De Nieuwe Gids. Jaargang 6

[p. 225]

Een Entre-acte, door Jac. van Looy.

........

Hij schurkte zijn blauw en vaalzwart vodderig lijfje, lekker als ging hij naar zijn bed, heerlijk zoo, wreef zijn rug in de zachte stof van het makkelijke stoeltje. En hij hield parmantig een dikke boerensigaar opgestoken tusschen twee groezelige vingers, en zei: ‘mooie blauwe rook,’ draaide het ding rond en tilde het nog eens onder zijn bijziende oogen, bewonderend, met zijn neus er op: ‘mooie witte asch, een beste sigaar,’ daarna vroeg hij goeielijk, causerend:
‘Bent u er al.. mot maar zeggen.’

‘Schuif eerst een beetje bij de kachel vandaan, joggie, anders wor je zoo rood.’

‘Zóo?’ Dadelijk was hij weêr het model dat graag goed oppassen wil, als hij maar kan. ‘Zòo?’

Wat naar achteren, maar nog binnen den kring van mijn oogen, lag hij al weêr neêr, klaar. Hij zou vertellen, en ik zou trachten het op te schrijven; ernstig als een stenograaf zat ik al boven mijn blank papier.

......................

.... In zes dagen is de wereld geschapen, mot u wete,

[p. 226]

en hiette Sjabboos! ‘begon hij te onderwijzen, deftig, probeerend zoo mooi te praten als de Rabbe dat op de Schule gedaan had en vol goeie wil om een onkundige te leeren... Nou... toen zeit God... er is geen mensch op de wereld, zoo zal ik een mensch op de wereld schape...n.’

Onmogelijk kon ik hem bijhouden; hij wist zijn verhaal op zijn duimpje; maar als de pen niet meer zigzagde met snelveêrig geluidje, orakelde hij dadelijk weêr een zinnetje; het kwam sterk ernstig van uit zijn lekker leventje, hier zoo bij de kachel die hij zelf gestookt had en dat zoo aan 't vertellen en dat zoo met een sigaar.

- ‘Nou, hèt u 't al... dat wasse Abram.... die is gemaak van stof en vuil... toen is Abram alleenig gewees.... het ie gezegd ik wil e vrouw hebbe.n’.

Bepaald hij gaf zich veel moeite, dat was wel jammer... misschien... vooral als hij een woord met een N sluiten ging, gaf hij zich al vreeselijk veel moeite; maar ongeloofelijk was het ook, hoe onbeholpen hij telkens weêr struikelde over zijn vergroeide tong.

...‘Toen zeit God... ga jij slape... is ie in diepe.n slaap gevalle.n... toen heeft God een riem uit z'n lijf gesnede.n... e rib... heeft God weêr een ander stuk vleesch gegroeid in ze lijf... anders was ie kapot gegaan.... niet?.... Nou.. is ie wakker geworre.n... is het begonne te waaye... het ie gezegd, wie is die vrouw?’ ik ben het... je vrouw, Eva.’

Was het niet onverbeterlijk, dat gaan van zijn verbeelden. En hoor hoe zijn straatstem zich verfijnde, hoe hij wou praten wel als een vrouw, meêgegaan in zijn mooi verhaal. En in zijn schik nu hij wachten moest even, praatte hij nog wat in zijn zelfleventje over zijn genotje: ‘Hij schikt nog al die sigaar van twee cente... lievers dan een pijpie...’ hèt u 't al.’

‘God zeit: jullie motte in het Paradijs Hof-Hede.n, begon hij alweêr brommerig, nu omdat het over onze Lieve Heer was, maar dadelijk stemmiger... toen ginge ze er wonen. Daar is een boom in de middel... kennis en goed het ie gehiete... Daar mag je niet van ete.n... zeit God... Pas op hoore

[p. 227]

jullie... Da's goed menheer... toen gonge ze in de tuin wat zitten.

