De Nieuwe Gids. Jaargang 54

[p. 505]

De angst van Jozeph Poreppi (Een dorpsgeschiedenis uit Provence) door F. de Tourettes.

Op het café-terras, onder een fel-oranje zonnezeil, waarop in blauwe letters staat ‘Café aux deux oliviers’ zat Jozeph Poreppi en staarde glazig, zonder dat hij iets bepaalds zag over het stoffige, rood-zandige, door smalle huizen omsloten dorpspleintje.

Het was stil en overgoten met het rossige azuren licht van de vroege Provençaalsche ochtend. Poreppi, gezeten aan zijn ronde tafeltje voor zijn café-noir, was op punt van indommelen. Zijn bruine geaderde oude handen lagen in elkaar gevouwen, naast het kopje.

Zijn gezicht was half slaperig-onverschillig, half nadenkend. Zijn grijze wenkbrauwen waren opgetrokken, uit spanning om zijn oogen open te houden. Doch de leden, te zwaar, waren desondanks, half gesloten. Voor een oude boer, die gewend is geweest te gaan rusten en te ontwaken met de vogels, valt het zwaar een nacht bij een stervende te waken.

En temeer als die stervende je tweelingbroer is.

Het gebeuren van den afgeloopen nacht was nog geen werkelijkheid voor Poreppi. Allèen zou hij voortaan wonen in de groote ge-okerde bastide, hun huis aan de overzijde van het pleintje. Het was van hen beiden geweest, ze hadden het geërfd van hun vader, de parfum-fabrikant en het was het eenige bewijs van hun welstand tegenover de menschen. Het monumentale brok steen met de vele groene jaloeziën - meer zelfs dan ramen - met een

[p. 506]

waterleiding en electrisch licht, met een driedubbele rij dakpannen en met nog vele dingen, die geacht worden bijzonder te zijn.... allèen zou hij daar nu voortaan zijn....

Nee.... de oude Jozeph kon zich dat plotselinge sterven niet goed voorstellen. Ze waren algemeen geacht en bekend in het dorp, Jozeph en Jean Poreppi. Enkel om hun rijkdom, want zij hadden nooit gewerkt.

Nu ja, om de dagen te korten, hadden ze een wijngaardje. Ofschoon ze geld bezaten, leefden zij als iedere boer. Sober, niets eischend, spaarzaam, gierig bijna en gekleed in zonverbleekte, klei-bebakken kleeren. En nu was Jean plotseling gestorven, deze nacht en het leek Jozeph of er nu een gat, een diep zwart gat naast hem was.

Zooals hij nu hier op het caféterras zat, was het hem of er niets gebeurd was. De ochtend was dezelfde als altijd.... zonnig en stil.

Maar als hij naar de overzijde van het tafeltje keek, was daar niet Jean. Door dat onzichtbare, zwarte kokerachtige gat drong de afschuwelijke werkelijkheid tot hem door. Hij zat daar zoo langen tijd maar voor zich uit te staren. De café-noir werd koud.

Langzaam kwam er meer leven op het pleintje. Landarbeiders, met hun houweelen over den schouder gingen voorbij. Ze doken op uit de nauwe donkere straatjes, hun mandje met een rood-wit geblokte doek aan den arm of op een ezel gebonden. Ze staken het plein over en verdwenen, zonder iets meer bewogen te hebben dan hun rustig stappende beenen.... achter de huizen. De dikgelooverde platanen trokken hun lange schaduwen terug. Het kerkklokje klingelde helder zes geluidjes, die als fonkelende zeepbellen op schenen te stijgen in het blauw van den hemel. De lucht boven de stoffige Place begon zacht te trillen....

Jozeph stond moeizaam op. Hij trok een sigaretten-papiertje uit het pakje Job en plakte dat aan z'n onderlip, terwijl hij z'n tabak zocht. Het fladderde in een briesje, helder wit, tegen het donkere van zijn gezicht. Dan rolde hij met een enkele beweging een sigaret, snoot zijn neus tusschen duim en wijsvinger, liep de trappen van ‘Café aux deux oliviers’ af, stak met kleine dribbelpasjes de Place over, zijn te korte armpjes heen en weer zwaaiend.

Achter het kerkje, op den rand van de olijven-vallei, stond de

[p. 507]

lage rechthoekige werkplaats van den jongen timmerman Zizi Saluzzo. Zizi was een man, die wat van de wereld buiten het dorp gezien had. Eén van de jongeren, die het Middeleeuwsche leven van hun ouders overboord gooiden en rationeeler en moderner werden.

