Nieuw Vlaams Tijdschrift. Jaargang 4

[p. 275]

De ezels

‘Daar zijn de ezels van Schaarbeek!’
(Oud Brabants gezegde)

De hele lange namiddag was hij in de stad blijven plakken, eenmaal zijn twee zakken meel besteld bij de bakker van Orsendael. Met de aankoop van een nieuwe zadel voor zijn muil was het begonnen. Splinternieuw was die zadel niet, maar prima wel. Nu zat hij er fiks op. Eigenlijk niet fiks, moest hij zichzelf bekennen, na al die kapperkens meertsbier die hij met Lippen de gareelmaker en zijn kornuiten naar binnen had gelapt. In die laatste taveerne vooral, waar ze urenlang hadden zitten moppen tappen.

In een soort van mist dobberde hij voort, soms had hij de indruk dat zijn ziel niet goed aan zijn lichaam vastzat, dat zijn innerlijk wezen er in flodderde, alsof het er uit zou schieten. Kwestie van evenwicht natuurlijk. Gelukkig had Jeroomke niet gepimpeld gelijk zijn baas, haha, en kende hij de Ezelsweg van buiten, gewend als hij was om bij alle weer zijn vrachtjes naar de vroegmarkt te sjorren.

De vochtige vijverlucht, die hem met een nevelsliert uit het dal van Josaphat tegenwaait, frist op. Goddank, dan is hij straks voldoende opgekikkerd om onder Marijke's ogen te verschijnen. Marijke, hoe zal die weer lelijk te keer gaan!

[p. 276]

Ten onrechte, want hij heeft niet eens het oor geleend aan de perijkeleuze prietpraat van de Venusdierkens uit de Zwaardstraat...

Nu, dat is voor later zorg. Op zijn ezel gezeten, zijn pafferig lijf wiegelend op de pas van gezapig Jeroomke, liet hij zich gaan, en zijn vage dromerij versmolt met de grote droom van de sterrenhemel en de fluwelen nacht. Lichtjes pinkelden op het veld en tussen boomgaarden, uit huizen en hofsteden die je niet eens meer kondt onderscheiden maar die hij alle bij name kent. Dit was het milde, het enig-zoete Brabant met de melodieuze glooiing van zijn heuvelen en dalen. Alleen een gevoelig oor kon het zingen horen dat hij thans opving als een zoete nachtmuziek. Ja, al was hij maar een simpele berkoos, een keuterboer die groenten kweekt voor de stad, hier wist hij zich toch een hele piet.

Jeronimo, Jeronimo! schold of vermaande grootvader hem, als hij ievers kattekwaad had uitgericht. In de omgang noemden ze hem vroeger weleens het Spanjoolke, maar dat gebeurde zelden. Want hij was niet de enige van zijn soort, na al die inkwartieringen in het dorp. Een vendel musketiers - je weet wel, kerels met buksen die op vorken rusten - heugden ze zich vooral: die hadden danig huisgehouden onder 't vrouwvolk! Beter was 't daar overheen te spreken. Zodat hij nu gewoon Jeroom heette, net als zijn muilezel overigens, Jeroom - van - Lange - Janne - van - Martienus - de - poelier.

- Hu, Jeroomke, hu!

Ja, de duisternis valt vroeg in, tegenwoordig, de dagen korten al fel. Dra komt de maan op, dan zie je klaarder. Gelukkig maar. Want wie ziet er anders nog klaar in deze tijd? Haha. Lippen de gareelmaker vindt toch ook dat de wereld verkeerd loopt. De hertog zit in Spanje, hij is er immers koning. En zijn soldaten zitten hier als luizen op een kam. Ruziezoekerig volk: het land zuigen ze uit, de besten hangen ze op. Ja, 't is niet alle dagen kermis tegenwoordig, met die vervloekte natte zomers ook. De kersen en krieken barsten van de regen, de selderie krijgt het roest en hele partijen jonge prei zijn wormstekig. Een perceel andijvie dat gebonden stond om te gelen, was opgeschoten. Marijke heeft gelijk, overschot van gelijk, als zij zich daarover kwaad

[p. 277]

bloed zet. Doch hij laat het niet aan zijn lever komen. Vandaag zeker niet, na al die leute met Lippen en zijn gezellen. Wat konden die vertellen! Hoe luidde de stok van hun referein ook weer?

