De Nieuwe Gids. Jaargang 54

[p. 268]

Feiten en fantasieën door Jeanne Kloos - Reyneke van Stuwe.

Jane Austin. Een der meest beroemde Engelsche schrijfsters uit den tijd van Walter Scott.

I.

In de vorige jaargangen schreef ik essays over o.a. de schrijfsters George Eliot, George Sand, Harriet Beecher Stowe, Colette, Bettina von Arnim, Karoline von Günderode, Charlotte, Emily en Anne Brontë, Fanny Burney, Comtesse de Noailles; thans hoop ik een der meest beroemde vrouwelijke auteurs uit den tijd van Walter Scott, die een klassieken naam heeft gekregen, welke nog steeds vergroot schijnt te worden, immers men begint er thans eerst mee, haar jeugdwerken uit te geven, die tot dusverre aan de vergetelheid waren prijs gegeven, te behandelen.

Dat men het aandurft deze Juvenilia (waarvan tot dusverre twee deelen: Frederic and Elfrida en Love and Friendship het licht zagen) aan het publiek vóór te zetten, bewijst, dat Jane Austin nog altijd in den smaak valt van de beschaafde letterlievenden, omdat men niet meer genoeg blijkt te hebben aan de tot voor kort slechts van haar bekende romans: Persuasion, Northanger Abbey, Pride and Prejudice, Sense and Sensibility, Mansfield Park en Emma.

* _* *

Van Jane Austin's particuliere leven is betrekkelijk weinig bekend.... doch uit haar werken en haar brieven leeren wij voldoende haar karakter kennen.

Zij werd den 15en December 1775 geboren, in de gezellige

[p. 269]

kleine pastorie te Steventon, in het Engelsche graafschap Hampshire, waar zij de eerste zesentwintig jaren van haar leven doorbracht.

In 1801 droeg haar vader zijn parochiale plichten over aan zijn zoon en vestigde zich met zijn familie te Bath, waar zij bleven wonen tot aan zijn dood in Februari 1805.

De moeder en de dochters vertrokken toen naar Southampton, doch bleven er slechts tot 1809 om toen tot verblijfplaats te kiezen (wat men gewoon is Jane Austin's tweede tehuis te noemen) Chawton, bij Winchester, op het buitengoed, dat haar broeder Edward had geërfd van den heer Knight van Godmersham Park, die hem als zoon had aangenomen.

Hier was het, dat zij in 1816 werd overvallen door de geheimzinnige ziekte, waaraan zij heen zou gaan.

Zij hield zich zoo lang mogelijk goed, klaagde weinig en scheen niet veel te lijden, maar haar omgeving zag, met steeds groeiende vrees, hoe haar gezondheid achteruit ging, hoe zij voortdurend zwakker en zwakker werd, en in 1817 was zij genoodzaakt den geneesheer Lyford te Winchester te gaan raadplegen, die toen tertijde een groote reputatie genoot. In het ziekenhuis te Winchester overleed zij den 18en Juli 1817, nadat zij haar verwanten verschillende malen te kennen had gegeven, dat zij niets liever wilde dan nu maar sterven. Zij werd begraven in de Kathedraal te Winchester.

Zou Jane Austen niet geleden hebben aan wat men tegenwoordig noemt: pernicieuse anaemie? een ziekte, waarvan men ook thans nog niet de oorzaak kent, maar die nu, zij het misschien niet geheel genezen, dan toch veel verbeterd kan worden door leverpreparaten, enz. Hoe het zij, de huidige medische wetenschap doet bijna dagelijks nieuwe ontdekkingen en past nieuwe methoden toe, welke op de wonderbaarlijkste wijze herstel bewerken (door het opwekken van malaria geneest men progressieve paralyse!) en wie zich interesseert voor den mensch en zijn ongelooflijk gecompliceerde samenstelling, kan ik ten warmste het ook voor leeken bevattelijke boek van Dr. Alexis Carrel (die in 1912 den Nobelprijs voor geneeskunde ontving) L'homme, cet inconnu aanbevelen, waarvan reeds de 165e druk is verschenen!....

* _* *

[p. 270]

Jane Austen begon reeds op zeer jeugdigen leeftijd te schrijven en haar eerste proeven gaven al dadelijk blijk van talent.

