De Nieuwe Gids. Jaargang 5

[p. 162]

Varia.

Aan den Heer Frans Netscher.

Amice!

Wat scheelt er toch aan tegenwoordig? Hoe komt het dat je zoo achteruitgaat? Ieder nieuw ding dat ik van je lees is weer een beetje slechter dan 't voorgaande. Eerst die parlementaire portretten, toen een stukje in 't Vaderland nu die brochure tegen Van der Goes, - waar moet het heen!

En kan je nu heelemaal niet meer tegen een stootje? Dat ging vroeger toch beter. Ik herinner me nog best hoe kranig je je hield onder die afstraffing van Van Deyssel. Je zei royaal dat je 't mooi vond. En nu je van Van der Goes gekregen hebt, nu begin je terstond op te spelen en moord en brand te roepen. Waarom kon je 't van den een zoo goed velen en van den ander niet. Omdat Van Deyssel grooter artist is dan jij en Van der Goes niet? Maar je weet toch wel dat kritiek en polemiek je fort nooit was en dat Van der Goes je daarin verreweg de baas is, - als zoodanig mag je gerust een lesje van hem aannemen. En had je hem nu nog met een ferm, artistiek stukje proza te woord gestaan - maar nu.... een parodie op je eigen terechtstelling door Van Deyssel! - Waar haal je de onhandigheid van daan!

In jou plaats, zou ik er pret in hebben dat de menschen zoo goed gingen schrijven als ze 't over mij hadden. Het

[p. 163]

laatste stuk van Van der Goes over jou is een van zijn beste. Je wordt op die manier een verleidelijk onderwerp voor ontluikende auteurs. Een soort van krachtproef, als het hoofd van Jut op de kermis. En als je je critici nu de satisfactie geeft van je zoo allerdolst aan te stellen na iederen klap, - dan kun je er nog plezier van hebben.

Ik weet haast geen voorbeeld van een polemisch stukje, waarin de schrijver zóó precies alles doet, en met overdrijving doet, wat hij zijn tegenstander verwijt, als jij nu gedaan hebt. Je motto verheerlijkt de zelfbeheersching en in je eerste woorden zeg je, dat je de zelfbeheersching er aan geven zult, al is 't nog zoo onverstandig, - je verwijt van der Goes dat hij lastert, en zwetst en insinueert, en hatelijk is en snoeft, - en tegelijk laat je eens kijken hoe je zelf lasteren en zwetsen en insinueeren en snoeven kunt. Zóó kan van der Goes het niet, dat is zeker. Wat men van van der Goes zeggen mag, boosaardigheid, geldzucht, plagiaat zijn wel dingen die hem vreemder zijn dan eenig mij bekend persoon. Voor zijn tallooze geschriften in ons tijdschrift moet hij 't eerste honorarium nog ontvangen, en ik zet het iemand in den lande zijn eigenaardige schrijfwijze met succes na te volgen. Het is eenigzins Huet'sch Hollandsch, maar geheel verpersoonlijkt en op 't oogenblik uniek. Ziedaar je laster. Je insinuaties zijn te bedekt om gevaarlijk te zijn, - maar ze hebben een heel leelijk, giftig kleurtje, - en zwetsen - neen maar! Bismarck zou er zich belachelijk mee maken. - ‘Mijn grooten rug, waaraan zoovelen reeds hun bekken te bloeden hebben gestooten.’ - Wie meen je? Van Deyssel soms? Nu die zijn bek is nog heel, hij had je haast heelemaal opgehapt. En dan die groote rug! Wie spreekt er nu van zijn grooten rug! - Ik zou liever van mijn langen neus spreken! - Kan het nog maller.

En terwijl je voortdurend raast over het nadoen van stijl, door van der Goes en door anderen, imiteer je zelf aanhoudend. Je heele brochure is één imitatie - hoe is 't godsmogelijk! - van van Deyssels bekende brochure over Literatuur, waarin een zekere heer Netscher wordt afgemaakt, -

[p. 164]

in je stijl zitten brokjes van Kloos, van van Deyssel - en wat het komiekste is van van der Goes zelf.

En dat begin: ‘Het moet nu maar eens uit zijn!’ Wie durft zulk een aanhef nog gebruiken, nadat van Deyssel ééns gezegd heeft, dat het met jou maar eens uit moest zijn.

