Nieuw Vlaams tijdschrift. Jaargang 19

De muiterij

De helft van het nummer van 27 mei van het weekblad ‘De Nieuwe’, namelijk vijf van de tien bladzijden, is gewijd aan de brief van de bisschoppen over de universiteit van Leuven. De twee voornaamste bijdragen op de eerste pagina zijn van de jezuïet Van Bladel en de dominicaan Callewaert. Zij dragen als titel: ‘Ontdubbel de bisschoppen’ en: ‘Suenens buiten?’. In de kolom tussen deze twee bijdragen verheugt de medewerker A.S. er zich in, dat de manifestanten van Leuven het combattieve negerlied zongen: ‘We shall overcome some day’. Hij ziet daarin een aanduiding dat de Vlaamse jeugd aansluiting zoekt bij een protestbeweging van wereldallure.

Voor hem die in het Vlaamse katholicisme van het eerste kwartaal onzer eeuw is opgegroeid en er in de laatste vijfentwintig jaar haast geen contact meer mee had, is de lectuur van dat weekbladnummer een revelatie, ook nog wanneer hij weet wie Mgr. Bekkers was en niet weet wie de pater Godschalckx M.S.F. en doctor in theologie wel mag zijn, die, daartoe aangezocht, heeft getuigd dat de auteur Van het Reve God niet lasterde, door te schrijven dat hij met God keer op keer bestialiteit zou bedrijven, indien hij zich aan hem voordeed in de gedaante van een ezeltje.

Misschien biedt de splitsing van het wereldcommunisme van dichtbij een even boeiend schouwspel als Romes oecumenische beweging, maar die splitsing zien wij nu eenmaal niet van dichtbij en zij is toch maar een halvering, terwijl Rome zich te naaste bij eendrachtig tracht te vernieuwen. Wat in de landen rondom ons en in ons eigen land onze socialistische partijgenoten te zien geven, verontrust en bedroeft ook hem die daarin meer evolutie dan neergang poogt te vinden. Men moet, oprechtheidshalve, met de journalist van wereldfaam, James Reston van ‘The New York

[p. 712]

Times’, erkennen dat: ‘The most exciting movement in Europe today is the self-analysis and gradual transformation of the Roman Catholic Church’.

Dit maakt echter niet elke geste uit die beweging zo stichtend en verheugend als het geheel, noch wordt een gunstig eindresultaat van dat geheel gewaarborgd. De twee paters van de twee voornaamste kloosterorden der katholieke kerk, die een kardinaal-aartsbisschop, primaat van acht bisdommen, de huid volschelden, zoals geen enkel beambte met zijn minister, geen enkel bediende met zijn directeur of afgevaardigde beheerder zonder zware straf zou kunnen doen, alsof die kardinaal alleen de oorzaak zijn zou van de achteruitgang van geloof en kerk, zij vergeten dat het klerikalisme, waarvan zij die kardinaal beschuldigen, tot voor een tiental jaren nog altijd met wellust werd botgevierd door hun kloosterbroeders altegader, die nog op heden gezond en sterk naast hen zitten in de refter en de kapel.

Het zijn eerwaarde paters, heren en zusters, die ons voorgehouden hebben wat wij wél en niet mochten schrijven, schilderen en beeldhouwen, hoe wij moesten gekleed gaan, welke kranten en boeken wij mochten lezen, met wie wij mochten omgaan, hoe wij onze liefde wel en niet mochten uiten, door welke dokters wij ons wel en niet mochten laten verzorgen, dat wij zoveel kinderen moesten hebben als uit onze onbelemmerde huwelijksakten voortkwamen, welke scholen wij wel en niet mochten bezoeken, tot welke verenigingen wij wel en niet mochten en tot welke wij in geweten moesten behoren.

Zij zeiden ons recht in ons gezicht dat zij ons zouden breken indien wij niet gehoorzaamden en, waar en voor zover ze dat konden, hébben ze ons ook gebroken. Hebben zij dat helemaal tegen hun zin, enkel en alleen uit gehoorzaamheid aan de kardinaal gedaan, dan hebben zij dat nooit of nimmer op enigerlei wijze te kennen of te verstaan gegeven en nu wij zien hoe twee paters in het openbaar met een knuppel op een kardinaal mogen losvaren, betreuren wij niet eerder te hebben geweten dat wij, leken, de clerus mogen aanpakken zoals de clerus zijn bisschoppen.

Zonder enige verbittering en zonder enige neiging om de hogere clerus tegen de lagere in bescherming te nemen, moet de buitenstaander constateren dat de Roomse evolutie dezer dagen veel weg heelt van een revolutie en evenveel op een ontbinding als op een vernieuwing gelijkt.

[p. 713]

We beperken ons tot drie voorbeelden, die aantonen dat dit meer is dan een eendagsverschijnsel.

Over het bijbels erfzondeverhaal dat in 1900 nog op de letter moest worden gelezen, wordt nu reeds in vulgarisatievoordrachten gezegd dat er haast geen letter moet van worden geloofd. Er was geen Adam, geen Eva, geen slang, geen appel, etcetera.

Er wordt ten tweede reeds buiten theologenkring geaffirmeerd dat Christus niet met vlees en bloed aanwezig zou zijn in het brood van de hostie.

Ten derde, nadat, zolang als er een katholieke moraalleer bestaat, voor goddelijke, onveranderlijke natuurwet heeft gegolden dat de menselijke bevruchting en geboorte op geen enkele wijze mogen gehinderd worden, wordt in onze tweede helft der twintigste eeuw opeens erkend dat dit in bepaalde omstandigheden toch wel mag.

Het is evident wat een ontwikkeld katholiek zich daarbij onvermijdelijk moet afvragen: wat zal nog moeten geloofd worden over vijftig jaar en wat zal dan toegelaten zijn? De spandoeken en kreten van de betogers te Leuven bewijzen dat het kruim van de katholieke Vlaamse jeugd die vragen reeds lang achter de rug heeft. Wij beschouwen dat als een onschatbare culturele winst.

Het onbehaaglijke in de muiterij van ‘De Nieuwe’ is, dat de twee paters, met de niets ontziende zelfzekerheid waarmee hun confraters tot vóór tien jaar ons volk dresseerden vanuit een onaantastbare waarheid, een middeleeuwse, absolute, alleen zaligmakende orthodoxie, fulmineren tegen een kardinaal die daar geheel alleen zou van afgeweken zijn.

Het onbehaaglijke in de oecumenische beweging is, dat veel vernieuwers niet schijnen te beseffen dat zij een kerk trachten te redden die schipbreuk lijdt. Er zijn er die op het arrogante af het air aannemen alsof er nu eerst een goede sterke kerk wordt gebouwd.

De buitenstaander heeft de indruk dat de paters, in plaats van met hun vuisten mea culpa te slaan op de borst van de kardinaal, te zamen met hem een nederig confiteor moeten prevelen. De dialoog met de andersdenkenden, waar het hun om te doen is, kan pas beginnen wanneer zij hebben erkend, dat ook zij en Suenens geen gewaarborgde zekerheid bezitten en dat hun, in dit uur van deemstering der religies slechts begrip en genegenheid zal worden geboden voor deemoed en bescheidenheid.

G.W.