Half zot, half vroed,
Wel leven doet.

En het tafelvers van Crouw, die facteur is van Het Boek?

Faldera, rhetorika.
Rijmen doe ik op de zolder
Voor de wever en de volder,
Rijmen doe ik op de straat
Als mijn hoofd er maar op staat.
Zeg, wie doet mij 't rijmen na,
Falderiere, faldera,
In ons Kamer van Rhetorika?

Dat moest hij onthouden tot Zondag, na de hoogmis zou hij er met de vrienden hernieuwd plezier aan beleven. Jammer dat hij lezen noch schrijven kan, nu moet hij 't allemaal onthouden. Falderiere, faldera...

De laatste blaren van de popels langs de weg hangen nog wikkel-wakkelend te klateren, ze glimmen zo in de schijn van de inmiddels opgekomen volle maan.

- Jannekenmaan, wenkte Jeroom vertrouwelijk, dag Manneken in de maan,

Met je beste broeksken aan!
Kom je kijken
Naar de rijken,
Of verwarmen
't Hart der armen?
Jannekenmaan...

Hij geraakte niet verder. Want die mysterieuze, wispelturige maan, goudgeel van licht, is tevens zo koel-, koelbleek. Hemelse lantaren die geen warmte geeft...

Neen, hij was bijlange geen knap rhetrozijn, als Crouw de facteur, de vriend van Lippen de gareelmaker. Maar hele

[p. 278]

dagen sputteren en kankeren als Marijke deed, dat kon hij niet en dat wilde hij ook niet. Deze wereld, al stonden sommige dingen er op hun kop en al kwam er nooit een eind aan de menselijke misères, zweefde vanavond toch in een licht van appelbloesem en room. Bij elk seizoen dat Onze Lieve Heer verleent, groeien de groenten immers weer in de tuin, en rijpen de kleine, ronde Schaarbeekse krieken aan de bomen. Het leven is goed, zelfs nu de kleine man er niet goed tegen op kan. Liefst loopt Jeroom er maar door, als nu, op de grensstrook van waken en dromen, zonder andere belangstelling dan voor de weke, zingende nacht en het gepinkel van lichtjes in deze of gene hofstee.

- Halt, waarom halt? En wil jij geen stap verder, ouwe jongen?

Goedwillig babbelde hij met zijn montuur. Hij sprong er af, eerst even wankelend, maar dadelijk ging het beter. Hij streelde de ruige nek:

- Dorst? Wel zeker, elk op zijn beurt. Daar straks heb ik gepleisterd, niet jij. Kom, je wilt naar rechts? Mij goed, hoor. Ja, je hebt water geroken. Toe, niet zo haastig, ouwe jongen!

Even van de Ezelsweg af, tot bij een kronkel waar de Maalbeek donker en vol geheimenis lag, glimmend in 't licht van de maan, leidde hij hem:

- Elk op zijn beurt, en eerlijk duurt het langst, om met grootva Martienus de poelier te spreken. Drink je bekomst, ik doe... het tegendeel.

Jeroomke slurpte, en slurpte gulzig. Maar toen de baas zich omkeerde, kreeg die een schok. Hij bleef in een geeuw steken, hij wreef zich de ogen uit:

- Wel Jezus mijn tijd, slaap ik of waak ik? Waarom is 't ineens zo pikdonker? God, de maan is weg, waar is de maan? Jeroomke, ben je daar? Wàt met de maan...?

Had hij gesluimerd? De wind was opgestoken en waarachtig, weg was de maan, zonder spoor meer in een potdichte lucht. De maan die zich puurgouden in de Maalbeek te spiegelen lag... Dat had zijn Jeroomke gedaan, die had ze ingeslokt!

Niet begrijpen is geen reden om niet te geloven.