En dit stelt alles dan een edelen toorn voor, over 't beleedigen van prof. ten Brink. Ik denk niet dat velen er in zullen loopen. Zelfs al had je niet van dat ongelukkige strootje gesproken, dat Goes in je neus heeft gestoken. Hij heeft er wil van. Je kunt ongemanierd niezen, hoor! Maar als je nu flink en royaal en eerlijk was geweest dan had je boven je twee laatste stukjes moeten laten drukken: ‘dat in de Nieuwe Gids van Februari 11. de heer F. van der Goes den heer F. Netscher heeft uitgekleed zooals hij nog zelden iemand uitgekleed heeft.’

Want dat courantenberichtje is een klein uitvluchtje. Was de brochure al geschreven in Januari? Met toespelingen er in op het stuk van Van der Goes dat in Februari verscheen? Kom!

Maar nu je daar als ridder voor Prof. ten Brink optreedt - wat maak je nu voor een figuur! Wie zal dat nu gelooven? Prof. ten Brink is voor velen een zeer beminnelijk man, - we hebben 't samen nog wel eens over hem gehad, niet waar? - Maar je maakt niemand wijs dat je alleen omdat van der Goes wat scherp en violent tegen hem is geweest, dat jij daarom ‘bul-achtig’ zou worden, zooals je 't smaakvol noemt. Denk eens, wat zal van Maurik een plezier hebben in die ‘bul-achtigheid’, die heeft zich waarlijk in der tijd heel wat wereldwijzer gehouden dan jij nu, ik gun hem zijn pret van harte.

Het is niet makkelijk, amice, als persoon op te treden in de literatuur. Je moet niet denken dat je maar zoo in eens kan gaan bulderen, zonder smaak of zelfbedwang, en dan gelijk krijgen. Bedenk dat de eenige toon die men werkelijk volhouden kan, de natuurlijkst-mogelijke is. En dit geschetter en gesnork is van jou heelemaal geforceerd. Zoo ben je niet. Ik herinner me je wel beter. Weet je nog hoe aardig je met

[p. 165]

je poes deed, een dikke poes, en hoe trotsch je vertelde hoe die poes dadelijk naar de voordeur liep als jij thuis kwam, dat deed ze voor jou alleen. Toen was je aardig en natuurlijk en toen leek je absoluut niet op dien bul-achtigen meneer met zijn grooten rug en zijn kouë drukte. Waar heb je dat potsierlijke mombakkes toch van daan gehaald? - Gooi het weg, je hebt het niet noodig. Schrijf ernstig, solide, zuiver artistiek werk. Dat kun je - en daarvan zul je meer plezier hebben dan van 't polemiseeren. Adieu, tot ziens.

30 Mrt. '90.

F. van Eeden.

Verbetering.

De Heer Frans Netscher heeft den schrijver van de beöordeeling van zijne Parlementaire Portretten bericht, dat hij niet behoort heeft tot de leerling-stenografen van de Tweede Kamer, en ook niet in eenige andere ambtelijke betrekking tot haar heeft gestaan; en hij heeft hem verzocht deze verbetering in de Nieuwe Gids te publiceeren. Aan dit verzoek wordt bij deze gaarne voldaan, voor zoo ver noodig met aanbieding van 's schrijvers verontschuldigingen voor de gemaakte fout.

De waarheid betreffende de biografische bijzonderheid, die aangehaald was om eenige trekken in het behandelde werk te verklaren, is deze, dat de Heer Netscher den cursus voor stenografie gevolgd, daarna verlof gekregen zich op de journalistentribune van de Kamer te komen oefenen, en het examen voor leerling-stenograaf niet heeft gedaan; de Heer Netscher is thans stenograaf in den Leidschen Gemeenteraad. - Overigens is de schrijver van de beöordeeling der Portretten van meening, dat deze rectificatie de juistheid van de opgemerkte trekken onaangeroerd laat. Als de eigenschappen van het boek die op een zekere gëaardheid van den auteur wijzen,

[p. 166]

inderdaad bestaan, dan is het een quaestie van ondergeschikt belang of de auteur het examen heeft meêgemaakt en het postje heeft vervuld, al dan niet. Men kan een klein ambtenaartje zijn met de ziel van een groot Heer, en een meneer met de ziel van een vlegel. En als men het goed bedenkt, wordt het er niet beter op dat, strikt genomen, de aangeduide qualiteiten niet het gevolg zijn van levensomstandigheden; is dan de Heer Netscher met die ongelukkige neigingen geboren?

G.