... Daar kwam een slang aan te loopen... met beenen... die zeit tegen Eva: ‘waarom eet jij... eet gij, ziet u, zeit ie, heeft ie gezegd, niet van die boom... God heeft het verboden aan die boom te gerake.n... het boom van kennis en van goed en van kwaad.’

En of hij die boom met zijn raren naam, voor me neêr plompen wou, met zoo iets heel ergs in zijn stem, met zoo veel bedoeling noemde hij dat onbegrepen en huiverig-aantrekkelijke daar midden in de Hof van Eden... ze mogge er niet ankomme... née.

‘Zeit de slang... och! laat God maar lulle.n... Née,... Kom er es hier, eet maar, wat benne ze lekker. Née, anders wor ik gestraf.... Eet maar, eet maar, o wat lekker is die boom... Toen ging de vrouw er van ete.n... En Eva roept aan Abram, o wat lekker, zeit ze teugen Abram... née, anders mot ik sterve.n.’

Ik had even omgezien, verlokt. Elie zat rechtop en preekte voor zich uit met het Paradijs in zijn dolerige oogen, 't ouwelijke gezicht verheerlijkt. Maar hij zag me kijken en toen dwaalde er dadelijk een roode lach zijn mond krom in het witte, armbloedige gezichtsvleesch, zenuwig rolde de sigaar tusschen zijn vingertjes en beteuterd, betrapt, met een ietwatje van schaamte vroeg hij vleierig: ‘Nou 't is toch wel mooi, niet?’

‘Zeker, ik kan je niet bijhouë, weet je!’

‘Heb ik er niet van gegeten, wauwelde hij dadelijk, vragerig als was hij Eva zelf en op zijn vestje lag hij zijn hand met de vingers open, 't stuk sigaar stompte er uit: ‘als ik toch zeg dat ze lekker benne.... proef maar, proef maar, lokte hij, wat lekker,.. toen gingen zij er van ete.n.... zijn stem was als een ‘ach’... En toen benne ze bang dat 't God zal zien... benne ze in een hoekie gaan verschuile . n, benne ze nakend gaan staan... benne ze bang gewees dat God zal straffe an ze. ... En God roept: ‘Abram en Eva kom er es hier, waar benne jullie.. e... Abram en

[p. 228]

Eva, waar benne jullie.. e? galmde hij nog eens in plechtig roepen en toen of hij geschrikt was... zie je, dat doen we op straat ook... de jonges.... we speulen dikwels dien-dertje... uit gekkie... zie je... das de derde maal... mot u ook opschrijven.. en omkijkend met zijn verhelderd straatbakkes, en opkelend met zijn hoofd in de nek, naar de hoogte, de lucht in, omdat ze misschien heel ver waren en plezierig akelig zoo'n stem te kunnen rekken nog wat: ‘Zeg.. ‘Abram en Eva waar benne jullie nou... zie je da's driemaal achtermekaar... Hier benne wij, God.... waarom benne jullie weg gaan verschuile.n.... We benne weg gaan verschuile omdat we nakend waren.... Zóo, je liegt... ik weet het, jij hebt van goed en kwaad gegeten... jullie alle twee... ik zel je wel krijgen... Ja God de slang het me verleid.’

Hij hield zijn vertoonstem in, kwam even blij zeggen: ‘das wel mooi niet? de slang het me verleid,’ zoog een haal of wat aan zijn lobbes van een sigaar, duwde het ding weêr onder zijn oogen, beturend, mopperend: ‘hij is uit de sigaar’, en vertelde toen weêr voort, diep van uit zijn buik op, zwaar, grof, om God te verbeelden.

‘Waar is de slang... Hèt u 't al opgeschreven, waar is de slang?’ ... Zoo slang, waarom heb je an Abram en Eva verleid... Zij zeidde . n ze mogge er van eten van de kersen van goed en kwaad.... Nee jij, dief, heb ze verleid, jij.... jìj... de pooten neem ik je af... en jij krijgt geen lekker eten meer, jij zal alles opvreten wat je vind... jij zal alles vreten.. alles.. pampier.. toeten.. alles wat er maar leit.’

