Nieuw Vlaams Tijdschrift. Jaargang 6

[p. 81]

Vijf jaar culturele samenwerking tussen Nederland en België (1946-1951)

Aldus luidt de titel van een fraaie geïllustreerde in-kwarto brochure van 74 blz., uitgegeven door de gemengde Technische Commissie van het Nederlands-Belgisch cultureel accoord, ter gelegenheid van de lustrum-viering van deze Commissie te Brussel op 2 en 3 Juni jongstleden. Zowel de viering als de inhoud van deze brochure verdienen even de aandacht van de lezers van het N.V.T.

Op 2 Juni werden de Nederlandse en Belgische leden van de technische commissie, die haar gewone vóór- en namiddag-vergaderingen te Brussel hield, door de Ambassadeur van H.M. de Koningin der Nederlanden op een lunch uitgenodigd. 's Namiddags had in het Foyer van het Residence Palace de plechtige opening plaats van een tentoonstelling die de culturele betrekkingen tussen Nederland en België treffend illustreerde. Hierbij voerden achtereenvolgens de Belgische minister van Financiën ter vervanging van minister Harmel, en de Nederlandse minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen het woord in het Nederlands en het Frans, wijzende op de belangrijke rol die de culturele betrekkingen te vervullen hebben bij het verwezenlijken van meer eenheid tussen beide landen. In dezelfde zin spraken minister Harmel en minister Rutten 's avonds op het banket waarbij in ‘Atlanta’ een aantal medewerkers aan de culturele toenadering tussen Noord en Zuid aanzaten.

Op 3 Juni had een plechtige openbare zitting plaats in het Paleis der Academiën waarop de HH. Bender en Knaepen, resp. secretaris van de Nederlandse en de Belgische Afdeling, verslag uitbrachten over de werkzaamheden van de gemengde commissie in de eerste vijf jaar van haar bestaan en de voorzitters van beide afdelingen, resp. secretaris-generaal Rei-

[p. 82]

nink en secretaris-generaal Kuypers, het woord voerden. Zij wezen hierbij niet alleen op de verkregen resultaten, maar ook op het tekort dat zou dienen te worden aangevuld opdat Nederland en België intiemer met elkander zouden medeleven.

De inhoud van de hierboven vermelde brochure wijst inmiddels reeds op een eerbiedwaardige som van verwezenlijkingen. ‘Het werk der bevordering van de culturele betrekkingen tussen Nederland en België is - aldus de inleiding - in de vorm die het thans heeft, voortdurend en systematisch, voortgevloeid uit verhoudingen die het gevolg zijn van de tweede wereldoorlog. De politieke scheidingen die de Lage Landen bij de zee hebben verdeeld, hebben nooit, evenmin als het feit dat er twee talen worden gesproken, het besef kunnen wegnemen dat er in het beschavingsleven van België en Nederland diepe gemeenschappelijke trekken zijn, die een innige toenadering wettigen. Wat vroeger echter door sommigen met geforceerde middelen is nagestreefd, wordt thans bevorderd op een wijze die rekening houdt met historische rechten en werkelijkheden en met eerbiediging van elkanders individualiteit. Nederland en België hebben elkander veel te geven, maar niets te ontnemen. De twee landen hebben, na het oorlogsleed dat door beiden is geleden, de handen ineengeslagen om te trachten door gemeenschappelijke arbeid te bewerkstelligen de handhaving van kostbare beschavingsgoederen in het geheel van de Europese en mondiale cultuur.’

Uit het eerste hoofdstuk, ‘Kunstmanifestaties’, stippen wij aan dat in beide landen niet minder dan twintig tentoonstellingen van plastische kunst uit het andere land werden ingericht. Het waren o.m. de grote retrospectieven van Hollandse Schilderkunst van Jeroen Bosch tot Rembrandt in België en van Jan van Eyck tot Rubens in Nederland, naast kleinere individuele tentoonstellingen of groepstentoonstellingen als bv. Vincent van Gogh, Breitner, Jongkind, Herman Kruyder en zijn tijdgenoten, een retrospectieve Willink, en Groningse Schilders van Nederlandse zijde, en zeven Belgische Schilders, Rik Wouters, Constant Permeke, Vlaamse Kunstenaars van de Leie, Tekeningen van Jan van Eyck tot Rubens, Opsomer, Gustaaf van de Woestijne, Luikse Kunste-

[p. 83]

naars, Edgard Tijtgat en tien Belgische Beeldhouwers, van Belgische zijde.

