Nieuw Vlaams Tijdschrift. Jaargang 8

[p. 1249]

[Nummer 12]

Duiven over de laan

Daarom zeg Ik u: Haar vele zonden zijn vergeven, omdat zij veel heeft bemind; maar wien weinig vergeven wordt, die bemint weinig.
S. LUKAS 7-47.
Voor Hubert Lampo

De eerste granaat viel op een oud pakhuis aan de overzijde van de laan. Het groot raam van ‘Mimi's Bar’ rammelde hard en toen viel de ruit aan scherven op het voetpad.

Meteen liep Zaza gillend achter de tapkast, waar ze zich liet neervallen en haar zwarte kroeskop tegen een gore sponshanddoek drukte.

Mimi's hart bonsde luid van angst, maar toch wilde ze gaan kijken aan de voordeur. Het vernielde pakhuis werd nog verborgen door een dichte stofwolk. Maar er waren reeds kerels die balen katoen als reusachtige dobbelstenen wegrolden. De soldaten met hun olijfkleurige gezichten trokken onverstoord verder in de richting van de tunnels onder de stroom. Ze waren haveloos en keken onverschillig voor zich uit. Gisteren riepen ze soms dat ze helemaal platzak waren. Dat hun maag al te lang leeg was en dat ze zich niet meer konden gedragen als venten. Nu keken ze nauwelijks op en wuifden zelfs niet meer naar de meisjes.

Er viel nog een granaat, maar verder naar het westen tussen de stapelplaatsen. Zaza begon opnieuw te gillen als een dier en rende dadelijk naar de kelder. Wat later kwam ze zich weer versteken achter de schenktafel, roepend dat de

[p. 1250]

rioolbuizen gebarsten waren en dat beneden alles onder water liep.

Ginder ver nabij het ineengestorte magazijn lag een omgekantelde huifkar. Iemand loste een pistoolschot en tussen de aftrekkende soldaten en het gerij zag Mimi even de poten van het afgemaakte paardje in de lucht steigeren.

De berooide soldaten zaten zwijgend en dicht bijeen op wrakke camions, boerenkarren en huifwagentjes. Sommigen hadden zelfs een vuil en bebloed verband om het hoofd. In de goot had iemand een gedeukte helm en een lege broodzak weggeworpen. De tulen gordijn golfde heen en weer in morgendkoelte. De hemel was bijna helder wit en de lente hing in de lucht.

Mimi tastte op haar borst naar het linnen zakje met het geld en liep terug binnen. Ze stampte Zaza tegen haar achterste.

- O! gilde het zwartje. O! Ik sterf van angst. Er zullen nog meer granaten vallen. Ik voel het. Ik voel het.

- Zeker, antwoordde Mimi. Wrijf de kwijl van je smoel en drink een borrel. Indien er zoveel bommen vallen als er mensen in de stad zijn, dan is iedereen nog niet dood. Je weet toch wel dat hoeren altijd chance hebben.

- Ik ben geen hoer. Ik ben geen hoer, huilde Zaza.

- Neen, grinnikte Mimi. In de verste verte niet. Je hebt er zelfs de schijn niet van. En de granaten zijn blikken tortel-duifjes.

Mimi nam een fles en schonk twee glazen boordevol, terwijl Zaza omzichtig rechtscharrelde.

- Tching, zei Mimietje. Tching. Op de bevrijders. Het schijnt dat ze betalen met zilver en goud. En dat ze de hoogste soldij trekken onder alle legers. De gewone soldaten nog meer dan de officieren van dat vluchtend rotzooi met zijn papieren bezettingsgeld.

Ze dronken elk een grote teug. Het geratel der voertuigen hield op. De laan werd onheilspellend stil. Er kraste zelfs geen kraai in de hoge bomen vóór het huis.

Maar plots begonnen in de verte de kanonnen weer te rommelen. De meeste granaten ontploften nu aan gene zijde van de stroom. Boven het huis het zwakke geronk van een verkenningsvliegtuig. Terwijl Mimi haar borrel ledigde,

[p. 1251]

schoot een eenzame soldaat met een mitrailleur omhoog. Ze wierp nijdig haar glas tussen de uiteengewapperde gordijnen op de steenweg.

- Hau, riep ze. Sufferd. Hou daarmee op. Kom liever binnen en neem een borrel. En als je krampen hebt, zal ik je buik inwrijven met alcohol.

- Foert, zei de soldaat. Dit is de laatste patroonband. Gun me ook wat plezier.

