De Nieuwe Gids. Jaargang 54

[p. 399]

Feiten en Fantasieën door Jeanne Kloos-Reyneke van Stuwe.
Jane Austen, een der meest beroemde Engelsche schrijfsters uit den tijd van Walter Scott, in haar leven en werk (Vervolg van blz. 150.)

Jane Austen's romans. - Northanger Abbey.

Zoodra men den titel Northanger Abbey leest, krijgt men de flauwe suspicie, of deze niet in connectie met Anne Radcliffe's Castle of Udolpho zou staan? En of deze roman niet een parodie zou kunnen wezen op bovengenoemd boek, dat, ten tijde van Jane Austen's leven een wereldreputatie genoot?

Inderdaad, bij de compositie van dit verhaal heeft Jane Austen heel sterk aan Udolpho gedacht. Niet echter was het haar bedoeling, er een chargo op te schrijven, of een roman te geven in den trant van mystery and monder. Maar haar heroine, zooals zij de hoofdpersoon Catherine nu en dan schertsend noemt, heeft een groote bewondering voor Mrs. Radcliffe, en droomt van oude kasteelen, en wanneer zij eenmaal te logeeren wordt gevraagd op een oud buitengoed, dat eertijds een Abdij is geweest, kent haar vreugde geen grenzen.

Jane Austen probeert dan, eenige griezeligheden te voorschijn te tooveren, zooals een antieke kist op Catherine's kamer, waarvan het deksel zoo zwaar is, dat zij het bijna niet tillen kan, en een eveneens antiek kabinet, dat zorgvuldig door haar wordt geëxploreerd, totdat zij tenslotte een rolletje handschriften ontdekt, die echter bij nader inzien slechts uit.... waschrekeningen blijken te bestaan.

[p. 400]

Het is duidelijk, dat de schrijfster hier goedig den spot drijft met de, toentertijd klaarblijkelijk bestaan hebbende manie, om in alles iets geheimzinnigs en beteekenisvols te zoeken. Met deze onbeduidende, al te gemakkelijk verklaarbare onverklaarbaarheden is Catherine dan ook niet tevreden; haar levendige geest verzint een fantastisch verhaal uit het verleden der familie, bij wie zij logeert.

Generaal Tilney, verbeeldt zij zich, heeft zijn vrouw niet lief gehad (uit allerlei kleinigheden meent zij dit te mogen opmaken) en vanhier tot aan daadwerkelijke misdaad il n'y a qu'un pas. Waarschijnlijk heeft de generaal zijn vrouw vermoord, doch als deze stelling onhoudbaar blijkt, doet haar verbeelding aldra iets anders aan de hand: namelijk, dat mevrouw Tilney in het geheel niet dood is, maar door haar wreeden gemaal opgesloten en afgezonderd van de wereld wordt gehouden in, van het bewoonde gedeelte der Abdij, niet bereikbare vertrekken. Waarom? misschien uit sadisme? misschien uit jaloezie?

Evenwel, ook dit vermoeden is onjuist, en dan berust Catherine maar in het feit, dat Northanger Abdij geen mysterie's of daden, die het daglicht niet verdragen, verbergt.

Dit nu is allemaal maar gekheid, en niet de eigenlijke inhoud van den roman.

Maar wanneer de ernst begint, is de situatie zoo volstrekt onaanvaardbaar, dat ik hier wel even op dien te wijzen.

De vader van den jongen Tilney, dien Catherine lief heeft, en die ook haar heel graag mag, is zóó vol attenties voor Catherine, dat men onweerstaanbaar den indruk krijgt: hij is zelf verliefd op haar.

En, als hij op een gegeven oogenblik, na een reis 's avonds thuis komende, aan zijn dochter mededeelt, dat Catherine den volgenden morgen vroeg zijn huis verlaten moet, en haar de lange reis alleen laat aanvaarden, zonder haar zelfs een bediende mee te geven (iets ongehoords in die dagen!), dan denken wij: o, Generaal Tilney heeft natuurlijk gemerkt, dat zijn zoon Henry en Catherine van elkander houden, en ontzegt haar zoo bruusk en onbeschoft zijn huis uit jaloezie.

