De Nieuwe Gids. Jaargang 54

[p. 271]

Feiten en fantasieën door Jeanne Kloos-Reyneke Van Stuwe.
Jane Austen, een der meest beroemde Engelsche schrijfsters uit den tijd van Walter Scott, in haar leven en werk (Vervolg van blz. 150.)

Jane Austen's romans - Sense and sensibility

De roman Sense and sensibility schijnt oorspronkelijk in brieven te zijn geschreven, zooals blijkt uit een afzonderlijk deel: Elinor and Marianne, dat in The litterary Review verscheen. Later koos zij den aangenamer gewonen romanvorm.

Als honorarium ontving zij f 1800.-, hetwelk haar een enorm bedrag leek. En zij was zóó ingenomen met dit boek, dat zij den 25en April 1811 aan haar zuster Cassandra schreef:

No, indeed, I am never too busy to think of S. and S. I can no more forget it than a mother can forget her sucking child....

Sense and sensibility in zijn tegenwoordigen vorm werd geschreven tusschen November 1797 en November 1798 en verscheen in 1811; de tweede editie kwam uit in 1813.

Mr. Austen Leigh, in zijn Memoir, verklaart: There was scarcely a charm in Jane Austen's most delightful characters that was not a true reflection of her own sweet temper and loving heart, - en als wij denken aan de oudste twee meisjes Bennet, aan Emma en aan Miss Taylor, aan Elinor Dashwood, Fanny Price, Anne Elliot, en Catherine Morland, kunnen wij voldoende de strekking van dit compliment begrijpen. We kunnen Jane

[p. 272]

Austen's persoonlijkheid goed uit haar werken leeren kennen, meer dan dit gewoonlijk met auteurs het geval is. Door de vrouwenkarakters, die wij als vanzelf respecteeren en bewonderen, begrijpen wij haar eigen sentimenten, haar sympathieën en antipathieën, haar vriendelijk gemoed en haar levendigen geest.

Uit de karakters, die zij ridiculiseert, worden wij haar scherpe opmerkingsgave, haar neiging tot satire en haar fijne humor gewaar; weinig schrijvers combineeren zooveel geestigheid met een zoo strenge vermijding van cynisme en vulgariteit.

Jane Austen's romans zijn de eenvoud zelve; zij behandelen een bepaalde klasse in een bepaalde periode, wier leven verloopt zonder de schokken van vurige passies of spannende avonturen. Met de geweldige bewogenheid en sensationeele intriges van andere romanschrijvers heeft zij zich nooit bezig gehouden. Het is in den loop van het dagelijksch leven, in de gesprekken, de handelingen, de gedachten der personen, dat haar menschen ten voeten uit voor ons worden gebeeld. En men achte deze kunst, - want het is een kunst! - niet gering! Het is een van Jane Austen's grootste en echtste verdiensten.

Volgens de mode van dien tijd zijn haar romans lang, zeer lang. Zelden beneden de 400 bladzijden, compres gedrukt. Sense and sensibility maakt op dien regel geen uitzondering. Ook hier, evenals in Pride and prejudice, een moeder, met eenige huwbare dochters; ditmaal zijn het er drie. En ook hier is de oudste dochter, Elinor, de zachtheid, de goedheid, de verstandige gemoedelijkheid zelve, en wederom vormen verschillende huwelijksverwikkelingen het thema.

Maar ditmaal vinden we een zoo groot entanglement in de liefdeshistorie's, dat ons onwillekeurig de regels van Heinrich Heine in de gedachten komen:

Ein Jüngling liebt ein Mädchen;
Die hat einen Andern gewählt;
Der Andre liebt eine Andre....

Eer we aan het slot zijn gekomen en elke chacun zijn chacune heeft gekregen, zijn er heel wat misverstanden uit den weg geruimd moeten worden, zijn er heel wat tranen vergoten, is er

[p. 273]

heel wat leed geleden. Maar al den tijd, onder de lectuur, blijven we vrij gerust; we kennen onze Jane als een firm believer in the happy ending.

Tegenwoordig houden vele auteurs zich aan de rauwe, harde werkelijkheid, waardoor onze zenuwen niet gespaard, maar op een harde proef worden gesteld. Ik herinner hier aan het ontzaglijkwreede, maar ware einde van Gawen Brownrigg's Star against star, met als voorbeeld van een geforceerd, dus volstrekt onnatuurlijk goed slot, het nú reeds, o, zoo ouderwetsch aandoende, geheel willekeurige (en dus ònbevredigende!) einde van E.C. Middleton's: Potiphar's wife.

Enfin, maar Jane Austen, zoowel intuïtief als opzettelijk, doet haar uiterste best, haar verhaal plausibel te maken en ons ervan te overtuigen, dat de loop, dien zij haar figuurtjes op 's levens schaakbord maken laat, volkomen logisch is.

Jongelui, die niet vrij meer zijn, maken mir nichts dir nichts argelooze jonge meisjes het hof en wekken allerlei verwachtingen in hen, die zij dan weer, op allesbehalve gentlemanlike manier, niet vervullen, welk gedrag, volgens mij, niet en nooit te verontschuldigen is, - ook al komen zij later met een koets en vier paarden aansnellen (Willoughby), om, ook al zijn ze met een andere getrouwd, toch nog een soort van opheldering te geven.

Praatjes en allerlei misverstanden spelen een groote rol, en de arme meisjes worden wèl lang in suspensie gehouden, eer de schijn van het wezen der werkelijkheid gescheiden is. Dit gebeurt (volgens mij niet altijd zeer aannemelijk, want dat Robert Ferrars, die ons geteekend wordt als een snob bij uitnemendheid, ijdel, oppervlakkig en tuk op een geldhuwelijk, en die bovendien een reuzeminachting heeft voor het arme, burgerlijke meisje van zijn broer en daaraan ook uiting geeft! en met zijn moeder en verdere familie samenspant, om zijn broer Edward daarvoor uit te stooten en niet meer als bloedverwant te erkennen, - plotseling met dat meisje, - al meer dan vier jaar verloofd met den broer, - getrouwd blijkt te zijn! dat is heusch een beetje al te veel tegen de bestaanbare mogelijkheden in, en de poging, die Jane Austen doet om hiervan een verklaring te geven, is zwak en allesbehalve overtuigend.

De figuren zijn weer met dezelfde fijnheid en accuratesse geschil-

[p. 274]

derd en blijven in ons geheugen als subtiel-gepastelleerde preciosa en de binnenhuizen zijn als even zoovele genrestukjes in de manier van Bakker Korff.

Wie kan Mrs. Jennings vergeten en de, in slechts enkele lijnen zoo goed geteekende, John Dashwood en zijn vrouw? En de dames Steele en Lady Middleton en haar goedhartigen man, en.... wie zijn er nog meer aan tweedeplanspersonen? (Schetst, over het algemeen, Jane Austen de vrouwelijke karakters niet beter dan haar mannelijke?)

De temperamentvolle Marianne en de nobele, sympathieke Elinor blijven ons bij als een schilderstuk der beroemde Engelschen: Hoppner, Reynolds, Gainsborough of Lawrence, die in hun werk den aard en het wezen hunner modellen op het fijnst en toch indringendst wisten te doen uitkomen.

(Wordt vervolgd.)