- Ja, ingeslokt heeft hij ze, de deugniet, de schelm. Stel je

[p. 279]

voor, net iets voor hem. Maar de maan voorgoed uit de hemel weg, de maan niet meer te zien: dat is een inbreuk op de ordening van de natuur! Straks bemoeit de Inquisitie er zich nog mee...

Dat was Marijke's stem die tot hem sprak, gestreng als op haar kijfachtigste dagen.

- En wat zullen de mensen er van zeggen, als 't alle nachten even duister zal zijn? Sa manneke, je hebt wat moois uitgericht. Om 't goud heb je 't gedaan, zullen ze zeggen, om een bolle klomp goud. Ja, ik weet wel, Jeroomke draagt de schuld. Maar ik heb je verwittigd man, je houdt veel te veel van dat beest, dubbel zoveel als van mij. Hij kan niets kwaads doen, niet waar? Maar nu moet hij er aan geloven, 't zal hem leren, de slokop. Toe, geen smoesjes, man, snij zij balg open, en daarmee basta.

Gepast was het moment zeker niet om het tegen Marijke op te nemen. Dat zijn grauwe schuld had, was duidelijk. Maar waarom zo'n ezel systematisch kleineren?

- Is onze Zaligmaker zelf niet triomfantelijk zijn heilige stede binnengereden - op Palmenzondag, allelujah! - gezeten op een ezel? En hielden ze bij grootva Martienus de poelier, van geslacht op geslacht, geen muildier of ezelshengst of ezelinne, al naar 't pas gaf, om 's morgens in de vroegte naar Brussel te karren met konijnen en kippen, met zakken meel of volle manden groenten en fruit, volgens 't seizoen, en met platte of geschepte kaas? Bestaat er in heel Gods schepping wel een geduldiger en lijdzamer dier, dat nooit versaagt en alle onrecht wijselijk over zich heen laat gaan? Nee, Marijke, ongelijk heb je om de dingen altijd van de minder gunstige kant te beschouwen. Ik verzeker je, wij hebben het zonder erg gedaan, kwade bedoelingen zijn ons vreemd.

Hij hikte er van, zelden had hij zo lang, in één stuk, doorgesproken. Maar, hemelse deugd, was dat zijn Jeroomke nog? Hoe is hij aldus veranderd, op een kik en een mik? Moeizaam te onderscheiden op een berm, staat daar een soort van wangedrocht, een spook op vier hoge poten, met op die stelten van poten een onkennelijke kop. Lange brede oorlappen hangen er aan... Niets gemeens heeft dit apocalyptisch wezen met het oude, vertrouwde last- en trekdier, de

[p. 280]

metgezel op zoveel tochten. Marijke heeft gelijk, daar bemoeit de Inquisitie zich mee, de geduchte Inquisitie die, in opdracht van onze geliefde hertog-koning, jacht maakt op ketters, heksen en al wie des duivels bezeten is. Jeroomke behekst, daar is toverij mee gemoeid...

Met knikkende knieën aanriep Jeroom Ons Heer en al zijn heiligen. Hij stiet zich daarbij het hoofd tegen een elzetak, die brak. Zijn gedachten kon hij niet langer bijeenscharrelen, hij was de kluts kwijt. Vertwijfeld prevelde hij een schietgebed, zijn ogen dichtgeknepen:

- Ik haal ze d'r uit, Marijke, het is hoog tijd.

Het was hoog tijd, inderdaad. Maar hij had geen besef meer van plaats noch tijd. Muziek ruiste: kwam ze van 't water? Neen, ze klonk zo triest, zo overvol deernis met zijn ezel en met hem. Wat is me dat voor een wereldbestel dat zulke offers eist!...

Hoe hij de buik opensneed van een ezel, die niet langer Jeroomke was en die hij toch Jeroomke wist te zijn, - vraag het een ander! Reeds wiste de behulpzame Maalbeek de sporen weg van het vergeefse, bloedig bedrijf, toen een balkend en een wenend Jeroomke nog deden wat alle levende wezens doen sinds, dank zij Noach's arke, wij aan de zondvloed zijn ontsnapt: niet begrijpen!

O wij arme ezels van Schaarbeek!

JULIEN KUYPERS.