De Nieuwe Gids. Jaargang 54

[p. 698]

Lichtsignaaltjes

Leve de onbaatzuchtigheid!

Het stemt een mensch werkelijk blij, in deze droeve tijden van profiteurs en politieke sjacheraars, tenminste te weten dat er nog enkelen zijn, die waken voor de heilige onbaatzuchtigheid. Schreef Dostojewsky niet: ‘en te wéten dat de zon er is, dat is reeds héél het leven’; ook al zie je die zon niet direct. Eender is het met de onbaatzuchtigheid; al is de schijn nog zoo ongunstig: te wéten dat er wakers op de tinnen staan, dat is reeds heel het leven.

Deze wakers, wie zouden het anders zijn dan onze onvolprezen kranten, onze zoo veilig beschutte (achter hun anonymiteit) journalisten, en onze heerlijke politieke partijen. (Neen, vrienden, wij gaan niet aan politiek doen, want dan zouden we stout zijn, maar we mogen toch wel eventjes grinniken?)

Een zeer on-politieke figuur was de Vlaamsche Man-van-de-daad, Grammens. Hij was een man van de daad, en dus geen man van het gepraat. Slechts één keer heeft hij zich tot praten laten verlokken, en dat is hem al heel slecht bekomen. Dit was, toen de heer Spaak het wist te brengen tot een Godsvrede, een tijdje vóór de gespannen September-dagen. Toen is Grammens inderdaad gaan praten, met de Vlaamsche Cultuurvereenigingen, en die gingen op hun beurt weer praten met Spaak, en kwamen weer met Grammens praten, en toen er genoeg gepraat was, kwam de Godsvrede tot stand.

Nu heb ik altijd voor dergelijk soort Godsvrede's een heilige schrik gehad; maar Grammens sloot er een. En kreeg daarbij een belofte, die de vrede de moeite waard maakte. Eerst beloofde Spaak dat binnen drie maanden Vlaanderen volkomen volgens recht behandeld zou worden (wie lacht daar?); tweedens beloofden de Vlaamsche Cultuurvereenigingen, dat àls Spaak zijn belofte niet zou houden, zij met heel hun macht van tienduizenden leden zijn strijd zouden steunen na het verstrijken van de Godsvrede. (Er werd vergeten, derdens te vragen wat er gebeuren zou,

[p. 699]

als èn Spaak èn de Cultuurvereenigingen hun beloften zouden breken.)

Grammens hield zich aan den Godsvrede. Hij werd ervoor beloond doordat er géén amnestie kwam, doordat hij géén recht kreeg voor Vlaanderen, doordat hij zelf nog een keer het gevang in ging.

Spaak had geen tijd om zich aan zijn belofte te houden. Hoewel Grammens edelmoedig genoeg was, om den tijd van de Septembercrisis niet mee te tellen bij zijn drie maanden, daar hij besefte dat Spaak toen wel wat anders aan het hoofd had.

En.... de Cultuurvereenigingen.... hielden zich ook niet aan hun belofte. (Aardig ware het, van de heeren te vernemen wat ze onder cultuur verstaan, als het houden van een belofte hier buiten valt.)

Van de beloofde tienduizenden kwam er geen enkele. Sterker nog. Toen de Man-van-de-daad weer aan het werk ging, wist men niet beter te doen, dan hem op allerlei wijzen een ezelstrap na te geven; hij werd uitgemaakt voor al wat leelijk is. En nu hij, gedwongen door den onwil van de cultuurvereenigingen die woordbreuk-cultuur plegen, zijn heil en heul zoekt bij het V.N.V., worden de fiolen eerst goed over hem uitgestort. Nu is hij ongeveer een afvallige, ongeveer een misdadiger, ongeveer een huichelaar en zeker een benadeelaar van Vlaanderen, een vijand van de Staatskatholieke partij, een dwaas, een belachelijke, een Don Quichotte en weet-ik-wat-al. En, het ergste van alles: vanaf het eerste begin, was heel zijn actie er slechts op gericht om een kamerzeteltje te krijgen, en aan het laadje te komen....

Nee, dit is niet meer om te grinniken, dit is om te vertwijfelen. Dat zoo juist zij die het eerst en het hardst en het stelselmatigst profiteerden (niemand denkt hier aan den lijstvoerder der Staatskatholieke partij) iemand als dezen man dit in de schoenen durven schuiven, is om te vertwijfelen of er nog wel ooit een gezond en gaaf heel-Nederland mogelijk is. Als men zoo de beste zonen en voorvechters behandelt, wat moet dan de toekomst brengen. Als men zoo de zaak rechtstreeks omdraait, waar blijft dan eenige zekerheid voor eenige belofte? Of is het schenden van beloften bij Hitler alleen maar slecht, en bij de partijpolitici een Godgevallig werk? Arm Nederland, dat zoo voorgelicht wordt....

K.M.