Nog enkele schoten en de mitrailleur viel stil. De man stootte zijn wapen opzij. Hij sprong op een fiets en terwijl hij wegreed, riep hij:

- Giet die verdomde borrel in je gat.

Zolang de soldaat aan het schieten was, had Zaza weer op haar knieën achter de schenktafel gelegen. Ze had een zuur en weeïg gevoel in haar maag alsof ze moest braken.

- Waarom gaan we ook niet heen? pruilde ze. De stad is helemaal leeg. De soldaten zijn weg.

- Begin niet te kletsen. Als ze weg zijn, wordt er toch niet meer geschoten. Wil jij het vuurwerk soms achterna lopen?

- Ik heb honger.

- Het aftrekkend leger is ook helemaal verhongerd. Straks komen er frisse soldaten, degelijk gevoed en netjes geschoren.

- Ik heb angst. Men weet nooit wat de eerste soldaten gaan aanvangen. Ze zullen ons misschien verkrachten.

- Maar neen, zei Mimi. Maak je niet ongerust. Ze zullen netjes in de rij komen staan, onder leiding van een sergeant-majoor met een grote tube vaseline.

- Ik ben ongerust. Laat ons toch maar weggaan. We kunnen altijd weerkeren als de stad bezet is.

- Ben je gek? De eerste dagen is er geld te verdienen. Weet je nog wat die officier met zijn pokdalig gezicht zei? Dat ze de tunnels zouden laten onderlopen en dat de achterblijvers van uiteengeslagen eenheden desnoods mochten verrekken. Ik wilde dat die ezel met zijn mitrailleur er ook niet doorheen kwam.

- Ik denk dat ik een kaars zal branden voor de Witte Maagd in de trapzaal, zei Zaza. Want ik heb een benauwend voorgevoel. Heb je nog kaarsen?

[p. 1252]

- Neen. Ik heb geen kaarsen meer. De laatste gingen er aan, toen jij bij kaarslicht in je blote flikker gedanst hebt voor het feestcomité van de 15/17 F.O.X. Overgiet je met petrool en steek jezelf in brand. Opdat God al onze zusters in de stad zou beschermen tijdens de intocht der troepen.

Men hoorde nu helemaal geen geschut meer, zodat Zaza zelfs lust kreeg om haar handwerkje terug uit de kast te halen. Mimi ging met een tweede borrel in een fauteuil zitten. Ze dronk een gulzige slok en maakte daarbij een pijnlijk grimas.

- Ai, zei ze. Dat brandt in mijn maag als zwavelzuur. Ik geloof dat het door de honger komt.

- Natuurlijk, antwoordde Zaza. Natuurlijk, dat het door de honger komt. En weldra zijn de anderen hier. Ook weer met ingeblikte kost. En van die pakjes in parafine-papier met een doosje leverworst, twee beschuiten, vijf sigaretten, kauwgom en een stukje W.C.-papier.

Mimi dronk nog eens, maar ze spuwde proestend de drank tussen de droge mimosatakjes op de tafel.

- Maar op hun W.C.-papiertjes zijn gekleurde herders en herderinnetjes gedrukt, gichelde ze. De stoottroepen worden steeds vertroeteld. Men voert voor hen delicatessen aan uit hun land. En wat zegt de radio?

Zaza draaide aan de knop. Maar het lampje van de wijzerplaat ging niet aan.

- Er is geen electrische stroom, zei ze. Niets te vreten. Niets te doen. We zitten voor een tijdje op de grens tussen leven en dood.

- Laat ons nog een borreltje drinken, antwoordde Mimi. Eens dat de maagpijn over haar hoogtepunt is, gaat het best. Ik begin stilaan een prettig gevoel in mijn buik te krijgen.

De drank klokte uit de fles. Er was even geen ander geluid dan het zachte pletsen van de jenever in het glas. Zaza voelde zich haast luchtig worden en vergat de natrillingen die de daverende granaten in haar buikvlies hadden verwekt.

- Drink, zei Mimi. Drink. Laat ons dronken worden. Dat vergemakkelijkt de zaken en verkort de tijd. Ah. Viezigheid. Ik geloof dat die schurken der intendance ons niets anders dan houtalcohol verkocht hebben. Viezigheid, waar men blind en gek van wordt.

[p. 1253]

- We zullen eerst groggy worden. En daarna drinken we geen druppel meer, antwoordde Zaza.

- De meisjes sloegen gelijktijdig hun borrel naar binnen. Mimi greep dadelijk naar de fles om de glazen opnieuw te vullen.

- Zeg, zei Zaza. Waarom maken we geen vlag? Weet jij soms welke vlag die nieuwe jongens hebben?

