De Nieuwe Gids. Jaargang 9

[p. 433]

Amsterdamsche Kroniek, door Victor Lescailjé.

Frankrijk, Duitschers en Holland. (Vervolg)

Als voor onze in verbeelding als in een hol met verledepoppetjes binnen een wit stadsleven terugziende oogen het Romeinsche Keizerrijk, de wijd-stralende heerscher over het oude Aziën-achtig Zuid-Europa, zat van licht op zijne toppen, vol muziek in zijne schaduw-dalen, als in een kussen wegzakte in den wellust van het hooghartig en rustig overzien van zijn niet meer uit te breiden wijdheid en rijkdom van bezit. - zoo, maar minder rood en brokkig, met fijner spelingen van doodskleuren, gaat nu te niet de machtige restante van het eenig eens vollediglyk zich en het werelddeel beheerschend land van West-Europa, het Fransche Koningen- en Keizerrijk.

Een vast gebouw nog, Frankrijk, met rag-fijne, niet meer uit te punten fijne, maar stilstaande styleeringen, een land in zijn hart, Parijs, verterende van overrijpheid, een gebouw waarvan de tijd de koperen daken met groenig roest overtrokken, en de goot-buizen hier en daar reeds gebroken heeft, maar die doet zijn werk daar langzaam als een verstandig man.

Onafhankelyk van het woelig opkomen der laagste standen

[p. 434]

ook daàr, met een verscher wil dan die der weekere hooger lagen, - zooals in land, volk of mensch altijd het diepere naar boven dringt en het bovene verwazemt, het geheel hebbe een dalenden of een stijgenden gang - wordt Frankrijk langzaam aan een land-in-de-verbeelding, een historisch moment en voelen wij of het hart van Europa zich verplaatst, en elders de bloed-klop slaat, die de regulator zal zijn van de daden der straks-volgende menschen.

Het Fransche volk heeft zich prachtig tegen den gronde aan stukken gespat, dat nog overal de scherven liggen, in zijn kortstondigen aardschen Al-macht: Napoleon en de Eenheid van één volks-wil en één volks-daad, is na deze sterkste moderne verschijning van ijzer, omschitterde met een vuurwerk van lauwer-bladen, elders nog niet op het vasteland, maar weg uit dat land aan onze zuidelyke grenzen, waar het is of de lucht gloeit oranjegeel, en waar wij hooren, met elke nieuwere uiting van het Woord en de Kunst snijdende kreten als van die hun scherp-intellektueel en zorgzaam-liefhebbend geweten leven ten doode bij de keel voelen genepen.

Met den ondergang van Frankrijk, wellicht nu geheel de overgang van het heerschen over de schatkameren der volkenlevens van het Romaansche op het Germaansche ras...... maar niet in de handen van Duitschland - zoo zag men het toen Herder, Schiller en Goethe, Brentano, Bettina als frissche patriarchen het leven schreven van hun volk - nu niet meer. De Duitschers hebben Frankrijk nog een slag mogen toebrengen, geweldig, zij de Macedoniërs van Europa, maar het Duitschland dat nu leeft, op zijne ongezonde éénheid bralt, het is als volksmassa samengebracht uit noodweer, niet uit anderer onbewust willen aankunnende liefde tot het Leven en tot elkander.

Wij Hollanders zullen innig blijven voelen, hoe het Frankrijk van het laatst der 17e eeuw en der 18e heeft bestaan (o, nijverheids-menschen en geleerden noemen ook het Frankrijk der negentiende eeuw, zeker), en historie - schrijvers zullen later hier opkomen, die de geschiedenis van dat volk als

[p. 435]

van eenen grooten leermeester of bewonderden verwante schrijven, maar dan zullen van tusschen die regelen, voor die dan lezen kunnen, verwenschingen glijden over het Duitschland der negentiende eeuw, dat niet om zelf daar uit te bloeijen een eeuw of wat, strak en wèl-willend heerschend, maar om te verweekelyken in een roes van maatschappelyk streven, knauwde het volk dat, àl tot ondergaan gedoemd, groot genoeg was om door den bliksem van een god te worden gebroken.

En als weer lateren zullen spreken van ons land, dat is als begint het te leven nu-pas, zal men zeggen dat tusschen dit woedend menschelyke al, wij wel kinderen zijn gebleven.