Saluzzo had een deurpaneel tusschen de schroefbank geklemd en schaafde met lange streken. Met aangenaam geluid vilde hij het hout en de krullen kringelden van de bank over zijn voeten, rolden over den rood-betegelden vloer, en over een nieuwe, bruin-verniste doodkist, die in den hoek stond. Er werd geklopt. Jozeph Poreppi stapte zorgvuldig naar binnen over den hoogen drempel en sloot de deur weer achter zich. Zizi draaide zich om en groette. Jozeph keek wat schokkerig om zich heen maar zei niets.

- Hoe is het er mee? - vroeg de timmerman en plukte de krullen van zijn schaaf.

- Eh!.... Jozeph trok zwaar aan zijn sigaret, maakte een nonchalant gebaar met zijn hand in de lucht en zei - Hij is dood! -

Beneden in het zonnige olijvendal kraaide heel duidelijk een haan. Toen deed Jozeph een paar stappen opzij. De spijkers, waarmee zijn campagnelaarzen beslagen waren, knarsten op den tegelvloer.

Hij bleef staan voor de doodkist. - Het is nu tijd. Hoeveel ook weer? -

Zizi zette z'n schaaf op de bank, hurkte bij de kist, blies het stof en de krullen er af en antwoordde: - Dat weet je Poreppi. Duizend franc. - Poreppi keek met een critisch samentrekken van zijn borstelige wenkbrauwen naar de kist, als wilde hij deze schatten.

Z'n gedachten draafden om de som.... de groote som van duizend franc. Zestig jaren waren Jean en hij samen geweest. Drie uur was Jozeph nu alleen. Die drie uren wogen niet op tegen de zestig jaren. Hij vergat dat Jean er nu niet meer was, hij leefde weer in het gewone dagelijksch doen. Zelfs nu het om Jean's doodkist ging, was de gewoonte sterker. Hij was als een voertuig, dat doorschiet in remming.

Duizend franc.... duizend franc. Daar kun je een kleine wijngaard voor aan laten leggen, peinsde hij. En vermoedelijk scheelt

[p. 508]

het als je een kist in de stad koopt. Misschien wel de helft, en vijfhonderd franc is tweeduizend pakjes tabak. De timmerman keek onderzoekend naar hem, zooals hij daar stond in zijn klei-besmeurd broekje, dat opgehouden werd door een gedraaide grijze sjerp. Het kleurlooze jasje en het openhangende hemd,.... op zijn hoofd een slappe zwarte hoed, iets in de oogen getrokken voor de scherpte van de zonnestralen, zijn bruin gezicht, waar nu weer, hoewel nog wat slaperig, de verongelijkte en tegelijk critische uitdrukking van den koopman op te lezen lag.

- Non!.... non, non! Te duur!

- Es cowcarèou à cod'aqui! - riep Zizi verontwaardigd. - Je moet hem koopen Poreppi, besteld is besteld. -

- Eh.... in de stad zijn ze goedkooper, - zei de oude beslist en liep naar de deur. - Adjou! -

- Een moment - hield de timmerman vol. Hij stond op en greep Jozeph bij z'n groezelig jasje.

- Blijf even en luister naar wat ik van Petrofski heb gehoord. -

- Die Russin van daarginds? vroeg Poreppi en wees door het open raampje in het olijvendal. Zizi knikte, sloeg zijn gespierde armen over elkaar, leunde tegen de bank en zei na eenige seconden te hebben gewacht:

- Een maand geleden, toen ik daar beneden een caban moest sloopen kwam ze langs, die ouwe heks, en vroeg ze mij een glas wijn te drinken. Nu, dat gebeurt niet vaak en ik maakte van de gelegenheid gebruik haar een en ander te vragen, want ze weet veel. Meer dan een gewoon sterveling. En toen zei ze onder andere het volgende tegen me: ‘Degene die een doodkist besteld heeft voor een familielid en hem na den dood van dien persoon niet koopt, zal spoedig sterven en eeuwig branden in de her’. Dus.... ik wil maar zeggen.... De timmerman streek bedenkelijk over zijn kin. - Ik meen.... niet waar.... eh.... daar moet je toch wel rekening mee houden wat zij zegt.... dat weet je....

Het scheen wel een beetje indruk gemaakt te hebben op den ouden Jozeph, want hij keek peinzend met z'n waterige groen-bruine oogjes naar het huisje in de verte, waar vrouw Petrofski woonde. Het was als een klein rood vlekje in de zonne-trillende grijze kom van het olijvendal.

