De Nieuwe Gids. Jaargang 54

[p. 246]

Mijmeringen van eenen dorpsjongen door Harry Brander.

Opdracht voor mijn vriend Fokke.

Ik zit ergens in Amsterdam op een zolderkamertje. Drie hoog. Ik denk over mijn zonden. Je doet zooiets veel te weinig, denken over je zonden.

Een half jaar geleden ben ik van huis gegaan. Op familiebezoek, zoogenaamd. Maar wat zal ik bij mijn familie doen? Een neef van Vader woont in de De Clerqstraat. De man is Katholiek en heeft een winkel in antiquiteiten. Dit wil natuurlijk niet zeggen, dat zijn zaak ook maar iets met zijn Katholiek-zijn heeft uit te staan. Vader zegt: Karel zijn geloof is ook oud. Ik ben zoo vrij, dat als een compliment te beschouwen. Vader bedoelt het tegendeel. Maar ik houd van oude dingen en Karel-oom is trouw aan zijn geloof. Hij is een stil mensch, Karel-oom. En oud. Dàt houdt wel verband met zijn zaak. Je verwacht in een antiquiteitenzaak niet anders dan een gebrilden, ouden heer met een onmogelijken baard. En Karel-oom voldoet aan die verwachting.

Toen ik om half tien 's-avonds - dat is dus nu een half jaar geleden - den kleinen winkel binnenstapte, kwam hij me met een lach op zijn goed gezicht begroeten.

‘Daar doe je goed aan, jongen, daar doe je werkelijk goed aan.’

Met een schichtigen blik naar de kamer, achter, vervolgde hij:

[p. 247]

‘Wij hebben weinig ruimte voor logé's, maar als je met den divan genoegen nemen wilt....’

Er verkoelde iets in me en ik zei luchtig:

‘Doet U vooral geen moeite, Karel-oom, ik blijf niet overnachten.’

Er was verlichting in zijn stem. Merkbaar. Hij zij:

‘Om mij kan het best, hoor, maar tante, zie je. Zeven kinderen en dan nog een logé. Maar kom mee, jongen, kom mee. Er is nog koffie.’

Binnen zat tante. Zestien jaar jonger dan Karel-oom. Haar tweehonderd pond is waarschijnlijk als compensatie bedoeld voor het leeftijdsverschil, dacht ik, inwendig grinnekend. De begroeting was tamelijk koel. Ik rilde even, toen ze mij een slappe, weeke hand gaf. Ik hield een slak in mijn hand. Onbewust haalde ik, wrijvende, mijn zakdoek te voorschijn. Gul vergaf ik haar echter de hand, want de koffie smaakte als eieren met gebakken spek, als je honger hebt. Ik zat dus bij Karel-oom en tante Evelien. En ik praatte, als een ter zake deskundige, over de slechte tijden. (Alhoewel ik er geen steek van afwist. Materieëlen nood beschouw ik nu eenmaal als iets secundairs.)

Nu ik hier zit te denken, moet ik nog lachen om de dwaasheden, die ik in volle vrijmoedigheid debiteerde. Ik heb dat anderhalf uur volgehouden. Karel-oom knikte steeds begrijpend en tante Evelien keek misprijzend. (Maar de koffie was heerlijk!) Toen ik na veel verontschuldigingen van Karel-oom over het lastige ruimte-gebrek en de twijfelachtig hartelijke uitnoodiging van tante Evelien, - wat heeft ze tegen mij? - spoedig eens terug te komen, buiten stond, groeide, als en verkwikking, de lichte stad op mij.

Ik huiverde van genot, als Vrijdags onder de douche. Pathetisch bepluimde ik de Mérode voor de juistheid van het ‘Hoe heerlijk is het doelloos dwalen in vreemde stad, met vreemde liên, en gretig naar zich toe te halen, alles wat d'oogen kostelijks zien.’ Hij zal het mij niet kwalijk nemen.

Ik kwam op den Dam. Slenterend langs het paleis liefkoosde ik den grauwen muur. Er is nog een rafelige streep op mijn handschoen. Wie denkt aan zijn nieuwe, wild-leeren handschoenen,

[p. 248]

als hij - voor de eerste maal in zijn leven volkomen vrij - in een stemming, om gekke dingen te doen, langs het paleis komt en gedenkt de roemruchte daden der menschen, die daar gewoond hebben? Ik moest dien muur eenvoudig bekloppen. Een paard, dat je op den hals klopt, zoo was het ongeveer.

Met lijn 11 kwam ik op de Munt. Ik wandelde een korte straat door Rembrandtplein. Ik lachte. De felle lichtreclames spoten hun dwaasheid naar den sterrenhemel. En Rembrandt....