Niets ervan! Generaal Tilney had zich eenvoudig verbeeld, dat Catherine zeer rijk was, en dus een goede partij voor zijn

[p. 401]

zoon. Toen hij beter op de hoogte kwam, en ervoer, dat zij integendeel heel arm was, wees hij haar de deur. Dit nu lijkt mij absoluut onwaarschijnlijk voor een gentleman, een Generaal, en de goed-gesitueerde eigenaar van een Northanger Abbey. En U?

Nog een opmerking over dezen roman, waar Jane Austen echter bewijst, een levenswaren kijk op de menschen te hebben. Zij zegt, dat Henry Tilney Catherine begon lief te hebben, toen zij hem duidelijk had laten blijken, iets voor hem te gevoelen. Is dit niet heel aardig? en ook volgens de werkelijkheid? En dat voor dien pruden tijd, toen de conventie eischte, dat een vrouw ten uiterste haar sentimenten verborgen hield, zoolang de man zijn liefde nog niet had verklaard! (Een zelfde notitie treffen wij aan in Persuasion, aangaande Sir Walter Ellia II en Mrs. Clay.) Blijkt hieruit niet, hoe volkomen natuurlijk en menscheilijk en gezondverstandig Jane Austen was?

Het manuscript van Northanger Abbey werd in 1803 door een uitgever te Bath gekocht voor f 120, -, maar klaarblijkelijk zag hij er niet veel in, want hij liet het in zijn brandkast vergelen. Ten slotte, toen haar andere romans succes bleken te hebben, kocht Jane's broer den roman voor hetzelfde bedrag terug. Natuurlijk had de uitgever later spijt genoeg!

Persuasion.

In Anne Elliot erkennen wij een van Jane' Austen's liefste heldinnen. Persuasion werd in 1815 begonnen en in dat jaar waren er groote familieonaangenaamheden; haar broeder Henry moest namelijk failliet worden verklaard, wat Jane zich hevig aantrok.

Jane Austen heeft nooit overhaast haar boeken in het licht gegeven. Zij werkte ze dikwijls om, en ook met Persuasion is dit het geval geweest, en vergeleken met den eersten opzet, was de tweede een verbetering. Northanger Abbey heette oorspronkelijk Susan.

Jane Austen heeft de publicatie van Northanger Abbey en Persuasion niet meer mogen beleven. Na haar dood werden in 1818 deze boeken tezamen uitgegeven in vier deelen (zooals toentertijde gebruikelijk was) tegen den prijs van f 15, -.

[p. 402]

Drie jaar later werd Persuasion in het Fransch vertaald, onder den tamelijk ouderwetschen titel: La Familie Elliot, ou l'ancienne Inclination.

Ook in Persuasion toont de schrijfster haar milde erroneia, doch dit voornamelijk in haar tweedeplanskarakters. Anne is in alle opzichten een charmant persoontje en extremely lovable. De intrige van Persuasion is zoo eenvoudig, als maar mogelijk is, en boeit toch van het begin tot het einde. De landschapsbeschrijvingen worden in alle handboeken over Dorsetshire aangehaald, - is dat geen blijk van blijvende populariteit?

Al Jane Austen's romans zijn liefdesgeschiedenissen en handelen van het begin tot het slot over de genegenheid van die voor deze, en de vermeende niet-genegenheid van deze voor die. Maar Persuasion is inderdaad a love tale; en meer dan de andere boeken tender and intimate, zooals Forrest Reid zegt.

Ja, Persuasion is een allerliefst verhaal, en, hoewel zoo doodeenvoudig, ons toch vasthoudend door de fijnheid van descriptie en de gevoeligheid, waarmede de karakters gegeven zijn. Schokkende gebeurtenissen beschrijven was niet Jane Austen's fort, en zoo maakt de ongelukkige val van Louisa Musgrove weinig indruk op ons. Maar het doet er niet toe, omdat al het overige zoo zuiver gevoeld is en gezien.

Het milde hart van Jane Austen gedoogde geen noodlottige liefdestragedies, en dus kunnen we er ons steeds van overtuigd houden, dat haar heldinnen altijd den man hunner keuze krijgen, zooals Anne Elliot haar lang in stilte beminden Wentworth!....

(Wordt vervolgd.)