Hij mummelde in gedachten aan zijn sigaret en overwoog....

[p. 509]

- Waarom stak nou die Zizi een spaak in het wiel, dat naar de winst rolde? Wat vrouw Petrofski betrof, daar viel niet aan te twijfelen.... Maar Zizi.... die loog misschien....

De timmerman zag dat zijn woorden, die louter verzinsel waren, getroffen hadden, hij trok achter Jozeph zijn mondhoeken spottend neer.

Poreppi redeneerde door in zichzelf. Duizend franc voor een kist is weggegooid geld, maar eeuwig branden....?

Z'n overwegingen stokten. Was Jean, z'n broer, er nu nog maar. Samen kwamen ze wel over die moeilijkheid heen.... Ineens maakte hij een afschuivende beweging met z'n hand. - Och onzin.... Zizi loog natuurlijk. Hij zou zoomaar niet toegeven.... nooit!

- Ts! ts! Ts!.... zei hij en zwaaide zijn tanig wijsvingertje voor den neus van den timmerman heen en weer.

- Eh.... bèn! Als je dan maar weet Poreppi, - zei Zizi wreedaardig, dat deze kist op jou blijft wachten, - Toen liet hij de oude uit.

Door het venster keek hij hem na en floot ‘Oh, Marinella’! tusschen zijn tanden.

Daarna liep Jozeph over de Place naar ‘Café aux deux Oliviers’, zijn handen in de uitgepuilde zijzakken, z'n snelwerkende beentjes in het slobberbroekje waarvan het kruis tusschen zijn knieën hing.

En de timmerman zwoer bij alles wat hem heilig was, dat hij die doodkist kwijt zou raken. Nu de ééne Poreppi er niet in zou liggen, dan toch de andere....

Er verliepen maanden en de broer van den ouden Jozeph was reeds lang in het dorp vergeten. Hij rustte in de schaduw van de cypressen op het kleine kerkhof buiten het dorp in een kist uit de stad.

Jozeph zat nu alleen in de bistro en was 's nachts alleen in het groote ge-okerde huis. Hij moest al zijn intieme gedachten voor zichzelf verwerken. 's Avonds kwelden ze hem en maakten hem onrustig. Soms was het of de geest van zijn broer naast hem zweefde.

Het was wel tot hem doorgedrongen, dat Jean hier nooit meer bij hem zou zijn, maar het verhaal van den timmerman zat hem

[p. 510]

dwars. Was het werkelijk tegenover Jean niet goed geweest? Als Zizi hem nu eens de waarheid had verteld dan.... dan zou hij Jean nooit terugzien, ook niet na dit leven. Maar och!.... Nee.... het was onzin. Hij sprak hardop in het duister van de slaapkamer. Maar toch.... weten kon je het niet.

Zijn geweten en de angst plaagden hem, maar hij legde er zijn koppigheid als een zware sluitsteen bovenop, onwrikbaar en onveranderlijk meende hij.

In het dorp sprak Poreppi nooit daarvan. Trouwens niemand praatte over zijn huiselijke aangelegenheden. Dat was geen gewoonte.

Eenmaal had hij 's morgens vroeg de Negus er over aangesproken. De Negus was een groote zwijgzame man met een zwarte baard en sprietige wenkbrauwen; een uitzonderlijk type, die nooit met de anderen in het dorp jeu-de-boule speelde. Hij kwam ook nooit in de bistro, omdat hij altijd werkte. De Negus was dwars over de Place komen aanzetten met z'n karavaan. Eerst de ezel met zijn drie oudste kinderen er op, dan een kinderwagen met de jongste aan den staart van den ezel gebonden en daarachter drie geiten en tenslotte de Negus zelf.

En omdat hij zoo'n buitengewoon iemand was en zoo vlak langs hem wandelde dien ochtend, had Poreppi het niet kunnen laten.

De Negus had geluisterd en daarna genoegelijk en diep gelachen, waarbij zijn baard trilde.

- Poreppi - jij bent toch wel wijzer! - Toen was hij weer verder gewandeld.

Dat dubbelzinnige antwoord had de oude Jozeph nog meer in de war gemaakt. Als hij langs de werkplaats van Saluzzo liep - en daar moest hij noodzakelijkerwijze iederen dag voorbij om een krant en een pakje tabak te halen - zag de timmerman hem en sloeg met een houten hamer op het deksel van de doodkist. - Tok.... tok.... tok! -

Dat sloopte de zenuwen van den ouden Jozeph. De menschen zagen hem iederen avond tot laat in den nacht bij het ronde tafeltje zitten op het terras van het café. Hij dronk groote glazen

[p. 511]

Pernod. Hij zat dan altijd stil in elkaar gedoken en staarde recht voor zich uit, donker en zwijgzaam, totdat de patron hem kwam vertellen, dat de zaak sloot. Dan ging hij dronken en zwaaiend over de Place naar het eenzame groote huis.