- Een groene, geloof ik. Groen, met een witte cirkel of zo. En dan?

- Wel, om uit te hangen. Dan weten ze meteen dat we hen hier niet vijandig gezind zijn. Ik denk dat het een zeer goed idee is.

- Ben je helemaal bedonderd? Weet je nog niet dat vreemde soldaten altijd meer respect hebben voor lui die hun waardigheid behouden, dan voor het soort dat onmiddellijk op zijn buik gaat liggen?

- Ja. Maar ze zullen je nog liever op je rug hebben, geloof ik.

- Och. Naar de bliksem met jou. God weet lopen er geen van die kerels rond te dolen, die niet meer door de tunnels geraakten en die gekke dingen zouden uithalen, als ze die vreemde vlag hier in de gaten krijgen. Het is net of je maakt je eerste oorlog mee. Daarbij, ik wil van de wisseling gebruik maken om de standing van het huis te verhogen. Ik wens hier voortaan zoveel mogelijk nette officieren te hebben. En geen janhagel dat op de tapijten spuwt en naar zweet ruikt.

- Zeg hen in het vervolg dat ze maar alleen op de donkere kleuren mogen spuwen. Dat helpt misschien.

- Natuurlijk, liefje. En ik zal hen tegelijkertijd vragen of ze eerst een liefdesverklaring willen afleggen, alvorens ze van jou gebruik maken. Hou nu maar op met kletsen. Daar word je niet dronken van.

Mimi dronk haar borrel leeg en zette het glas hard neer op de glazen tafelbedekking. Het deurtje van de klok klapte open en de koekoek riep een aantal keren.

- Het is tijd om voor het diner te zorgen, zei Mimietje. Is er dan totaal niets meer te eten?

- Ja. Er staan nog twee flessen krieken en een grote pot mostaard. Het is al.

Mimi stak een sigaret op en begon heen en weer te lopen

[p. 1254]

tussen het raam en de tapkast. De gordijn werd door de wind opzij gejaagd en bleef haperen achter een puntig stuk glas dat stevig tussen het hout was blijven zitten. Mimi bleef even staan om de laan in te kijken. Ginder ver liep een oude man met een grote hoedendoos langs de huizen. Hij stapte regelmatig door als een automaat. Maar voor de rest was er geen levende ziel te bespeuren.

Dan zag Mimi het neergeschoten paardje liggen, de poten omhoog in een verstarde beweging. En daar achter de grauwe huifkar.

- Er ligt misschien wat in dat wagentje daar. De soldaten hebben het hals over kop moeten achterlaten, zei Mimi tot Zaza, die met vooruitgestoken lippen haar borrel zat leeg te zuigen.

- Misschien een zuur brood of een blikje vlees, zei Zaza. Maar we kunnen er toch niet bij.

- Jawel, antwoordde Mimi. jawel. Als ik er naartoe loop, ben ik er dadelijk bij. Wie zou me tegenhouden?

Ze trok haar rood jasje aan, schikte met beide handen het haar achter haar oren en wilde de straat oprennen.

- Maaar je gaat jezelf vertonen als een schietschijf, riep Zaza. Doe dat rooie jasje uit en neem liever mijn grijze regenmantel.

- Och. Waar jij aan denkt. Als ze je moeten hebben, krijgen ze je altijd. Bekommer je niet om mij. En ga achter de tapkast op je knieën zitten. En stop je vingeren diep in je oren als ze schieten.

Mimi had tweemaal haar linkerarm naast haar mouw gestoken. Haar eigen stem klonk met een vreemd timbre, dat ze nauwelijks herkende. En terwijl ze zich omdraaide om buiten te gaan, scheen het dat de gordijn tot midden in de bar fladderde. Ze voelde zich een beetje draaierig. Ze had zelfs niet gemerkt, hoe ze even tevoren haar borrel aanraakte. Maar het glas rolde geruisloos over het tapijt en plots hoorde ze de hoge voet onder haar hakken kraken.

Met een lege maag is men snel dronken, dacht ze. En intussen snelde ze de deur uit met een heftig verlangen naar frisse lucht. Ze dook als een zwemster in de koele bries.

[p. 1255]

De lucht was grijs en gesloten geworden. En Mimi was reeds in het midden der laan, alvorens ze merkte dat het zoëven beginnen te regenen was.

Ze hoorde geluiden, die net op het geratel van de pneumatische hamers der scheepswerven geleken. Eigenaardig, dacht ze. Hoogst eigenaardig, dat er mensen zijn die hun gewoon bedrijf voortzetten, zelfs al vergaat de wereld.

