De Nieuwe Gids. Jaargang 54

[p. 984]

Feiten en fantasieën door Jeanne Kloos-Reyneke van Stuwe. Jane Austen, een der meest beroemde engelsche schrijfsters uit den tijd van Walter Scott, in haar leven en werk (Vervolg en slot van blz. 808.)

Jane Austen's Juvenilia.

Twee deelen van Jane Austen's Juvenilia zijn in mijn bezit: Love and freindship (geen verschrijving voor friendship; Jane Austen hield er haar, - heel aardige, - eigen spelling op na, die meer op het gehoor schijnt geïnspireerd dan op de grammatica) en: Volume the first (zonder naderen titel) en ik ben zeer blij ze te hebben, want ze zijn ongelooflijk amusant.

Ze bestaan uit kleine schetsen, tooneelstukjes en ‘romans’ van telkens weinig bladzijden, en ofschoon er de gekste dingen in staan, heeft men enkel lust om te lachen en is men nooit geneigd, de schouders op te halen of te schimpen om zooveel flauwiteit.

Ik tenminste heb er mij uitstekend mee vermaakt, en als men bedenkt, dat deze schriftuurtjes afkomstig zijn van een 15- tot 17-jarig meisje, dan kan men niet anders dan haar fijnen humor, haar schrander compositievermogen en haar schalksch vertoon van menschenkennis bewonderen.

De levendigheid van haar dialoog en de handig-dramatische samenstelling dezer kleine dingskens zou er op kunnen wijzen, dat zij met vrucht Goldsmith en Sheridan en andere schrijvers van haar

[p. 985]

tijd had gelezen, en kan doen denken aan de dilettantische tooneelvoorstellingen, door de Austen's en hun vrienden vertoond.

Dit jeugdwerk bewijst, dat Jane, zoodra zij oordeel des onderscheids had, haar eigen ontspanning zocht en vond, en daarmee tegelijk haar levensvocatie. Zij lette, met een scherp observatievermogen, op wat anderen deden en zeiden, hoe zij handelden, en wat zij blijkbaar dachten; hoe zij zich gedroegen in de verschillende levensverhoudingen en hoe zij reageerden in bizondere gevallen. In haar eentje vond zij alles interessant en maakte er in haar geest kleine croquis van, die zij zoodoende goed kon onthouden, om er later gebruik van te kunnen maken.

Love and Freindship een roman in brieven, dateert van 1790; er werden de, ook nog in haar notitieboeken gevonden, novelletjes en fragmenten bijgevoegd. Daar haar producten meestal zijn opgedragen aan een zuster, een broer, een neef, krijgt men den indruk, dat Jane zoo schreef, om dezen eens te laten lachen (zooals Colette Willy haar eerste werk: Dialogues de bête opdroeg aan haar man, met de woorden: Pour amuser Willy).

De luchtige (voor ernst opgediende) grapjes, de brillante onzin, de comische situaties en dwaze uitspraken geven blijk van een sprankelende fantasie en een opgewekten en vruchtbaren geest. De pointe van The Mystery is.... dat het mysterie niet wordt opgelost. En de parodistische voorstelling van meisjes, die vanzelfsprekend een man nemen, die rijk is (in The three sisters), ook al haten zij hem eigenlijk, is van de meest kluchtige werking.

Dit jonge werk geeft ongewild een beeld van haar tijd; het is caricaturaal, ja, maar toont genoegzaam aan, hoe, bij het lezend publiek, romantisme en sentimentaliteit, weekheid en een onwaarschijnlijke geheimzinnigheid opgeld deden (men denke aan de romans van Anne Radcliffe, van Clara Reeve, Charlotte Smith, Sophia Lee e.a.). Jane Austen had een natuurlijken afkeer van melodramatische voorstellingen en stelde daar onbewust haar natuurlijkheid en haar zin voor eenvoud en juistheid tegenover.

Lady Susan moet dateeren tusschen 1792 en 1796; hierin beschrijft zij een vrouw met een slecht karakter, maar volkomen eerlijk, zonder eenige vergoelijking of restrictie. En Lady Susan is een zeer levend en afschrikwekkend voorbeeld geworden.

Het laatste werk, dat Jane Austen onderhanden had, na haar

[p. 986]

voltooide romans, was over een familie, die zij, volgens haar notities, van plan was Sanditon te noemen, en die als een fijne parodie schijnt bedoeld te zijn omtrent de gebruiken en gewoonten op zeebadplaatsen.

Een landeigenaar aan de zeekust, Parker geheeten, krijgt (volgens Jane Austen's ontwerp) opeens het idee, dat zijn simpel dorp zich best tot een badplaats zou kunnen ontwikkelen, en hij bespreekt dit plan met de zeventigjarige Lady Denham en anderen, om het benoodigde geld bijeen te krijgen. En de overige figuren: zijn sentimenteele zuster, en Lady Denham's neef, en de amateurminnaar Lovelace, die voelt, dat hij de liefelijke, weerlooze Clara Brereton verplicht is te verleiden, zijn absoluut amusant.

Ziehier, in welke bewoordingen onze anti-romantische, eerlijke, realistische Jane deze episode vervat:

Her seduction was quite determined on. Her situation in every way was called for it. She was his rival in Lady D.'s favour, she was young, lovely and dependent. He had very early seen the necessity of the case, and had now been long enough trying with cautious assiduity to make an impression on her heart, and to undermine her principles.

En hiermede neem ik afscheid van Jane Austen, die mij, hoe meer ik mij met haar bezig hield, liever en dierbaarder is geworden, en ik hoop zeer, dat ik mijn lezers tot een soortgelijk gevoel heb kunnen enthousiasmeeren.