De Nieuwe Gids. Jaargang 53

[p. 738]

Licht-signaaltjes

Geheel niet rood!!

De aandachtige belever van Nederland's cultureele òpgang kent natuurlijk, zij 't niet uit eigen lidmaatschap dan toch uit onze onvergelijkelijke pers, het kunstenaars-comité voor ‘Geestelijke Weerbaarheid’. Toen dit comité werd opgericht, jubelde zevenachtste van heel de Nederlandsche pers, dat nu het dierbare vaderland gerust kon zijn. En inderdaad: wanneer gaat het een land beter, dan als de kunstenaars zich op de bres stellen voor het heil des gewonen volks? Was en is niet het verwijt, aan Tachtig gericht, dat zij zoo opgesloten zaten in hun ivoren torentjes, dat ze a-nationaal waren en a-sociaal? Wat wonder, dat er een gejuich òp ging van Dollard tot Duinkerken!

Was er al een enkele onverlaat, die aarzelend zijn stem verhief om te vragen of dit comité niet eenigermate een rose of roode tint zou hebben (of gaan krijgen), hem was al dra het zwijgen opgelegd. Meestal had hij geen invloedrijke plaats in het geheel der pers, terwijl leden of vrienden-van-leden van 't comité wel over deze plaatsen beschikten, zoodat zijn ‘insinuatie’ niet al te ver doordrong. Nou vind ik dergelijke insinuatie's, eerlijk gezegd, ook àl te vuig; werd ons immers niet door heel het comité tot vervelens toe voorgehouden, dat dit heelemaal niet rose of rood was? En moet men dergelijke verzekeringen niet absoluut accepteeren? En nog ten overvloede, als een braaf roomsch letterkundige als Antoon Coolen zijn vlag op de lading wil zetten, door een bestuurslidmaatschap te accepteeren! Terwijl er nog meer ‘prominente’ katholieke figuren lid zijn.

Nee, ik zeg maar zoo: 't is alles ‘dik in orde’, zooals mijn prozaische vriend Pietje Pieters het zou uitdrukken.

Maar, eindelijk had ik hem toch te pakken, dezen prozaischen

[p. 739]

vriend P.P.! Ik vernam n.l., dat mijn andere vriend Martien Beversluis, redacteur van ‘De Nieuwe Gids’ èn dichter, (ja, ja, je zou zeggen: hoe bestààt het!) uit dit comité was geroyeerd. En met dit nieuws viel ik Pietje P. op het lijf toen hij zijn ochtendeitje zat te verslinden. Maar geen seconde onderbrak hij deze bezigheid, dan alleen om me met ei-gele lippen toe te voegen ‘groot gelijk’. Natuurlijk informeerde ik nader wie er groot gelijk had, waarop 't antwoord werd gemompeld ‘comité’. En nadat het ei verslonden was, zette hij mij uiteen:

‘Maar snap je het nou niet? Die Beversluis van jou is toch een volksvijand. Hij zal wel weet ik wat voor verraderlijke plannen gesmeed hebben. A propos: waarom is hij eigenlijk geroyeerd?’

‘Pietje’, zei ik, ‘dat zal ik je nou 'ns vertellen: omdat hij een voordracht-avond gaf. Een voordracht avond, Pietje, waarop hij enkele van zijn eigen gedichten voorlas, onder anderen die welke in het November-nummer van de Nieuwe Gids gestaan hebben. En je zal me toch kwalijk wijsmaken, als je ze tenminste gelezen hebt, dat deze gedichten volksverraderlijk zijn.’

‘Nee’, zei P. Pieters, ‘zoo eerlijk ben ik nog wel om dit toe te geven. Maar voor welke infernale vereeniging hield hij die voordracht?’

‘Schrik niet, Pietje’ zei ik, en ik deed hem eerst weer in zijn stoel plaatsnemen; ‘voor het Nationaal Jongeren Verbond’.

‘Aha’, meende Pietje, ‘maar dat “Nationaal” deugt niet, dat “Jongeren” deugt nog veel minder. “Verbond” kan er nog al mee door, maar riekt minstens verdacht. Wat een wonder, dat iemand, die voor zulk een verbond spreekt, geroyeerd wordt. Dat N.J.V. heeft immers zoo langen tijd met gebroken geweertjes geloopen, ten teeken dat ze geen weerbaarheid wilden?’

