De Nieuwe Gids. Jaargang 54

[p. 530]

Feiten en fantasieën door Jeanne Kloos - Reyneke van Stuwe. Jane Austen, een der meest beroemde Engelsche schrijfsters uit den tijd van Walter Scott (Vervolg van blz. 405.)

Miss Austen en Jane Austen.

Miss Austen had er geen flauw idee van, wat Jane Austen eenmaal wachten zou. In zekeren zin kon zij wel vermoeden, dat haar romans eenigen tijd aan den publieken smaak konden voldoen, en de lof van bijvoorbeeld Austen Leigh en Lord Brabourne verbaasde haar niet, want deze waren familie van haar, en het was begrijpelijk, dat deze zouden doen wat zij konden, voor een tante.

Maar dat haar roem haar lang zou overleven en zelfs de twintigste eeuw bereiken, en... dat haar befaamdheid steeds grooter proporties zou aannemen, - daar had zij niet de minste of geringste voorgevoelens van.

Hoe zou zij hebben opgekeken, als zij de pracht-editie harer romans had kunnen aanschouwen, die in 1923 het licht zagen... als zij had kunnen weten, dat ook haar Juvenilia zouden worden uitgegeven... èn... dat er zelfs een collectie harer brieven zouden worden gepubliceerd!

Jane Austen, die, tot haar eigen groote verbazing, voor de vergetelheid is gespaard, is voor ons een weinig bekende persoonlijkheid. Zij had geen liefhebbenden echtgenoot, zooals George Eliot vond in J.W. Cross, die met de prachtigste toewijding haar leven, in vier deelen, uit brieven en andere bescheiden heeft samengesteld.

[p. 531]

Maar, in elk geval, we hebben nu haar brieven, waaruit we wel het een en ander omtrent haar karakter en temperament kunnen opmaken.

Zóó schreef zij bijvoorbeeld, toen zij haar geliefde zuster Cassandra verloor:

In have lost such a Sister, such a friend as never can have been surpassed - she was the sun of my life, the gilder of every pleasure, the soother of every sorrow, I had not a thought concealed from her, and it is, as if I had lost a part of myself.
I loved her only too well, not better than the deserved, but I am conscious that my affections for her made me sometimes unjust to & negligent of others & I can acknowledge, more than as a general principle, the justice of the hand that struck the blow.

Haar brieven zijn exact gereproduceerd als zij ze schreef. Doch uit den aard der zaak zijn ze niet van universeel belang, (zooals om maar één voorbeeld te noemen, de brieven van madame de Sévigné, die een zeer levendige film geven van den tijd, waarin zij leefde, en die dus ook een zeer groot historisch belang bezitten.)

Omdat de romans van Jane Austen zoo veel letterkundige waarde hebben, is het natuurlijk, dat alles wat met de schrijfster in verband kan worden gebracht, het publiek interesseert. En daarom zijn wij dus ook blij met de editie der brieven (die door R.W. Chapman in twee deelen met groote zorg is uitgegeven, en zoo noodig van noten is voorzien), maar héél belangrijk zijn de brieven niet, noch voor de auteur, noch voor het beeld van haar tijd.

We leeren, dat er geen postkoets reed van Hungerford naar Chanton; dat de tuin der pastorie niet voldoende is aangelegd... maar over het algemeen hebben de meeste dezer epistels weinig inhoud. Misschien draagt hiertoe bij het feit, dat Cassandra de tot haar gerichte brieven (die zeker wel tot de beste hebben behoord) niet heeft bewaard. En daarbij komt, dat wij voor vele uitlatingen den sleutel niet bezitten. Zij, tot wie ze waren gericht,

[p. 532]

natuurlijk wèl: Cassandra, haar nichtje Fanny Knight, de Austen Leighs, Lord Brabourne, - maar daar hebben wij natuurlijk weinig aan.

Toen ik pas Engelsch begon te leeren had ik een boekje: Daily gossip by Jane, - en onweerstaanbaar komt de neiging in mij op, om deze brieven van Jane Austen eveneens te noemen: Daily gossip by Jane. Inderdaad zijn deze brieven dagelijksche praatjes, - maar... ze loopen in dit opzicht parallel met de romans: hier, zoowel als daar: de rustige huizen, de landelijke lanen, de bloemen en struiken, de eenvoudige menschen, oninteressante gebeurtenissen. In de brieven treedt Jane Austen méér op den voorgrond dan in haar romans... en... dit komt den inhoud niet ten goede.

En vreemd! dat, in haar brieven, Jane Austen soms zoo weinig vriendelijk, bijna sarcastisch is. Ziehier, en zeg me, wat ge ervan denkt:

Mrs. Hall of Sherborne was brought to bed yesterday of a dead child, some weeks before she expected, owing to a fright. I suppose she happened unawares to look at her husband.

Of:

I am sorry to find that Sir J. Moore, but tho' a very heroic son, he might not be a very necessary one to her happiness. Deacon Morrell may be more to Mrs Morrell, - I wish Sir John had united something of the Christian with the Hero in his death.

En den dood van haar vader kondigt zij aan op een zeer matter- of- fact manier.

En niet alleen kan men in deze brieven slecht haar trivialiteit, gebrek aan gevoel, zelfs scherpte, waardeeren, maar men kan ook haar laag-bij-den-grondsche uitlatingen, hoe graag men ook zou willen, moeilijk prijzen.

Ook zijn de brieven, uit den aard der zaak, onsamenhangend; miss Austen springt, zooals wij dat kunnen noemen, van den hak op den tak, en... zij had niet genoeg stof, om ook voor anderen

[p. 533]

dan haar correspondenten, interessant te zijn, terwijl zij een veel te oprechten aard had, om belangstelling te veinzen voor dingen, die haar niet interesseerden.

Het moet gezegd: haar brieven zijn provinciaalsch; gebeurtenissen van beteekenis zijn het, als er een boom in den tuin omvalt, of als zij naar den tandarts moet gaan.

Het tweede deel der brieven (na 1811) wordt meer belangrijk. Zij had toen verschillende verrassingen gehad. Haar romans kregen meer en meer succes. Zij mocht Emma opdragen aan den Prins Regent, kort na de overwinning bij Waterloo. Zij had een brief met lof ontvangen van Hannah More. En haar heele familie (haar zeven broeders b.v. met uitzondering van een geheimzinnigen George, dien men nooit ergens vindt vermeld), haar zuster, haar schoonzusters, haar neven, en vooral haar nichten, waren diep onder den indruk van haar glorie, en deelden daarin. En dit is het, wat men van Jane Austen kan zeggen: zij was nooit een persoonlijkheid op zichzelf, met eigen, verlangens, nooden, behoeften of liefde: zijn was altijd een deel harer familie.

Men weet niet, of zij eens in haar jeugd verliefd is geweest, en of haar minnaar stierf zooals het 't geval was bij haar zuster Cassandra). Men weet eigenlijk niets van haar, dan dat zij nooit het eerst aan zichzelve dacht, en dat haar eigen belangen altijd achterstonden bij die van haar bloedverwanten.

Toch zouden wij de uitgave dezer correspondentie niet graag hebben gemist: zij is en blijft een document humain, die het beeld van miss Austen met dat van Jane Austen completeert.

(Wordt vervolgd.)