De Nieuwe Gids. Jaargang 1

[p. 229]

Herfst in het woud. Door Frans Netscher.

November. Het had drie dagen achtereen geregend, met een hoogen Westenwind, guur, najaarsachtig. En de regen had op de paden van het woud donkere plekken in de aarde achtergelaten. De atmosfeer was nu zonder wind, stil, doorschijnend, onder eene lucht van fletsch, uitgewasschen blauw. De hooge boomen stonden strak, zonder beweging in hunne toppen, de takken uitvleugelend, met de stammen in den grond geprikt. En in het bosch, onder het gebladerte, in de verte, hing een wasemachtige damp, dun grijs, uitgezweet door de vochtige aarde, waarin de laatste boomstammen hunne vormen lieten wegsmelten, nevelachtig, als in het perspektief eener opera-dekoratie. Hier en daar liep langs eene stam eene zwarte streep naar beneden, geverfd door de neêrziepelende regenstroompjes, welke bij de wortels verdwenen.

Het woud stond eenzaam, verlaten, druipend en kwijlend. De voetpaden trokken grijze strepen over den grond, slingerend, rechts, links, somwijlen stijf in hun rechtheid vortvliegend, of afwijkend in het gebladerte der lage struiken.

En het was zóó stil in het woud, dat men een dor takje hoorde kraken, of een vogel, die in de neêrgevallen blaêren morrelde.

[p. 230]

De herfst had aan het gebladerte gevreten. Het was bruin geworden, in een gamma van herfsttinten. De kastanje-boomen, forsch, gespierd, als wezens van den zondvloed, met breede nekken, waarvan de takken laag naar den grond neêrhingen, en eene volle bladerenpluim, waren geel, verlept, als verstijfde, vijfvingerige handen. En wanneer de wind hen bewoog, wiegwuifden zij op en neêr, als menschen die bedarend wenken. Hunne toppen waren kaal gewaaid, en er staken eenige dunne twijgjes uit hun blaêrenmassa, zich afteekenend tegen de lucht, als steil staande haren op een hoofd. De iepen, met volle, ronde vormen, gezet en vrouwelijk, waren in eene effen bruine tint overgeloopen, als oude gobelins, met versleten plekken. Zij hadden slechts weinig blaêren verloren, en geleken op ruw geschoren scheerkwasten, schuimend van eene bruine zeep. En hun antiek bruin, als op eene schilderij van Rembrandt, vormde den hoofdtoon van het woud, waarin de kleuren der andere boomen geëmailleerd waren. De lage, ineengedrongen eikenstruiken, wier takken zich in krampachtige wringingen uitrekten, als zondaren in het Inferno, waren met een verslonst bruin bedekt, dat dicht langs den grond kroop, vol aangestoken blaêren, afgeknaagd, verschrompeld, met kale plekken, als aangetast door eene akelige ziekte. Eenige bruine-beuken hingen er, met hunne zwartbruine blaêren, stukken kostbare zij' in op, glanzend, glimmend, als los neêrgeworpen, kostbare mantels van deftige dames. Hunne kleur stak fel af tegen het fletsche blauw der lucht, en zelfs de fijnste rondingen hunner toppen groefden er zich met scherp getrokken randen in uit. En een drietal verdwaalde berken, in de verte, op den horizon eens voetpads, schenen zilveren voorwerpen uit eene reuzen-étagère, fijn, als kantille-werk eens chineeschen kunstenaars. Hunne stammen, met eenige flauwe bochten, bezaten de levende rondingen van een beest, van een zilvergeschubten zalm, terwijl de ragfijne twijgjes aan vreemdsoortige, wit-versteende varens van den bodem eener zee deden denken.

En overigens was het woud somber, huilerig, kniezerig, in een herfstrouw.

[p. 231]

De afgewaaide blaêren vormden onder de boomen een goud-bruin tapijt, egaal van tint, als een lap antiek goudleer, hier en daar met valsche glimglanzen, als droog paerlemoer. De bovenlaag was opgedroogd, maar als een vogel deze omwoelde, werd de onderlaag zichtbaar, vochtig, donker van het rotten, met blaêren in wier holten nog eenige regendroppels schitterden. Het mos, dat op de westzijde der boomen gegroeid was, ook donkerder gekleurd door den regen, scheen oud, groen fluweel, als van versleten zittingen van stoelen.

En hoe meer de avond naderde, hoe sterker de boschgeuren werden: de muffe lucht van aarde, natte blaêren, en verrotting - de verhitte, stinkende adem van een stuk natuur, dat aan het broeyen is.

Hier en daar piepte een vink, die wegvloog in de donkere diepte van het woud, en piepte nog eens, verder, zweeg een oogenblik, en piepte nog eens, en toen nog eens.

En daarop werd de herfststilte van het bosch weder hoorbaar.

De zon daalde, daalde, daalde. Den ganschen dag had zij rond in de fletsch blauwe lucht gestaan, zonder lichtkring; maar nu deed zij, bij haar ondergaan, den horizon ontbranden in eene woeste warreling van geel, rood, oranje, violet en bruin, in afgescheurde lappen en schelle vlekken, eene lucht voor den Openbarings-dag. En zij daalde, daalde, en zonk in haar kleurenvuur weg, achter de boomen, als de gloeyende schijf eener brandende tooverlantaarn.

Toen zeeg de schemering uit de lucht op het woud neêr. Het scheen alsof men uit eene reusachtige peperbus het duister op het bosch neêrstrooide; het zonk als een fijn poeder tusschen de openingen van het gebladerte, en bleef als een dunne, grauwe nevel hangen; hier en daar stapelde het zich op tot rotsblokken van zwart, spookachtig, fantastiesch als eene geteekende droom van Doré; dan vloeide het over den grond, spreidde zich uit, en scheen opwaarts te dampen, stukken uit het gebladerte opvretend, afknauwend, hoeken en brokken afbrekend, totdat alle vormen er in wegsmolten, en het gansche

[p. 232]

woud één zwarte, naamlooze klomp was, nat en snotterig, in elkaêr gerold als een pikzwart reuzenbeest.

De kleuren waren gebluscht, het gamma van herfsttinten donkerder en somberder, de nevel onder de boomen grijzer en grauwer, die, zich uitbreidend, de stammen der boomen van onderen opslikte. En de voetpaden waren onzichtbaar geworden, in het omringende duister afgesmolten.

Een chaos!

En toen eindelijk een griezelige herfstwind het woud een oogenblik in beweging bracht, de takken kraken, de blaêren ritselen, de stammen wiegelen deed, steeg eene geheimzinnige muziek uit de zwarte massa op, benauwend als een heksendans, zonder dat men wist waar ze vandaan kwam - en waarin het zwartbruin der zijden bruine-beuken lage bastonen nabootste, een soort van Te Deum, dof gerommel uit holle orgelpijpen - het effen bruin der iepen den baryton aangaf, mannelijk, uit volle borst, met forsche longstooten - het geelbruin der kastanje-boomen het zachte streelende eener - alt en het helwit der berken de hooge jubelende kreten eener sopraan, dol, verwilderd, die boven alles uitvlogen, als heksen met loszwierende haren.

En de wind zweeg, en het woud stond onbeweeglijk overeind, en sliep in het duister.