Kinderen, niet in den raad der mannen toegelaten, o neen, maar in de daad van het leven vol plotseling opluikende spontane kracht, na al onze vadsigheid, woedend-kunnende, wanneer een onbekwame hand wou raken aan den wil van het teer-bewaarde binnen-Ik, in al die schijn van dofheid, weergaasch niet dom, en kinderen, die het droomen kenden, en in taal, open als een lucht-ruim vol klaar-klinkende menschen-stemmen wisten te vertellen, waarvan alleen kinderen of weer-kindgeworden menschen weten, verhalen van glasheldere het volop leven genietende verwondering en genegenheid.

Ons volk heeft nu twee-honderd jaar lang geleefd op zijn gemak als een jongen die in kamerjapon en leunstoel voor grootvader speelt.

Wij hadden ons die geweldige zitplaats zelve gemaakt, maar wij vergaten de rok te verwisselen toen het mannetje te klein werd.

En toen is gekomen de leegte in dien vorm, de gewoon menschelyke ijdelheid, waardoor ontaard is de vaderlandsche zucht tot rustig kontempleeren en bedaard voor zich heen de goede dingen in het gevaarlyk Leven verrichten, tot kernlooze aanstellerij-van-doen en van lusteloosheid zich zelf vretende bedaarde luiheid. Dan zullen ànderen den vorm kleineeren - doch laten ze komen, die ons Indië trachten te ontnemen, laten ze komen ons te nekken in den

[p. 436]

rijkdom, die alleen bij waarachtig groot-zijn past - voor ons om onszelf dat is groot te zijn, is rijkdom noodig, en zoo waarachtig als Holland inwendig weer leeft, zullen die zich zoo vergrijpen naar ons uitwendige, voelen een grimmige weer jonge nationaliteit op de achterpooten gaan staan.

Maar het Leven geve dat de proef voor deze som uitblijve tot ons landje zelf is gezuiverd.

Rot is het, maar niet van vaderlandsche rotheid alleen, maar van het rotste uit den vreemde.

Zie ons volk van kinderen, in zulk een klein land, maar rijker aan liefde voor het Leven in zijne teerste deelen, en zwaarder van goud in zijne fundamenten dan het uiterlyk beschaving-rijkste... dat laatste, Frankrijk, over zijn toppunt heen, laatstelyk door de Duitschers, vijandigen aan alle spontaan gevoel en intellekt, overstelpd... door wien zij hooghartiglyk toekeerden den rug, geslagen in den nek..... en zie deze vooruit-bangen voor den dreigenden Slavischen Kolos zie ze aanbolderend komen over een perk late geurende bloemen, hoor ze aanvallen op het veld van hun sterven liefgrazende herten, en hoe ze lekken hunne lippen na een gemaklyke viktorie....... zie ze dàn, de vraatlust hebbende geleerd hunne bekken lekkeren naar wat onbeheerd nog een, rustig, een nieuw rijk groeiend leven begint, nu clandestiner aansluipend roof: en ge ziet: de Duitschers in Holland.

Duitschland zij nog de Fiedel van Europa, maar ook het Gehoor en Melodie zijn verhuisd en wij, wien de belofte is gedaan van eene eigene Hollandsche muziek, zullen ook 's Levens instrumenten dra zelf leeren maken.

Dan late nu Amsterdam's burgers vooral, in alle standen de sterkste maatschappelyke stellingen niet doen bezetten door als goede knechten goedkoop en onderdanig werkende buitenlanders, want knechten die heer worden brengen het volk in slavernij, en late de regeering, liever dan bang te zijn voor brute socialisten, die altijd onschuldiger zijn dan men denkt, want - al willen ze 't o schande, niet altijd bekennen - dat blijven genooten van één land, laat ze invoer-

[p. 437]

rechten heffen op Neurenberger professoren, kellners, kappers, Pruisische varkens, bankiers, handelaars in koffie, thee, suiker, indigo, glas en tabak, directeurs van hotels, een circus, café-chantants, op zwendelaars om de huizen van ontucht, op de duizende Duitsche kinderjuffrouwen, die de manieren en de taal van 't jongst Holland bederven, en desnoods alleen vrij binnenlaten de vreemdelingen van dat ras, die op zegel beloven dit land door te trekken met den bescheiden looppas van nijvere loontrekkende bodem.