurs en specifiek die deuren heb ik dikwijls in mijn tekeningen en aquarellen verwerkt. Ook in mijn nieuwe dichtbundel ‘Staat van beleg’ heb ik twee gedichten waarin ik op zulke interieurs alludeer.

Meer dan een jaar terug zag ik een televisiereportage over een vreemdsoortig huis aan de Atlantische Oceaan in de Verenigde Staten. De analogie van plaats én type met dit huis ‘Grey Gardens’ viel me op toen in ‘Interiors’ eveneens een huis aan zee verscheen. En toeval?, Ook ‘Grey Gardens’ werd bewoond door een, laten we zeggen, wat ‘vreemde’ oude vrouw, de tante van Jackie Onassis (eens adembenemend mooi én rijk) en haar gelijksoortige dochter. De desolaatheid van dit huis, de vensters, de vrouwen hebben me geïnspireerd tot een tekening ‘Grey Gardens’.

Patrick, veel succes met je film, ik schrijf je misschien ooit nog eens over Coluche!

JAN VANRIET

[p. 474]

Jan Vanriet: Interieur