Er lag allerlei rommel op de rijweg: mutsen, helmen, riemen, kartonnen dozen, houten bakken, ineengetrapte blikken bussen, en allerlei papieren die tegen het asfalt plakten.

Mimi keek een beetje angstig naar het grote starre oog van het paardje, waarvan men de riemen losgesneden had voor men het genadeschot gaf. Ze kon moeilijk haar walg bedwingen, zodra ze op de buik een grillige vlek geronnen bloed bemerkte. Maar toch begon ze nerveus een gore matras van onder de huif weg te sleuren. Haastig graaide ze met haar witte handen tussen roestige metalen dozen, grauwe kleren, enzovoort.

Het was alsof een vlaag lawaai der pneumatische hamers vlak achter het puin van het pakhuis opklonk. Onzin, dacht ze. Onzin. De scheepswerven zijn toch veel verder naar het Noorden.

Terwijl ze zo gebukt stond, voelde ze het bloed naar haar hoofd stijgen en tegen haar slapen kloppen. De regen druppelde langs haar kuiten. Het was of men haar langs alle zijden bespiedde en iemand haar wat toeriep.

Maar ze wist wel, dat het allemaal slechts verbeelding was, zowel als het geluid van de pneumatische hamers.

Toen ze zich rekte om verder in de wagen het handvat van een ijzeren kist te grijpen, zag ze een man tegen een boom zitten.

- Als je soms eten zoekt, meisje, geef je dan geen moeite, zei hij.

- Ik rammel van de honger, antwoordde Mimi.

Dan zag ze dat zijn linkerbeen geamputeerd was. Men had de broek slordig afgesneden en opzij tegengenaaid met grove steken.

- Wij hebben in drie weken geen warme kost meer gezien, zei de man.

[p. 1256]

- Waarom ben je niet gevlucht, zoals de anderen?

- Een officier op één poot dient tot niets meer. Ze waren haastig om door de tunnels te geraken voor men ze onder water liet lopen.

Hij had een rosse baard van twee weken. Zijn ogen glansden waterig en zijn hoofd hing schuin en slap tegen de boomschors.

- Was er dan geen plaats meer op de wagens?

- Ja. Ik geloof het wel. Maar ik zou alleen tot last gediend hebben. Seffens is het uit met mij. Er ontbrak van alles om de amputatie behoorlijk te verrichten. Het spijt me, dat ze me ook niet afgemaakt hebben, zoals het gekwetste paard. Ze zegden, dat ik me beter kon laten gevangen nemen. En dat de anderen goed van alles voorzien zijn en dat ze me wel zouden verzorgen Maar ik denk dat het te laat is.

- Het is nooit te laat, zei Mimi. Kan ik je niet helpen? Met een borrel of zo. Dat zal je opmonteren.

- Neen, dank je, antwoordde de man. Geen borrel. Geen sigaret. Dat doet me te zeer denken aan iemand die voor het executiepeloton moet. Zeker hier zo tegen die boom.

- Kan ik dan helemaal niets voor je doen? Zolang je leeft, ben je nog niet verloren.

- Ik heb niets te verliezen. Ik laat niemand achter. Help me liever mijn officierstuniek uittrekken. In de kar vind je nog wel een soldatenjasje. Ze zouden me de duivel aandoen om inlichtingen uit mij te persen.

Hij streek met een loom gebaar over zijn leemkleurig haar. Mimi keerde zich om en liep naar het karretje. Ze trok een gekreukt soldatenjasje uit een hoopje vies kleergoed, dat zuur en vochtig rook.

- Je bent helemaal nat, zei ze. Ik zal je helpen opstaan en je ondersteunen. Dan kan je mee binnenkomen.

- Maak mijn tuniek los, zei de man. Als je wat voor me wil doen, doe dan wat ik je vraag.

- O. Mijn God! riep Mimi. Je bent gekwetst.

Op zijn bruin hemd was een vochtige vlek. En toen ze met haar hand langs zijn borst streek, zag ze dat er bloed aan kleefde.

- Au! zei de soldaat. Mijn rechterarm is stram. Je krijgt die jas nooit uit. Laat maar. Laat maar, zeg ik je. Het heeft

[p. 1257]

helemaal geen belang welk jasje ik draag. Het heeft helemaal geen belang.

- Je kan hier zo niet blijven liggen, antwoordde Mimi.