Maar laat ik doordenken op mijn zonden. Zooals gezegd, een mensch doet dat te weinig en ik zeker. Het doet er immers ook weinig toe, hoe ik op dit kamertje, ergens in Amsterdam, drie hoog, terecht gekomen ben. Het leven is als een, ja, hoe noem je zoo'n spel! Enfin, zóó gaat het: je trekt aan een veertje en bij het loslaten vliegt een balletje het bord op. Het botst tegen de spijkertjes rondom de gaten, die in het bord zitten. Botst nog eens, nog eens, komt eindelijk in een gat terecht. Onder de spijker-omheinde gaten: cijfers! Duizend. Vijfhonderd. Nul. - Ik zei: het leven is als zoon spel, ik ervaar dat tenminste. De eerste dagen in Amsterdam liep ik meermalen met mijn hoofd tegen den muur. Ik schaam mij daar niet voor. Het overkomt den beste. Maar het balletje - om het beeld trouw te blijven - komt altijd in een gat. Bijna ondoenlijk is het echter, het balletje in de Duizend te krijgen. Om de hoogste cijfers staan de spijkers het dichtst. Welnu, laat het de Vijfhonderd zijn! Momenteel ben ik tevreden. Ik heb nog bijna vijfentwintig gulden en mijn kamertje voor de eerstvolgende vier weken betaald. Ik voel me rijk. En gelukkig?

Nee, gelukkig voel ik me zeker niet. Ondanks mijn vrijheid, bekruipt mij soms een gevoel van verlatenheid. Ik begin de stad te kennen en de menschen ook een beetje. De menschen zijn hier niet slechter, dan bij ons in Friesland. Ook niet beter. Misschien een tikje luchthartiger. Ik mag dat wel. Maar ik mis onzen ouden dorpstoren met zijn plechtigen klok. Vooral 's-Zondagmorgens. Je kreeg dan een heilig gevoel in je. En als het een sneeuw-Zondagmorgen was, zou je op reis willen gaan, zou je zoolang willen dwalen, tot je in Bethlehem kwam. Jezus! Er zijn nu bommen en munitie in Bethlehem. In Bethlehem! Jezus! Vrede op aarde! Ik kom daar niet uit. Ik dwing mijn gedachten, in de kamer te blijven.

[p. 249]

Vóór mij hangt een penteekening van mijn gestorven zusje. Een vrouwenhoofd en een paar handen, die bidden. Ik schreef daar eens een slecht, maar eerlijk vers bij. Toen was ik jong en troosteloos eenzaam. Waarom, denk ik nu. Waarom troosteloos? Eenzaamheid is immers een goede zegen. Oók als je jong bent. Zóó is het vers:

‘Een vrouw bidt haar verlangen:
Maria, wees gegroet!
De wereld is vol zangen:
O Lam van God, dat bloedt!’

‘Zoo heb ik dat geschreven,
maar niet den zin verstaan,
want zij verliet dit leven
en liet mij slechts haar naam.

Zij heeft die vrouw geteekend.
Het loon met God verrekend,
toen zij het hem aanbood.
De prijs van 't eeuwig leven,
God heeft het haar gegeven.
O vrouw, mijn liefste is dood!’

Ik heb mijn schrijven van verzen steeds angstvallig verborgen gehouden, als een niet beleden schuld. Rilke heeft eens gezegd: Men moet geen verzen schrijven, als men jong is! Je beseft eigenlijk nooit, hoe waar die woorden zijn. Wie kent het leven in zijn jeugd? Wie de bloemen, de dieren en de menschen? Wie hoort de muziek van regens in eenen zuiveren Meinacht? Wie verstaat der winden woorden? Een oud mensch? Ja, misschien! Een oud, luisterend mensch. Maar ik ben niet oud en ik wil nog wel leven. Een kind, dat verzen schrijft. De weg terug? Er is ergens een muur gebouwd. God, denk ik. Misschien is het dát! Ik ben den God van mijn jeugd vergeten. Nee, verloren! Het is moeilijk, maar ik zal volhouden, Christus te lezen. De Evangeliën te proeven, altijd, altijd weer.

Die teekening. Ik probeerde eens, die vrouw na te teekenen.

[p. 250]

De oogen werden een fiasco. Koeien-oogen, met een onzegbaar domme uitdrukking. Ze deden mij denken aan de oogen van mijn buurman. Plotseling. Ik had lang naar een vergelijking gezocht. Er was iets in, dat ik kende. Mijn buurman heeft zulke oogen. Dom en groot, maar als je hem goed aankijkt, kom je tot de verbazingwekkende ontdekking, dat er iets listigs in die oogen schuilt. Hou hem in de gaten. Die komt er wel! Och, ik wensch hem een goede reis. Waarom niet?

Ik krijg slaap. En ik wilde serieus over mijn zonden denken. Mijn leven corrigeeren. Het moet beter kunnen. Maar een mensch, die slaap heeft, moet niet serieus willen denken. Vooral niet op zijn zonden. Morgen, laat ik het morgen doen....