Nieuw Vlaams Tijdschrift. Jaargang 6

Diep maar dom

So far as we are human, what we do must be either evil or good. So far as we do evil or good we are human. And it is better, in a paradoxical way, to do evil than to do nothing: at least we exist. It is true to say that the glory of man is his capacity for salvation; it is also true to say that his glory is his capacity for damnation. The worst that can be said of most of our malefactors, from statesmen to thieves, is that they are not men enough to be damned.

Dit is een citaat uit ‘Selected Essays’ van T.S. Eliot, schrijver boek en citaat die door M. Engelborghs in ‘Dietse Warande’ in hoge termen worden geprezen.

In de lijn van mijn levensstrijd tegen de bombast en het charlatanisme wil ik trachten zakelijk aan te tonen dat dit niets dan nonsens is.

1. So far as we are human, what we do must be either evil or good. So far as we do evil or good we are human.

Respondes: Bewust goed en kwaad te kunnen doen onderscheidt de mens inderdaad van alle andere wezens en dus bewijst hij, die bewust goed of kwaad doet, dat hij mens is. Maar daaruit volgt niet dat al wat de mens als mens doet goed of kwaad moet zijn. Spreken,

[p. 1109]

denken en lachen onderscheiden de mens ook van alle andere wezens en zijn in se noch kwaad, noch goed.

2. And it is better, in a paradoxical way, to do evil than to do nothing: at least we exist.

Respondes: Bewust kwaad doen is, ik herhaal het, bewijzen dat men mens is, maar daaruit volgt niet dat het beter is zulk bewijs te leveren dan niet. Niets zegt ons dat het beter is te doen dan te zijn. Indien echter doen beter, is dan zijn, dan zijn de redelijk onverschillige daden die aldus door de mens kunnen gesteld worden, alleszins verkieslijk boven het kwaad.

3. It is true to say that the glory of man is his capacity for salvation; it is also true to say that his glory is his capacity for damnation.

Respondes: Met strikte en loyale eerbiediging van het bovennatuurlijk plan waarop dit geaffirmeerd wordt, herinner ik er aan dat in de orde der natuurlijke rede, dus wijsbegeerte, geen manker bewijsvoering voorkomt dan die van het bestaan en voortbestaan der menselijke ziel. Volgens 's mensen enige verantwoorde dubbele bron van kennis, rede en ervaring, is zijn ware glorie wat hij van zichzelve heeft gemaakt sedert hij in onheuglijke tijden de rangen van het dier verliet en zeker niet wat hem onverdiend na dit leven door een ander wezen zou worden toebedeeld.

4. The worst that can be said of most of our malefactors, from statesman to thieves, is that they are not men enough to be damned.

Respondes: Het is inderdaad zeer erg niet genoeg besef van goed en kwaad te hebben om eeuwig verdoemd te kunnen worden, maar zeer evident wijst het op een veel lagere graad van menselijkheid niet terug te deinzen voor betekenis en gevolgen van het kwaad in deze wereld zoals men die met eigen ogen ziet. Wie iemand doodt, heeft veel minder verstand en hart nodig om te beseffen wat hij zijn slachtoffer aandoet dan om te doorgronden wat hij misdoet tegenover God en dus is evident het ergste dat over de kwaaddoener kan worden gezegd dat hij niet mens genoeg is om de mens te sparen.

Conclusio: Voor zover we essayist zijn, moeten we ons aan de eenvoudige waarheid houden. Voor zover we ons aan de eenvoudige waarheid houden zijn we essayist. En het is beter niets dan wel onzin te schrijven. Het is waar dat de glorie van de essayist is alle charlatanisme te vermijden. Het ergste dat van een essayist kan gezegd worden is dat hij nonsens opdist als diepzinnigheid.

G.W.