Hij dronk steeds meer Pernod's en kocht twee kranten in plaats van één, Toen op een dag Zizi Saluzzo weer met een hamer op het deksel sloeg, ging Poreppi naar binnen.

- Zzizi.... eh,.... die vrouw van Gaston is ziek.... ik meen.... dat kloppen, is dat noodig? -

De timmerman ging op de kist zitten en keek hem gemoedelijk aan. Hij zag dat op Poreppi's bolle neusje vijf of zestig haartjes groeiden en dat zijn groen-bruine oogjes nog wateriger waren geworden.

En omdat Zizi niets antwoordde en hem steeds maar kalm bleef aanzien zei de oude - en maakte weer een nonchalante beweging met z'n hand in de hoogte - Voor de helft van den prijs? -

Zizi schudde het hoofd en bleef zwijgen.

- Hm.... bromde Jozeph en begon met krassend geluid over den roodbetegelden vloer heen en weer te loopen.

Voor het raam bleef hij staan en keek naar buiten, slikte iets weg en zei minachtend - Dat eeuwige branden.... dat....

- Zit je nog altijd dwars, niet? viel Zizi hem in de rede.

Nee.... dat interesseert me heelemaal niet.... ik.... enfin.... om kort te gaan ik geloof er niets van! -

- Groot gelijk. Ik eigenlijk ook niet erg. Ik zeg dood is dood en je voelt dat toch niet meer. Laat maar branden. Maar ja.... zij zei.... nou mijnentwege koop je hem niet. - Hij haalde de schouders op.

- Doe ik ook niet.... nooit.... snap je.... nooit! Behalve natuurlijk als je de helft van den prijs laat vallen. -

- Och waarom zou ik dat doen? vroeg Zizi, hij is het waard.

- Waard, waard? weersprak Poreppi, hij kauwde van opgewondenheid zijn sigaret stuk en stampte met beide handen in de zijzakken.

- En in de stad....

In de stad zijn ze veel slechter, dit is handwerk. -

- Interesseert me niet! -

[p. 512]

- Tampie! Dan zijn we uitgepraat Poreppi. - De timmerman stond van de kist op en hervatte fluitend zijn bezigheden.

- Salute! groette de oude en stapte weg.

- Salute! antwoordde Zizi en stak een handvol spijkers in zijn mond.

Het gebeurde twee maanden later, in het begin van de wijnmaand, dat Poreppi door den patron van ‘Café aux deux Oliviers’, bij sluiting, dood achter zijn tafeltje werd gevonden.

Hij zat daar als altijd, roerloos stil in z'n hoekje. De handen saamgevouwen op het blad naast zijn glas Pernod. Men haalde de Curé en ze droegen hem naar het groote groene stille huis.

De champêtre riep het rond den volgenden ochtend. Zizi Saluzzo hoorde het. Hij was verbaasd en mompelde. - Hij was toch niet zoo bijgeloovig als ik dacht, die oude gierigaard!

In den namiddag van dien zelfden dag werd er geklopt. Een heer in een zwart costuum kwam binnen. - Saluzzo ik heb een doodkist noodig. -

Zizi trok zijn wenkbrauwen samen en z'n mond ging open.

- Deze kist die hier staat........ ik meen.... in het testament stond vermeld dat hij in deze kist begraven wenschte te worden.

Hier zijn de duizend franc. Morgen wordt hij begraven.

Zizi was te verwonderd om nog veel te zeggen. - Bon! antwoordde hij alleen, nam de kist op zijn schouders en liep achter den neef van Jozeph Poreppi aan over de stoffige Place onder de platanen naar het huis van den oude. In de bovenkamer lag hij op zijn doodsbed.

Zijn kleurloos jasje met de uitpuilende zakken hing over de stoelleuning. Zijn eeuwig pakje tabak lag op de zitting en er onder stonden zijn scheefgeloopen bespijkerde campagnelaarzen.

Zizi keek een poosje naar het bruine, nu starre gezicht.

Ouwe koppige Jozeph! Hij glimlachte en zei: Wees gerust, je zult niet eeuwig branden! -