Ik maakte Pietje P. diets, dat hij zich vergiste, dat de gebroken geweertjes juist elders te vinden waren geweest. Meer bij de groepen van Romein, Huyts, Kanter e.t.c. - die in ‘Geestelijke Weerbaarheid’ een nogal voorname rol spelen. Waarop P.P. achterover ging zitten.

Vervolgens vertelde ik hem, dat dit royement ook uitgedeeld was aan Mevr. Marg. Couperus. Vervolgens zeide ik, dat dit royement al uitgesproken was vóór de spreekbeurt begon; dus vóór men wist wat Beversluis zou zeggen. Vervolgens deelde ik

[p. 740]

mee, dat Beversluis van den aanvang af.... geweigerd had, lid te worden van ‘G.W.’!

Vervolgens merkte ik, dat P.P. langzamerhand van verbazing uit zijn stoel gegleden was.... Toen hij bij kwam, vroeg ik hem of hij nog zoo zeker was van dit niet rose of rood zijn. Waarop hij mij het zwijgen oplei onder 't motto, dat men tegen alle dictatuur strijden moest. Hetgeen ik volkomen beaamde!

Over windstilte gesproken.

‘Zie je wel’ zei Pietje Pieters meer genoemd, terwijl hij met een drukwerk in de hoogte geheven mijn kamer kwam binnenstormen; ‘zie je wel! Ik heb 't altijd wel gezegd. Stellen jullie nog belang in ware litteratuur, of niet?’

Ik trachtte de laatste vraag bevestigend te beantwoorden, en voor de rest te informeeren naar de oorzaak van zijn opgewondenheid, die mij zeer schadelijk leek voor 's mans gezondheid.

‘Knudde, knudde en nog eens knudde is 't met heel de litteratuur. Pater v. Heugten zeit 't zellef’ - als P.P. wat opgewonden raakt, haspelt hij er soms een raar taaltje uit - ‘en dan mo' jullie 't toch gelove! En gelijk hèt-ie, daar kan je donder op zeggen.’

Hierna las hij het heele artikel voor, dat genoemde pater in ‘Boekenschouw’ gepubliceerd heeft om te klagen over windstilte in de Nederlandsche litteratuur. Triomfantelijk was hij gewoonweg.

Ondertusschen had ik eventjes gesnuffeld in oude jaargangen van ‘Roeping’ en ‘De Nieuwe Eeuw’ - zoo van rond den tijd dat deze pater het redacteurschap van ‘Boekenschouw’ aanvaardde. In ‘Roeping’ vond ik enkele hartelijke welkoms-kroniekjes van 'n zekere ‘Koolhydraat’ en in ‘De Nieuwe Eeuw’ iets van Louis Knuvelder. Ik vroeg mijn dierbaren vriend P.P., deze stukjes te lezen.

‘Ja,’ meende hij, ‘die pater had toen toch maar gelijk, dat 't wel een man in hemdsmouwen leek - 't was heel niet netjes.’

‘'t Wàs niet “netjes”’, gaf ik toe, ‘maar er zat toch wel iets in. Namelijk dit: dat de jongeren van toen voor de keus stonden: zich laten inlijven òf heelemaal eruit gewerkt worden. En heeft men zoodoende niet zelf die windstilte veroorzaakt? Toen er

[p. 741]

nieuwe pogingen gedaan werden, door Marsman, door enkelen uit de Forum-groep, door de Klondyke-groep, door wie ook, wist men niet beter te doen dan doodpesten. Was het ten onrechte, dat Jan Engelman klaagde: het getal der onedelen groeit, óók in de litteratuur? Wat wonder dat er dan windstilte komt. 't Is juist als met alles: als enkele “leiders” zóó op 't kussen vastgeroest zitten, dat ze iedere poging van 'n jongere generatie bij voorbaat doodverven, komt er automatisch windstilte. Zelfs jongere litteraire talenten willen “geleid” worden, en niet geknakt. En 't is toch wel een raar geval, als menschen, die zelfs eerst niets doen dan slachten, daarna gaan klagen, dat er geen leven meer is! Het is lang geleden, dat er gepleit werd voor “het levensrecht van den ongeboren vrucht” in de litteratuur. Maar zou je niet geloven, P.P. (en, al zeg ik het zelf, zou Lieke zeggen, toen ik P.P. de hand op den schouder legde, voelde ik deze trillen van inwendige snikken), zou je niet geloven, dat dit niets anders is dan symptoom èn gevolg van de litteratuur-critiek der laatste jaren?....’

Huilend was P.P. weggestormd, zoodat mijn woorden in de wind verstrooiden.

K.M.