Terwijl ze geknield neerzat bij de geamputeerde officier, voelde ze een pijnlijke gevoeligheid in zich losbarsten. Een sterke, vage drang, die haar deed denken aan vrouwen als engelen die met bloemen en snuisterijen in de soldatenhospitalen over de bedden buigen. Ze meende wel dat er een vlucht duiven over de laan zwenkte. En even had ze de illusie, dat ze net in dezelfde situatie verkeerde als destijds. Wanneer, wist ze niet. Maar alleszins lang, zeer lang geleden.

Ze begreep echter langzaam haar vergissing. Dat het kwam door dat zachte geklapper van vlerken te horen. Nu herinnerde ze zich plots hoe ze over een hark gestruikeld was, terwijl ze voor de duiven van haar vader eten uitstrooide. Hoe haar moeder haar huilend gezicht gekust had, de wonde ontsmet en bijna een heel rolletje gaasdoek rondom de gekwetste knie gewikkeld. En haar weer gekust, waardoor ze nog harder huilde. Maar zo gelukkig, zo gelukkig werd. Met haar natte wangen zo tegen het warme, zachte gezicht van haar moeder.

- Weet je wel dat ik weldra 27 jaar ben? vroeg de officier. En dat ik nog nooit een vrouw gehad heb.

- Het is haast niet te geloven, wilde Mimi zeggen. Het gaat nog gemakkelijker dan anders, als het oorlog is. De zeden zijn losser.

- Juist daarom, scheen de man met een pijnlijke glimlach te zeggen. Juist daarom. Begrijp je wat ik bedoel?

- Ja, zei Mimi. Ja. Natuurlijk.

Het regent nu niet meer. Maar hun gezichten zijn nog nat. En de scherpe haren van zijn baard steken in haar weke wangen.

Terwijl Mimi de soldaat kust, doorstroomt haar een ongekende, felle wellust. Een vreemde, haast moederlijke wellust. Haar witte handen als duiven in zijn grondkleurig haar. En papieren, zoveel papieren als vertrapte vogels op het glanzend asfalt.

Het gedaver der pneumatische hamers dreunt nu om hen heen. Mimi denkt aan de grauwe werklui, die dikwijls bij

[p. 1258]

valavond langs de huizen liepen. En hun vuisten omhoogstaken met hun duim tussen wijs- en middenvinger en iets brulden doorheen de ruit.

Het is de soldaat van de mitrailleur, die aapachtig langs de huizen sluipt. En die in ‘Mimi's Bar’ binnenvalt, terwijl hij roept dat ze nu maar met die borrel moeten bovenkomen, want dat die andere smeerlappen de tunnels onder water gezet hebben. Zaza begint natuurlijk weer te gillen.

- Zwijg, zegt de soldaat. Zwijg, of ik vil je levend. Is er geen vent in huis? Ik wil burgerkleren, want ze zijn daar.

Maar Zaza gilt hoe langer des te harder. En begint met haar roze nagelen door zijn gezicht te kerven.

- Wil je ze soms allemaal hier binnen roepen? Foert dan! roept de soldaat, terwijl hij de onderkant van de fles houtsalcohol tegen de tapkast afslaat. Dan zal ik je bakkes wel stilleggen.

- Moeder, zou de officier nu kunnen zeggen. Moeder.

Want al die kerels roepen op hun moeder, als het er mee gedaan is. Maar Mimi hoort hem zijn pistool vragen.

- Haal het uit de holster, zeg ik je. Mijn arm is stijf. Maar als je het geeft, kan ik nog schieten. En ren dan weg. Ren weg, zeg ik je. Zo hard je kan.

- Neen, zegt Mimi. Hou je maar rustig. Er gebeurt niets. De duiven komen al terug op hun hok. Het is allemaal voorbij.

- Het pistool. Het pistool.

- Mijn pistool is leeggeschoten, kwettert de tankcommandant door de luidspreker. En de patroonhouders liggen beneden achterin.

De schutter vloekt en zegt:

- Ben je mal? Granaat tegen pistool. Dat is kruitverspilling.

- Ruim ze op. Dit is een bevel.

- Maxim. De mitrailleur.

Een andere vlucht duiven klappert over de laan. Het geklapper houdt niet meer op.

- Moeder, zegt de officier eindelijk. Moeder.

Zijn gelaat is nu zo rood als de mouw van Mimi's jasje. Er springen grote splinters van de boom. En Mimi is tevreden dat het geratel der pneumatische hamers ophoudt.

[p. 1259]

Ze ziet de vertrapte duiven van het asfalt opvliegen. Met duizenden vliegen ze op. Uit hun vlerken ruist de zee. Zoals een feest.

FRANS DE BRUYN