Ook op het gebied van de Muziek, het Toneel en de Letteren werden een aantal interessante uitwisselingen tot stand gebracht. Het Concertgebouw-orkest van Amsterdam trad herhaaldelijk en met groot succes in België op; het Ceciliakoor van Antwerpen en het Belgisch Nationaal Orkest kenden in verschillende Hollandse steden een grote toeloop van geestdriftige luisteraars. Niet minder geslaagd was het optreden van het Nederlands Kamerkoor in België en van diverse solisten in beide landen.

Een aantal Nederlandse litteratoren traden op voor de Middagen van de Poëzie te Brussel. Nederlandse en Belgische toneelgroepen bezochten het zusterland en onder hun opvoeringen verdient die van Huygens' ‘Trijntje Cornelis’, door het Belgisch Nationaal Toneel, een speciale vermelding.

De ‘Samenwerking op het gebied van het Onderwijs’ bestond in het uitzenden van ruilprofessoren, het verlenen van studiebeurzen, het bevorderen van studiereizen, het uitvoeren van speciale opdrachten en diverse vormen van samenwerking op het gebied van het middelbaar, het lager en het technisch onderwijs. Twee en vijftig Belgische en vier en zeventig Nederlandse hoogleraren hielden bij de universiteiten van het andere land colleges en colloquia; honderd acht en vijftig beurzen voor een totaal van vierhonderd vier en dertig en een halve maand werden besteed aan Belgische universiteitsstudenten en afgestudeerden en aan Belgische jonge kunstenaars om in Nederland verder te werken; honderd twee en dertig beurzen voor een totaal van vierhonderd zeven en dertig maanden werden uitgereikt aan Nederlandse universitairen en kunstenaars die naar België kwamen. Het verslag vermeldt een aantal rapporten en publicaties die hiervan het gevolg waren; de aandachtige lezer zal getroffen worden door de ongeëvenaarde omvang van deze uitwisselingen, die niet alleen bevruchtend werken op zuiver wetenschappelijk gebied, maar ook van grote betekenis zijn voor de persoonlijke omgang tussen de Noord- en Zuidnederlandse geleerden en kunstenaars.

Dezelfde gevolgtrekkingen zijn af te leiden uit de gegevens van het hoofdstuk ‘Steun aan diverse initiatieven’: Con-

[p. 84]

gressen, vacantiecursussen, werkvergaderingen, gemeenschappelijke werkcentra voor bepaalde studievakken, contacten tussen Belgische en Nederlandse vertegenwoordigers van het Uitgeversbedrijf en de Pers werden op grote schaal aangemoedigd.

Onder de titel ‘Gezamenlijk optreden van België en Nederland in het Buitenland’ wordt melding gemaakt van de samenwerking van beide landen in de Unesco, en van het streven van de gemengde technische Commissie naar de oprichting van Belgisch-Nederlandse leerstoelen in het buitenland. Ook de culturele propaganda van de Lage Landen, bv. wat betreft hun gezamenlijke litteratuur en schilderkunst, zal in de mate van het mogelijke worden gecoördineerd. Op dit terrein verzoekt de Commissie overigens om de aandacht van beide regeringen, opdat de diensten van Buitenlandse Zaken in dezelfde geest zouden optreden waar het kan.

Het laatste hoofdstuk van het vijfjaarlijks verslag behandelt de gewichtige kwestie van de gelijkwaardigheid der diploma's. De geldigheid van de diploma's van middelbare studie voor de toegang tot de Universiteiten werd aan weerszijden reeds wettelijk geregeld. Nederland heeft ook alvast voor een aantal Belgische universitaire diploma's gehele of gedeeltelijke equivalentie toegestaan met de diploma's van het eigen land. In België wordt een gelijkaardige regeling voorbereid.

Dit zijn de voornaamste resultaten die na vijf jaar werking van het Nederlands-Belgisch cultureel accoord werden bereikt. Moge de gemengde technische Commissie door beide regeringen in staat worden gesteld om op de ingeslagen weg met succes te kunnen voortschrijden, meer bepaaldelijk wat betreft het gezamenlijk optreden in het buitenland. Terecht wordt in het slot van het verslag gezegd: ‘De artistieke en wetenschappelijke rijkdommen en mogelijkheden van de Lage Landen kunnen, verenigd waar dit mogelijk blijkt, in Europa en in de wereld een geestelijke kracht vertegenwoordigen waardoor zij vergeleken mogen worden met de beschavingsgoederen en het cultuur-élan der grote Naties. Deze worden immers niet alleen gemeten aan de oppervlakte, maar ook in de diepte en in de hoogte.’

E. BLANCQUAERT.