Uit een brief van een nicht van Jane, waarin haar wordt aangeraden met schrijven te wachten tot haar zestiende jaar, mogen we opmaken, dat het meisje al vóór dien tijd begonnen was.

De nicht adviseert haar liever zoo veel mogelijk te lezen, daar zij het zelf later altijd betreurd heeft, dit in haar jongere jaren niet te hebben gedaan.

Een van haar vroegste composities heette Lady Susan; het stukje was in den briefvorm geschreven en is wellicht een vage en onvolkomen vroegste conceptie van haar lateren roman Sense and Sensibility.

Haar eerste periode als schrijfster was vruchtbaar maar kort. De romans Pride and Prejudice, Sense and Sensibility en Northanger Abbey werden allen geschreven te Steventon, toen zij eenentwintig tot drieëntwintig jaren telde.

In de acht volgende jaren te Bath en Southampton doorgebracht, produceerde zij niets dan een fragment van The Watsons, waarover zij blijkbaar niet tevreden was, want dat zij nooit geprobeerd heeft af te maken.

Te Chawton herzag zij de drie bovengenoemde romans voor de uitgave in boekvorm en bovendien schreef zij toen Emma, Persuasion en Mansfield Park, tusschen haar zesendertigste en eenenveertigste jaar.

Algemeen neemt men aan, dat zij in elk harer schrijfsters-perioden één meesterwerk voortbracht, ofschoon ook de overige boeken (vooral voor den tijd van hun ontstaan) zeer bizonder waren.

Het is bekend, hoezeer Walter Scott Jane Austin's werk bewonderde. Hij zeide in zijn dagboek:

- The big bowwow strain I can do myself, maar het ragfijne werk, zooals Jane Austin dat vermag, ligt ten eenenmale buiten mijn competentie.

En zijzelve zeide, met schrander inzicht:

- Ik heb dikwijls het gevoel, of ik met een heel fijn penseeltje mijn beeldjes schilder.

En een nieuw blijk, hoezeer zij op de juiste wijze haar eigen talent beschouwde, wordt bewezen door een brief, welken zij aan iemand schreef, die haar om raad had gevraagd.

[p. 271]

‘You are now collecting your people delightfully, getting them exactly into such a spot as in the delight of my life. Three or four families in a country village is the very thing to work on, and I hope you will do a great deal more, and make full use of them, while they are so favourably arranged.’

Inderdaad trok zijzelve zeer veel partij van haar eigen favourable arrangement.

Haar boeken zijn zelden hartstochtelijk of toonen een ingewikkelde intrige, en zij behandelen alleen een bepaalde maatschappelijke klasse gedurende eenzelfde tijdsverloop. Het is meer uit de omstandigheden en door hun daden, dat de verschillende karakters zich voor ons ontwikkelen, zoodat Jane Austin geen lange, vervelende, psychologische beschrijvingen behoeft te maken. Haar milieu's zijn meest zeer eenvoudig en uit het dagelijksche leven genomen.

In 1821 recenseerde Aartsbisschop Whateley Jane Austin's romans voor de Quarterly Review, en noemde Persuasion: one of the most elegant fictions of common life we ever remember to have met with.

Het moge waar zijn, dat Miss Austin niet de meest complete menschenkennis bezat, welke zich denken laat, maar binnen het eng bestek harer visies wist zij een bewonderenswaardige verscheidenheid aan te brengen.

Macaulay prees Jane Austin's werk buitengewoon: Na geconstateerd te hebben, dat Shakespeare in de menschelijke karakters de grootste variatie wist te brengen, gaat hij aldus voort:

‘Onder de schrijvers, die het dichtst Shakespeare in dit opzicht naderen, aarzel ik niet Jane Austin te noemen, op wie Engeland terecht trotsch is. She has given us a multitude of characters, all in a certain sense commonplace, all such as we meet every day. Yet they are all as perfectly discriminated from each other as if they were the most eccentric of human beings. ....And almost all this is done by touches so delicate, that they elude analysis, that they defy the powers of description, and that we know them to exist only by the general effect to which they have contributed.

(Wordt vervolgd.)