Zijn leêge hand zag ik laag in een kringzwaai gaan, wijzend over alles wat er raar achter de kachel en in de kolenbak lag tot eten voor de slang. En in zijn opwinding, omdat hij niet zoo gauw iets mins genoeg noemen kon, hakkelde hij, alles... alles!.. op je buik zal je in 't stof leggen zoolang als je leeft en dikkels ook een paar dagen honger lijde .n.’

‘En jij Eva.. en hij draaide zich heelemaal om;.. stond ze daar misschien in zijn verbeelding, waar hij wees met een lange pompzwaai van zijn arm: ‘jij zal erg ziek zijn zoolang als je groot bent.. en als je kinderen krijgt 't

[p. 229]

komt er niet op an, hoe ze hiete... Barend of Betje.. zal je verdriet van ze hebben.. zalle ze slecht voor je zijn.’

‘En jij, Abram! 't geeft niks of je nou al snottert’... Zeker Adam stond boetvaardig naast Eva in zijn pover hoofdje, want hij wees wat rechtscher, ‘jij zal hard werken tot het zweet je langs je lijf druipt... En de slang zal wéêr vervloekt worden!’ toornde hij door met al sterker stem en hij stootte met verschrikkelijkheid het nog eens verwenschende ‘weêr’ uit, slagarmend en stampvoetend van de drift. Maar stom bleef hij nu staan, uitdagerig, voorover nog, plotseling met de mond vol tanden, leêg voor zijn eigen opwinderij.

Even had ik weêr moeten zien, verlokt. Elie gansch verbouwereerd, verloren, de kluts kwijt, schoof zijn pet, zijn blauw-dwalende pet, over zijn ruige haarbos die hem de ooren verstopte, heen; zijn vingers grepen en groezelden er vertrouwelijk in de oude stof, met hun gewoontegreep. En zijn hoofd, zijn gansch dwalend hoofd, dat hij maar nooit stil houden kon, zijn groot hoofd met het bleeke oudemannetjes-aangezicht, zocht met schel schitterende oogen; als een valsch zonnetje bij troebele dag, was wel dat glimmen van zijn bruine oogen die ik half blind toch wist. Maar bang dat hij vinden kon, hoe ik niet ernstig genoeg was, keek ik weer gauw op mijn papier, hoorend achter me hoe hij vergoeilijkte: ‘Eerst dat en dan weêr dàt, ziet u’ en toen werd hij van nieuws aan pathetisch, joeg zijn barre vervloeking met dreigende vuist door de ruimte heen naar de andere kant. Op het randje van de klapstoel lag zijn voorzichtig rechtuit gelegde sigaar.

‘En jij, Abram, jij mot aan de heide werken... arbeide.n... vijftig jaar zonder geld zal je werken.. en ik zal er om lachen....

‘En jij slang... waarom hebt je het gedaan?.... Ja... zij zeidden ze mochten er van eten.... Daarom hoef jij ze niet te verleiden... Ja God! ik zal het nooit meer doen... voor deze keer krijg je nog eten’..

Weêr zweeg hij; uitgepraat scheen wel. Want hij

[p. 230]

dook voorzichtig naast zijn sigaar neêr, lacherde naar me om en zijn lippen friemelden: ‘Er is al een boel opgeschreven... al een heel boek... 't is moeyelijk vertellen... wil u wel gelooven dat ik niet overal zoo vertel.... maar u bent alleenig... is goed voor uw gezelschap.’

Het slimme ventje.

- ‘Nou mot je maar denken dat je op visite bent.’

- ‘Ja, en dan mot ik toch bedenken ook, voor de Turm van Babel.’

......................

Nieuwer-Amstel, Maart, 1891.